 Nhật Ký Tin Văn |
Quê
hương của một con người, thì cũng chỉ là một mảnh không
gian - có thể một căn phòng khách sạn, hay băng ghế nơi công viên gần
nhất -
nơi con mắt của nhân dân hay sự phiền hà của một chế độ thư lại, Đông
cũng như
Tây, vẫn còn cho phép một con người, và tác phẩm của người đó. Cây có
rễ, người
có chân để mà bỏ đi, sau khi lương tâm của nó nói: Không! "Không Số Kiếp
là một tác phẩm hãnh diện. Nhờ nó mà mọi người sẽ không bao giờ tha thứ
cho cả cuốn sách lẫn người viết nó, là tôi." - Kertesz.
....
Mà HPA tham dự
ngay những ngày đầu. HPA
đã từng tin, như
bất kỳ một người miền nam nào đã từng
tin vào người anh em ruột thịt ở miền bắc. Với riêng cá nhân tôi, tôi
biết chắc
chắn có… ba người. Hai người đã mất, chỉ còn HPA, những ngày đó, đó.
Tôi không
nghĩ bạn tôi vẫn còn tin tưởng vào người anh em ruột thịt, và câu
nói “Tôi
không bao giờ là nhà văn lưu vong”, nó có nhiều nghĩa lắm, có khi còn
có nghĩa “Tôn Phu Nhân Qui Thục” nữa đấy! Còn nhớ, khi Thiệp
mới
xuất hiện [chàng giáo viên từ đỉnh núi Hua Tát hạ sơn, gióng lên hồi
chuông Không Có Vua, Trở lại với
câu
phán của
Dương Tường, nhà văn chúng ta dốt quá, Hai
tác
phẩm sử thi của thế kỷ 20 là hai tác
phẩm lớn lao về điêu tàn. Từ một khoảng
cách, tuyệt tác của Benjamin, kỳ cục thay, gợi nhớ một
điêu tàn lớn lao khác của văn học thế kỷ 20, "Thi khúc" ("Cantos"), của
Pound. Cả hai tác phẩm đều được chiết ra từ những năm tháng đọc sách
theo kiểu cú vọ (jackdaw reading). Cả hai đều được dựng nên từ những
mẩu đoạn và những trích dẫn, và trung thành với một thẩm mỹ học hiện
đại bậc cao, về hình ảnh và dàn dựng. Cả hai đều có tham vọng kinh tế
và đều nằm dưới sự chứng giám của những nhà kinh tế (một bên là Marx,
và một bên là Gesell và Douglas). Cả hai tác giả đều có đầu tư vào
trong những ngành cổ học, và cả hai đều đánh giá quá cao sự thích nghi
của chúng đối với thời đại của
chính họ. Chẳng người nào biết, khi nào thì dừng. Và cả hai, sau cùng
đều
tiêu ma vì con quái vật là chủ nghĩa phát xít. Với Benjamin, là một kết
cục
bi đát. Với Pound, ô nhục.
Coetzee: Những Kỳ Tích Về Benjamin Thương Xá, The Arcades
Project,
của Benjamin mở ra bằng câu thơ của một
thi sĩ Việt Nam,
để vinh danh Paris, Kinh Đô Thế Kỷ 19: The waters are blue, the plants pink, the evening is sweet to look on; One goes for a walk; the grandes dames go for a walk; behind them stroll the petites dames. [Những dòng nước xanh, cây cối đỏ hồng, buổi chiều nhìn thú biết bao; Người ta đi dạo, những mệnh phụ phu nhân đi dạo, theo sau nhẩn nha là những phụ nữ bình dân] Nguyen Trong Hiep, Paris, capitale de la France: Receuil de vers (Hanoi, 1897), poem 25. Bản tiếng Anh của Harvard University Press. Nguyên bản tiếng Pháp [do Nguyễn Tiến Văn sưu tầm]: Les eaux sont bleues et les plantes roses; Le soir est doux à contempler; on se promène. Les grandes dames se promènent; derrière elles vont et viennent de petites dames. Nguyễn Trọng Hiệp [1934-1902], danh thần đời Tự Đức, quê Hà Đông, tác giả những bộ sử quan trọng như Minh Mạng Chính Yếu, Đại Nam Chính Biên Liệt Truyện, từng giữ chức Tổng Tài Quốc Sử Quán. Hai câu thơ Benjamin trích dẫn, ở trong tập thơ Tây Sà Thi Tập. Benjamin khởi sự viết Thương Xá tháng Năm 1935, sau khi bỏ chạy Đức Nazi qua Pháp. Vụ Yên Bái nổ ra vào năm 1930. Simone Weil bị ảnh hưởng sâu đậm bởi những bài báo trên tờ Người Paris Nhỏ, về số phận người Annamites, vài tháng sau khi vụ Yên Bay bị dập tắt trong hai tuần lễ. "Tôi không bao giờ quên được lúc mà, lần đầu tiên trong đời, tôi cảm và hiểu được bi kịch thực dân thuộc địa". Chắc là Benjamin cũng bị ảnh hưởng tương tự, và đó là lý do Benjamin mở ra Thương Xá bằng những dòng thơ của Nguyễn Trọng Hiệp, như là một tiên đoán sự cáo chung của chế độ thực dân Pháp ở Việt Nam. Engels nói với tôi rằng chính tại Paris, vào năm 1848, ở quán Café de la Régence [một trong những trung tâm sớm sủa nhất của cách mạng 1789), Marx đã trình bày cho Engels về định mệnh thuyết kinh tế về lý thuyết duy vật lịch sử của ông. - Paul Lafargue. Vào năm 1757 cả Paris chỉ có 3 tiệm cà phê. [Thương Xá, trang 108]. Tôi bị hạ đo ván, khi đọc Thương Xá, nói vậy vẫn chưa đủ mạnh! Tôi biết, đây là một tác phẩm về lịch sử văn hóa, và nó còn thật có ích, nếu được đọc như phê bình văn học, hay triết học. Nhưng tôi không làm sao bỏ qua, ý tưởng, rằng, đây là một bài thơ sử thi vĩ đại nhất được viết bởi thế kỷ 20: mẩu đoạn, mâu thuẫn, xung đột, và mời gọi một cách thật là sâu thẳm. André Alexis, Globe and Mail "Thương Xá", cho dù chúng ta đánh giá nó như thế nào – điêu tàn, thất bại, một dự án bất khả, impossible project – đề nghị một đường lối mới, để viết về một nền văn minh: sử dụng những rác rưởi làm chất liệu, thay vì những nghệ phẩm của cái nền văn minh đó; lịch sử từ đáy thay vì lịch sử từ đỉnh. Và lời kêu gọi của Benjamin (trong "Những luận đề" - "Theses"), cho một lịch sử xoáy vào đau khổ của những người thua, thay vì thành tựu của những kẻ thắng: lời kêu gọi này mang đầy tính tiên tri, về cung cách mà việc viết sử bắt đầu nghĩ về chính nó, trong quãng đời [còn lại ngắn ngủi của chúng] ta. Coetzee: Những Kỳ Tích Về Benjamin Tuồng Ảo Hoá Đã Bầy Ra Đấy. Đây là sân khấu của tất cả những cuộc chiến đấu, tất cả những tư tưởng của tôi. Benjamin viết về Thương Xá
|
|