1 2 3 4
|
The
poem has the quality of
an uneasy dream, in which you gain something extremely valuable, only
to lose
it the very next moment. Within the limitation of one's sleeping time,
and
perhaps precisely because of that, such dreams are excruciatingly
convincing in
their details; a poem is also limited, by definition. Both imply
compression,
except that a poem, being a conscious act, is not a paraphrase or a
metaphor
for reality but a reality itself.
For all the recent popularity
of the subconscious, our dependence on the conscious is still greater.
If
responsibilities begin in dreams, as Delmore Schwartz once put it,
poems are
where they ultimately articulated and fulfilled. For while it's silly
to
suggest a hierarchy among various realities, it can be argued that all
reality
aspires to the condition of a poem: if only for reasons of economy.
This economy is art's
ultimate "raison d'être", and all its history is the history of its
means of compression and condensation. In poetry, it is language,
itself a
highly condensed version of reality. In short, a poem generates rather
than
reflects. So if a poem addresses a mythological subject, this amounts
to a
reality scrutinizing its own history, or, if you will, to an effect
putting a
magnifying glass to its cause and getting blinded by it.
"Orpheus. Eurydice.
Hermes" is exactly that, as much as it is the author's self-portrait
with
that glass in hand, and one learns from this poem a lot more about him
than any
life of him will offer. What he is looking at is what made him, but he
who does
the looking is far more palpable, for you can look at something only
from
outside. That's the difference between a dream and a poem for you. Say,
the
reality was language's, the economy was his.
Joseph
Brodsky: Ninety Years Later
Bài thơ
đâu khác chi một
giấc mơ khắc khoải, trong đó bạn có được một cái chi cực kỳ quí giá:
chỉ để mất
tức thì. Trong giấc hoàng lương ngắn ngủi, hoặc có lẽ chính vì ngắn
ngủi, cho
nên những giấc mơ như thế có tính thuyết phục đến từng chi tiết. Một
bài thơ,
như định nghĩa, cũng giới hạn như vậy. Cả hai đều là dồn nén, chỉ khác,
bài
thơ, vốn là một hành vi ý thức, không phải sự phô diễn rông dài hoặc ẩn
dụ về
thực tại, nhưng nó chính là thực tại.
Cho dù tất cả sự phổ quát gần
đây của tiềm thức, sự tuỳ thuộc của chúng ta vào ý thức vẫn lớn hơn.
Nếu trách
nhiệm bắt đầu (ngay từ) trong giấc mơ, như thi sĩ Delmore Schwartz đã
có lần
diễn tả, rốt ráo ra, những giấc mơ được thể hiện và hoàn tất ở trong
những bài
thơ. Bởi thật là ngốc nghếch nếu gợi ý rằng có một đẳng cấp giữa những
thực tại
phức biệt, người ta có thể lập luận rằng toàn thực tại hướng vọng tới
điều kiện
của một bài thơ: nếu chỉ vì lý do tiết kiệm.
Sự tiết kiệm này là "lý
do hiện hữu" tối hậu của nghệ thuật, và toàn thể lịch sử nghệ
thuật là
lịch sử của những phương tiện dồn nén và súc tích. Trong thơ, đó là
ngôn ngữ,
tự thân nó, là một bản sao của thực tại được cô đọng cao độ. Nói tóm
lại, bài
thơ sản sinh hơn là phản ánh. Vậy nếu một bài thơ đề cập tới một chủ đề
huyền
thoại, điều này có nghĩa là một thực tại quan sát chính lịch sử của nó
- hoặc
nếu bạn muốn - điều này có nghĩa là, một hậu quả đặt tấm gương khuếch
đại cạnh
nguyên nhân và bị chói loà bởi nó.
Bài thơ "Orpheus.
Eurydice. Hermes" đúng là như thế, bởi nó chính là chân dung tự hoạ của
tác giả với cái kính khuếch đại cầm trên tay, và người ta, qua bài thơ
này,
biết được nhiều về tác giả hơn là bất kỳ cuốn tiểu sử nào về ông có thể
cung
ứng. Cái tác giả ngắm nhìn chính là cái tạo nên ông, nhưng kẻ ngắm nhìn
thì rõ
ràng hơn, bởi vì bạn chỉ có thể ngắm nhìn một cái gì từ bên ngoài. Đó
là sự
khác biệt giữa một giấc mơ và một bài thơ đối với bạn. Có thể nói, thực
tại là
của ngôn ngữ, tiết kiệm là của nhà thơ.
Cao Thoại Châu
Gặp lại Thành Tôn
Từ xứ nào bạn ghé thăm ta
Vỉa hè đây là đất quê nhà
Ánh đèn đường soi cho miễn
phí
Mấy chục năm như ánh chớp đi
qua
Vẫn chân thật ung dung điềm
đạm
Bạn không hề rơi rụng điều
chi
Vẫn cương nghị gọn gàng tươi
tắn
Phơi phới thanh xuân thiếu
phụ rất đương thì
Lắng nghe cuộc hành trình đơn
thương độc mã
Những gập ghềnh khấp khểnh
tháng năm qua
Đêm Sài Gòn một cặp ly mờ ảo
Sáng ngời lên không biết tự
khi nào
Lâu lắm rồi ta không uống
rượu
Cái vòng tròn vành vạnh những
bờ ly
Khi độc ẩm ta rùng mình khiếp
sợ
Sang sông đêm với một nửa con
đò
Bạn về đây và thuyền ta có
bến
Lòng ta thôi hiu quạnh phút
giây này
Nghe tiếng lanh canh những
viên nước đá
Trong như lời bạn nói đêm nay
Không thấy trời vì vướng tàn
cây
Đất bao dung dưới chỗ ta ngồi
Cho ta quên đi đừng bao giờ
nghĩ tới
Khi đêm tàn lại có một ngày
mai
Bạn đi rồi còn lại một cơn
say
Ta lỏng buông ta trong phút
hiếm hoi này
Chập choạng về ta chỉ còn một
nửa
Đi kiếm nửa mình vào lúc sớm
mai
Blog CTC
NQT & Thành Tôn tại nhà
thi sĩ, Little Saigon, 2008.
Thơ bạn
ta, CTC, có cái thần
sầu vào đúng lúc thật bất ngờ, thế mới thú vị, và, quái dị.
Thí dụ, khổ đầu, ba câu đầu,
cũng thường thường bậc trung, nhưng từ hình ảnh “ánh đèn đường soi cho
miễn phí",
bất thình lình ra đòn, “mấy chục năm như ánh chớp”, thì mới sướng làm
sao!
Cũng thế, khổ thứ nhì, ba dòng
đầu, một đấng trượng phu lừng lững, vậy mà làm sao mà lại bật ra cái ý
tưởng, cái
hình ảnh “thiếu phụ rất đương thì”, quái làm sao, thú làm sao!
Nhưng
đến khổ thứ ba, hai câu
sau đây quá bảnh, và do đó, chẳng cần phải tả cái sướng đang
tái ngộ với
bạn:
Khi
độc ẩm ta rùng mình
khiếp
sợ
Sang
sông đêm với một nửa
con đò!
Thần
cú, thần bạn, thần tình!
Lưới
khuya,
hồn ốc lạc thiên đường
Chàng là
rêu ôm đá mơ thiên đàng
*
Nhà thơ
Tế Hanh
Mười năm trôi dạt giữa hai bờ
Sông Mê
Nguyễn
Thái Sơn
Note:
Bài viết dởm, nhưng có
tí thông tin về Tế Hanh. Thua xa bài của Thanh Thảo
*
Những
ngày nghỉ học
Tế Hanh
(Tặng Nguyễn Văn Bổng)
Những ngày nghỉ học tôi hay
tới
Đón chuyến tầu đi đến những
ga…
Tôi đứng bơ vơ xem tiễn biệt,
Lòng buồn đau xót nỗi chia
xa.
Tôi
thấy lòng thương những
chiếc tàu
Ngàn đời không đủ sức đi mau
Có chi vương víu trong hơi
máy,
Mấy chiếc toa đầy nặng khổ
đau.
Bánh
nghiến lăn lăn quá nặng
nề!
Khói phì như nghẹn nỗi đau tê;
Lâu lâu còi rúc nghe rền rĩ;
Lòng của người đi réo kẻ về.
Kẻ về
không nói bước vương
vương
Thương nhớ lan xa mấy dặm
trường.
Lẽo đẽo tôi về theo bước họ
Tâm hồn ngơ ngẩn nhớ muôn
phương.
Nguồn net
Tôi đứng bơ vơ
xem tiễn biệt.
Tuyệt cú. Thần cú!
Ui chao, Gấu lại
nhớ đến cảnh Gấu đứng bơ vơ, xem Gấu tiễn biệt: Tiễn biệt cô bạn đi lấy
chồng!
Cái gì gì:
“Em đi áo mỏng mềm
lưng phố,
Có động lòng thương
kẻ cuối đường”!
Ui
chao, lại nhớ lần tỏ tình với một nữ thi sĩ,
"cũng mới đây thôi", anh nhớ em đến vãi lệ.
Em mắng, già rồi vãi lệ hoài, con nít
nó cười cho!
*
Cô bạn của Gấu, là
tác giả câu thơ
thần sầu:
Hồn Đông phương thất lạc,
buồn
Tây phương. (1)
Ui chao, chỉ cần một câu thơ,
đủ là thi sĩ, đủ chứng minh câu của Borges:
Thơ, là để trao cho thi
sĩ.
Cái đám thi sĩ dởm, hay cả một
trường phái thơ dởm Tân Hình Thức, liệu có nổi, chỉ một câu thơ?
(1) Ai cho phép mi là thi sĩ ?
*
Lại nói
chuyện thơ được trao cho thi sĩ, thi sĩ dởm chớ làm thơ!
Lần Gấu qua Cali,
mới đây, gặp một thi sĩ, cũng đã từng văn kỳ thanh, lần này nhất kiến
kỳ hình. Ông nói, tôi thích mấy bài ông viết về thơ, có in từ net ra,
treo ở bàn làm việc, lâu lâu bí thơ, đọc đỡ nhớ.
Ui chao, Gấu cả đời không dám liều mạng làm thơ, bèn lèm bèm viết về
thơ, theo kiểu ăn đồ chay thay đồ mặn, vậy mà được bạn thơ khen, sướng
nào bằng!
*
BEFORE I HAD
YOU
Before I had you
I loved Nature as a calm monk
loves Christ.
Now I love Nature
As a calm monk loves the
Virgin Mary,
Religiously (in my manner),
like before,
But in a more heartfelt and
intimate way.
I see the rivers better when
I walk with you
Through the fields to the
rivers' banks.
When I sit next to you and
watch the clouds
I see them much more clearly.
You haven't taken Nature from
me,
You haven't changed Nature.
You've brought Nature closer.
Because you exist I see it
better, though the same as before.
Because you love me I love it
in the same way, but more.
Because you chose me to have
you and love you
My eyes gaze at it
More than at anything.
I don't regret what I was
before,
For I am still what I was.
I only regret not having
loved you before.
6 JULY 1914
Fernando Pessoa
[From “The shepherd in Love”]
*
Trước khi Anh có M
Trước khi Anh có M
Anh yêu Thiên nhiên, như một
vì tu sĩ êm ả yêu Chúa.
Bây giờ Anh yêu Thiên nhiên
Như là một vì tu sĩ êm ả yêu Đức
Mẹ Đồng Trinh,
Thật là căn tu,
[Thì Anh thì vốn có căn tu,
Kiếp nào mà chẳng như vậy?]
Nhưng yêu một cách thật là tâm
tư thật là thầm kín nhiều hơn.
Anh nhìn những dòng sông đẹp
hơn khi sóng bước cùng M
Qua những cánh đồng tới những
bờ sông.
Khi ngồi bên M, Anh nhìn những
đám mây
Anh nhìn chúng rõ hơn.
M đâu có lấy Thiên nhiên ra
khỏi Anh
M làm cho Thiên nhiên gần Anh
hơn
Bởi vì có M, anh nhìn nó đẹp
hơn, tuy nó vẫn như trước
Bởi vì M yêu Anh, anh yêu nó,
cũng vẫn vậy, nhưng nhiều hơn.
Bởi vì M chọn Anh để có M và
yêu M
Mắt anh nhìn nó
Hơn bất cứ cái gì khác
Anh không ân hận rằng Anh đã
như vậy,
Ngày xưa, khi chưa có M
Anh bây giờ thì vẫn như ngày
xưa
Anh chỉ ân hận ngày xưa sao
không yêu M
*
Ui chao, bài thơ mới tuyệt làm sao!
To U, CM. NQT
Tôi nghe trong đêm,
qua con phố,
Xa thật xa,
Từ một quán hầm cũng
khu lối xóm,
Một điệu nhạc xưa,
không rõ ra là từ một bản nhạc nào.
Nó làm tôi bất thình
lình nhớ ơi là nhớ
Điều mà tôi chẳng
bao giờ nhớ.
Điệu nhạc xưa ư?
Cây ghi ta cũ.
Tôi không thể nói
gì về điệu nhạc, chịu thua…
Tôi cảm thấy nỗi đau
chạy rần rần trong máu, nhưng chẳng làm sao nhìn thấy móng sắc thương
đau
Tôi cảm thấy, không
khóc, mà đã khóc.
Quá khứ nào, của ai,
điệu nhạc mang về cho tôi?
Chẳng phải của tôi,
chẳng phải của ai, mà chỉ là quá khứ
Mọi chuyện đều đã
chết
Đối với tôi, đối
với mọi ngườì, trong một thế giới đã bỏ đi
Đó
là thời gian, nó
lấy đi cuộc đời
Đời khóc, và tôi
khóc, trong một đêm buồn bã
Đó là nỗi đau, nỗi
than van
Về tất cả cõi đời,
bởi vì đó là cõi đời
Pessoa
Toàn bài thơ làm
nhớ câu thơ của Brodsky:
Bao
thơ tôi, ít nhiều
chi, là
về cùng một điều - về Thời Gian. Về thời gian làm gì con người.
"All my poems are more or less about the same thing – about Time. About
what time does to Man."
Chàng là
rêu ôm đá mơ thiên đàng
Entry for August 22, 2008
Khúc mở
đầu – Intro, là một bước dạo đầu êm ả với những note
guitar rải nhẹ nhàng như thể vừa rơi ra từ một khung cửa sổ khép hờ,
lẩn khuất trong bầu không khí giá lạnh và bóng tối nhập nhoạng khi
hoàng hôn vừa rơi xuống. Nỗi buồn len lén xâm chiếm lấy không gian, và
đâu đó rất xa dường như cơn mưa đang về cùng với màn đêm, rất chậm
nhưng nặng nề lên dần từng chút một. Đoạn solo ngắn, chỉ 1:23’ của
guitar classic như một dự cảm không lành cho một đêm dài u uẩn.
Tuyệt bút!
*
THE
LAST ROSE
You will write about us on a slant
J. Brodsky
With
Morozova I should bow
and obey,
I should rise with the smoke from Dido's pyre,
I should dance with Salome,
And thus be again with Joan in the fire.
Oh
Lord! You see how tired
one grows
Of resurrection, and dying, and living,
Take it all except this crimson rose-
Let me feel the freshness of the gift it's giving.
1962
F.
P. Morozova: 1632-1675,
called Feodora after she became a nun,
a saint in the Old Believers' church.
She was a follower of Avvakurr and died in prison as a martyr.
*
Like
a white stone in the
depths of a well,
One memory glimmers deep within my soul.
I can't, I don't want to fight its spell,
Joy and pain together make up its whole.
It
always seems to me that he
who looks
Deep in my eyes will see it without fail,
Become more thoughtful, sadder than in books,
Than someone listening to a mournful tale.
For
gods, I know, it's not a
great endeavor,
Turning people to things for easy glory.
So that wondrous sadness may live forever,
You've been turned into my memory.
1916
Akhmatova
Note:
To U, Crimson Rose!
You've been turned into my memory.
NQT
Oh
Lord! You see
how tired one grows
Of resurrection, and dying, and living,
Take it all except this crimson rose-
Let me feel the freshness of the gift it's giving.
Ui, Chúa ưi, Ngài
thấy đấy,
Tớ này đây, mệt mỏi ra làm
sao,
Vì cái chuyện tái sinh, chết,
và sống,
Lấy mẹ hết đi, nhớ chừa lại
cho tớ,
Bông CM này.
*
THE LAST
ROSE
You will
write about us on a slant
J. Brodsky
With
Morozova I should bow and obey,
I should
rise with the smoke from Dido's pyre,
I should
dance with Salome,
And thus be
again with Joan in the fire.
Oh Lord! You
see how tired one grows
Of
resurrection, and dying, and living,
Take it all
except this crimson rose-
Let me feel
the freshness of the gift it's giving.
1962
Akhmatova
Bông Hồng Cuối
Bạn sẽ viết,
nghiêng nghiêng, về chúng ta
J. Brodsky
Với Morozova
tôi sẽ cúi đầu vâng lời
Tôi sẽ bay lên cùng khói từ giàn thiêu Dido
Tôi sẽ khiêu
vũ với Salome
Và rồi lại bắt
đầu với Joan trong giàn hỏa
Ôi Chúa ơi!
Người cũng biết đây, ta mệt đến bã người
Với ba chuyện
làm xàm tái sinh, và chết, và sống,
Lấy mẹ hết
đi, cha nội, trừ CM –
Hãy để cho
ta cảm thấy sự mát rượi của món quà mà nàng mang tới!
Paul
Eluard
L'amoureuse
Elle est debout sur mes
paupières
Et ses cheveux sont dans les
miens,
Elle a la forme de mes mains,
Elle a la couleur de mes
yeux,
Elle s'engloutit dans mon
ombre
Comme une pierre
sur le ciel.
Elle a
toujours les yeux
ouverts
Et ne me laisse pas dormir.
Ses rêves en pleine lumière
Font s'évaporer les soleils,
Me font rire, pleurer et
rire,
Parler sans avoir rien à
dire.
(Mourir de ne pas mourir,
1924)
M-iêu
M đứng
trên mi Anh
Tóc M trong tóc Anh
Dáng M lòng tay anh
Mắt M mầu mắt Anh
M cuộn thành bóng Anh
Như hòn đá bầu trời
Mắt M
luôn mở lớn
Chẳng hề cho Anh ngủ
Mơ M ngập ngụa nắng
Làm bốc muôn mặt trời
Làm Anh cười, khóc, cười,
Nói chẳng nói lên lời
(Chết [để] Không Chết, 1924)
Lady
Love
She is
standing on my lids
And her hair is in my hair
She has the colour of my eye
She has the body of my hand
In my shade she is engulfed
As a stone against the sky
She will never close her eyes
And she does not let me sleep
And her dreams in the bright
day
Make the suns evaporate
And me laugh cry and laugh
Speak when I have nothing to
say
(Dying of Not Dying, 1924)
Translated by Samuel Beckett
|
|