Cali Tháng Tám 2011

Bạn Tù Thái Lan

---

L'INIMITIÉ ET L'AMITIÉ

Sự thù ghét và tình bạn

Một bữa, thời gian, đầu thập niên 1960, thời kỳ Liên Xô đô hộ, cả hai bị đuổi khỏi chỗ làm, sức khỏe tồi tệ, vợ chồng tôi ghé một bệnh viện ở ngoại ô Prague, thăm một vị bác sĩ, bạn của những kẻ chống đối, một vị hiền giả Do Thái, như chúng tôi thường gọi ông, giáo sư Smahel. Ở đó, chúng tôi gặp E. một ký giả, cũng bị tống ra khỏi mọi chỗ, cũng sức khoẻ tồi tệ, và cả bốn chúng tôi ngồi lèm bèm rất lâu, rất là vui vẻ, rất ư là hạnh phúc, về cái không khí thân ái giữa chúng tôi.
Khi về, E cho chúng tôi quá giang trên chiếc xe hơi của anh, và trong khi đi đường, anh nhắc tới Bohumil Hrabal, lúc đó là nhà văn tchèque vĩ đại nhất hiện còn sống; văn phong của ông thì là 1 cái sự kỳ quái không bờ bến, đầy ắp kinh nghiệm bình dân (tiểu thuyết của ông thì đầy ắp những con người rất ư là bình thường), ông được rất nhiều người đọc, và rất được yêu mến, (cả một làn sóng mới của nền điện ảnh tchèque ngưỡng mộ ông và coi ông như là ông thánh đỡ đầu của họ). Ông thì cực kỳ vô chính trị. Điều này, tromg một chế độ ‘tất cả là chính trị‘ thì chẳng ngây thơ, và cũng chẳng ngây ngô rồi như đá ! Nói rõ hơn, cái sự vô chính trị của ông chửi bố chế độ, cái thế giới nơi những ý thức hệ hoành hành, tác quái. Vì điều này, mà trong một thời gian thật là dài, ông thấy ông ở trong tình trạng ‘thất sủng’, đối với Bắc Bộ Phủ, thằng cha này không xài được, theo như tin hành lang BBP xì ra, nhưng, cũng nhờ vậy mà trong thời kỳ được Bắc Triều [Liên Xô, đúng hơn] đô hộ, ông được hai chữ bình an, và bản thân ông cũng chẳng thèm đăng ký vào lực lượng kháng chiến chống lại Thiên Triều !
Và thế là trong suốt thời kỳ đô hộ, họ để ông yên thân, và hơn thế nữa, còn cho ông xuất bản vài cuốn sách.

E phát điên lên vì điều này, và chửi um lên. Làm sao mà thằng chả lại chấp nhận cho tụi nó in tác phẩm trong khi cấm ngặt những người khác, những bạn văn của thằng chả ? Làm như thế là thằng chả thông lưng với chế độ, đúng không ? Chẳng 1 lời phản đối ? Thái độ, cách ứng xử của thằng chả thật dễ ghét. Hrabal đúng là tên cớm văn nghệ VC !

Tôi phản ứng cũng phát điên lên, chẳng kém ! Sao mà ngu thế không biết ! Thật là phi lý khi nói đến cớm, đến cộng tác với chế độ, một khi mà tinh thần của những cuốn sách của Hrabal thì đầy ắp chất hài, chất tếu. Sự tưởng tượng ở trong đó ngược hẳn lại với cái tinh thần quản lý đất nước của Đảng VC, chỉ muốn bóp nghẹt thở nhân dân, trong cái áo quan sức mạnh, quyền lực của nó. Một thế giới mà người ta có thể đọc Hrabal thì hoàn toàn khác biệt với cái thế giới mà tiếng nói của ông như tiếng dế kêu, cố gắng lắm mới nghe ra được ! Chỉ một cuốn sách của ông thôi thì đã mang biết bao điều đến cho mọi người, cho cái tinh thần tự do, hơn biết bao so với những cử chỉ những lời nói phản đối, xuống đường, mặc áo thung có đề chữ chống Bắc Triều, của tất cả chúng ta.

Cuộc bàn luận trong chiếc xe hơi chẳng mấy chốc biến thành một cuộc cãi cọ hằn học.

Sau này nhìn lại tôi cực ngạc nhiên về sự hận thù, sát khí đằng đằng, đích thực, ăn miếng trả miếng, giữa hai đứa chúng tôi. Và tôi tự bảo với chính mình, cái sự hài hoà giữa hai đứa tại nơi vị bác sĩ, chỉ có tính thoáng qua, là do hoàn cảnh lịch sử tạo nên: cả hai đều bị bách hại, bị đuổi ra khỏi chỗ làm việc, còn cái chuyện đếch hài hòa, là giữa nhiều kẻ chia thành 2 phe; một phe, với họ, cuộc chiến đấu mang tính chính trị, thì cao cả, bề thế hơn, hách xì xằng hơn, so với cuộc sống cụ thể, nghệ thuật, tư tưởng, trong khi, phe kia, ý nghĩa chính trị thì chỉ là để phục vụ cuộc sống cụ thể, nghệ thuật, tư tưởng. Cả hai đều đúng, đều hợp pháp cả, nhưng bố ai hòa giải được họ!

Vào mùa Thu, 1968, trải qua hai tuần tại Paris, tôi có dịp được trò chuyện thoải mái với Aragon, tại căn phòng của ông, ở con phố Varennes. Không, tôi chẳng có gì đáng nói mà phần nhiều là lắng nghe ông. Tôi không bao giờ viết nhật ký, kỷ niệm những lần trò chuyện thì mơ hồ, về những nhận xét của ông, tôi chỉ còn giữ lại được hai đề tài, trở đi trở lại: ông nói nhiều với tôi về André Breton, cuối đời, lại gắn bó lại với ông, và ông nói về nghệ thuật tiểu thuyết. Ngay trong bài tựa cho cuốn tiểu thuyết của tôi, Chuyện Diễu (ông viết 1 tháng trước khi chúng tôi gặp gỡ), ông ngợi ca nó bằng  những lời như sau: "Con người cần tiểu thuyết như cần bánh mì". Trong những lần gặp, ông luôn hối thúc tôi phải bảo vệ "nghệ thuật" đó, (thứ nghệ thuật "bị dèm pha", như ông viết trong lời Tựa; tôi chôm công thức này làm 1 cái tít trong Nghệ thuật tiểu thuyết).

Tôi giữ lại cho mình cái cảm tưởng, sau những cuộc gặp gỡ, là, cái lý do sâu xa của sự đoạn tuyệt của ông với nhóm Siêu Thực, thì không phải chính trị (sự vâng dạ của ông với Đảng CS) mà là mỹ học (sự trung thành với tiểu thuyết, nghệ thuật ‘bị dèm pha’ bởi nhóm Siêu Thực), và có vẻ như tôi mơ hồ nhận ra thảm kịch kép trong đời ông: đam mê nghệ thuật tiểu thuyết (có lẽ là mảng chính của thiên tài của ông), và tình bạn với Breton (bây giờ thì tôi biết: vào cái thời của sự làm 1 cú thanh toán, tính sổ như thế, vết thương đau thương nhất, là của những tình bạn đổ vỡ, và, chẳng có gì ngu si khốn kiếp đần độn hơn là hy sinh tình bạn cho chính trị. Tôi thật hãnh diện vì đã chưa từng bao giờ làm cái điều ngu ngốc như thế. Tôi kính mến Mitterand vì sự trung thành mà ông gìn giữ với những đấng bạn cũ của ông. Chính là vì sự trung thành đó mà cuối đời ông bị tấn công thật là tàn nhẫn. Chính là sự trung thành đó mà ông mới phong nhã, mới quân tử, mới kẻ cả làm sao!)
Chừng 7 năm, sau những lần gặp gỡ Aragon, tôi được quen biết Aimé Césaire mà tôi đã khám phá ra thơ của ông liền sau khi chiến tranh chấm dứt, trong bản dịch tiếng Tiệp của 1 tạp chí tiền phong (cùng tạp chí nhờ nó mà tôi biết đến Milosz). Đó là tại Paris, trong xưởng vẽ của Wifredo Lam; Aimé Césaire, trẻ, sôi động, đẹp trai, dễ mến, đã tấn công tôi bằng 1 loạt những câu hỏi. Câu rất đầu tiên của ông: “Kundera, ông có quen biết Nezval ?”. “Biết chứ, lẽ dĩ nhiên, nhưng còn ông, làm sao ông biết ông ta?”
Không, ông không quen, nhưng Breton nói nhiều về Nezval với ông. Theo những ý nghĩ của riêng tôi, có thể Breton, nổi tiếng là 1 người cố chấp, thành ra không thể “nói nhẹ” về  người mà vài năm trước đã đoạn tuyệt với nhóm Siêu Thực Tiệp, để 1 lòng 1 dạ theo Đảng, (giống như Aragon). Nhưng Césaire lại nói thêm rằng, khi Breton ở Martinique, vào năm 1940, ông nói thật thiết tha, thật đáng yêu về Nezval. Điều này thật cảm động. Còn điều này nữa, như tôi nhớ thật rõ, Nezval luôn luôn nói thiết tha, đáng yêu về Breton.
Điều làm tôi cực sốc, trong những show trình diễn tại Moscow, về những vụ án lớn do Stalin ra lệnh dàn dựng, đó là sự dửng dưng chấp nhận sự thủ tiêu những bạn bè của họ, ở những đấng lãnh đạo CS mới hồi nào còn “toa moa” với nhau. Họ đều là bạn của nhau, [ui chao,chẳng khác gì đám Trần Dần, Hoàng Cầm…]. Họ đều đã từng thân mật tỉ tê với nhau, đã từng trải qua những giai đoạn, những thời ký khó khăn, gian khổ, nào sơ tán, nào bách hại, nào chiến đấu dài về thái độ chính trị. Làm thế nào mà họ có thể hy sinh tình bạn, và, bằng 1 cái cách tởm lợm như thế?

Nhưng, đó có phải là tình bạn?

Trong liên hệ giữa con người có cái mà tiếng Tiệp gọi là « soudrnzstvi», dịch sang tiếng Mít là tình bạn giữa những bạn, nhưng Mít VC thì kêu là “tình đồng chí” [l’amitié des camarades], được 1 ông thi sĩ VC vinh danh, nào là “áo anh sứt vai, quần tôi thủng đáy để lộ chim ra”, nào là “đầu súng trăng treo”…. thứ tình cảm nối kết những người cùng 1 cuộc chiến đấu chính trị [cách mạng, chữ của VC]. Một khi sự dâng hiến, một lòng một dạ với nghĩa cả, vỡ ra, thì tình bạn cũng biến mất.

Nhưng, cái tình đồng chí, được ‘chế ngự’ bởi cái gọi là tình cảm cách mạng đó, chẳng mắc mớ gì đến tình bạn, có từ khi có con người, trước khi có VC!

Vào cái thời của chúng ta, con người học được điều, đặt tình bạn dưới nghĩa cả. Và còn hãnh diện về điều này nữa chứ! Nhảm thế đấy. Phải rất trưởng thành thì mới hiểu được cái quan điểm mà chúng ta chiến đấu, bảo vệ nó, thì chỉ là 1 thứ giả thuyết, đương nhiên là không hoàn hảo, và có thể, chỉ có tính nhất thời, giai đoạn, may ra, hay, khốn nạn ra, chỉ 1 dúm người coi nó là chân lý. Thứ tình đồng chí đó làm sao là tình bạn được, bởi tình bạn là 1 đức hạnh, có lẽ cái đức hạnh cuối cùng, cái độc nhất còn lại, của con người.

Tôi nhìn bức hình nhà thơ René Char đứng bên Heidegger. Một, được ngợi ca như là 1 nhà kháng chiến Pháp, chống lại sự đô hộ, xâm lăng của Nazi. Một, bị coi là cảm tình viên của Nazi, ở 1 quãng đời đầu đời suy tư của ông. Bức hình cho thấy được chụp thời kỳ sau chiến tranh. Chúng ta nhìn hai ông từ phía sau lưng, 1, cao, 1, lùn, cả hai tay cầm mũ, từ phía bên trong, bước ra ngoài trời. Tôi rất mê bức hình này.

Note: Bức hình mà K. mê đó, GNV có cả đống!
Thí dụ:

Day	Number of visits	Pages	Hits	Bandwidth
01 May 2012	363	4,083	5,893	252.08 MB
02 May 2012	210	1,683	3,544	202.82 MB
03 May 2012	205	1,761	3,619	205.05 MB
04 May 2012	203	409	2,042	150.61 MB
05 May 2012	198	387	1,381	93.62 MB
06 May 2012	316	508	1,555	95.36 MB
07 May 2012	316	591	2,186	149.28 MB
08 May 2012	260	737	2,000	118.35 MB
09 May 2012	213	994	3,082	163.42 MB
10 May 2012	337	548	3,130	278.62 MB
11 May 2012	548	3,144	7,450	444.37 MB
12 May 2012	351	923	3,951	183.75 MB
13 May 2012	321	574	2,655	154.14 MB
14 May 2012	936	2,061	6,315	355.06 MB

Con số visitors, bữa nay, giờ này, 11:55 PM local time, là 936!
Terrible!
Tks.
NQT

Con số chính thức: 979.

Đỉnh của đỉnh!
Tks again.
NQT

Nhớ không Thuần cánh cửa sổ
nhìn xuống con phố quận 13 Paris
mưa lầy lội mưa ướt thảm lá vàng mùa thu
đêm khuya đi chuyến métro về Porte d’ Ivry
những chuyến métro chưa quen
tiếng kèn buồn của người đàn ông
như đến từ các xứ Bắc Phi
nghe như ngọn gió thổi buốt trên sa mạc 

nhớ không Thuần cánh cửa sổ
khu chung cư ấy đêm về mở ra
bạn đứng phà hơi thuốc nhớ Nhã Hương
kêu điện thoại khó khăn bấm số thẻ dài dòng
có đêm nấu hai tô mì gói ghé mua ở chợ Tàu
thấy ngon, thêm mấy lon bia Heineken
bạn ưng uống bia hơn chát đỏ
Lê Tài Điển thì điểm tâm đã một chai La Fleur Pauillac… 

nhớ không Thuần cánh cửa sổ ấy
nhìn xuống con đường mưa
Paris gió lạnh, chiều lang thang trên đồi Montmartre
Place du Tertre như thấy lại mình trên đường bay nét cọ
chân dung thiếu nữ qua mấy nét chì than
ghé quán ngồi, Lê tài Điển nói đã ngồi đó với Ngọc Dũng
chúng ta còn đứng trên cầu Mirabeau
nhìn sông Seine mà nhớ sông Hương 

nhớ không Thuần cánh cửa sổ ấy
khu chung cư ấy ở quận 13 chúng ta đã ở
những đêm ngồi cùng bạn bè ở quán Monge về
bây giờ quán Monge đã đóng cửa
Paris và những chuyến métro chưa quen
tình bạn ấm cúng ở đó, làm sao chúng ta không trở lại … (1)

Virginia, 10 May 2012

Đinh Cường

Note: Cái quán thuốc lá, chủ quán, cũng có nhiều chuyện lý thú lắm.
Thêm bài thơ sau đây. Những nhà thờ của xứ Tẩy

THE CHURCHES OF FRANCE

For Czeslaw Milosz

The churches of France, more welcoming than its inns and its poems,
Standing in vines like great clusters of grapes, or meekly, on hilltops,
Or drowned in valleys, on the floor of a green sea, in a dry
    landscape,
Abandoned buildings, deserted barns
Of gray stone, among gray houses, within gray villages,
But inside pink or white or painted by the sun coming through
    stained glass.
Little Romanesque shrines with stocky frames, like craftsmen shaped
    by their labor,
Pascal's invisible church, sewn into canvas,
And slim cathedrals like herons above the cities, seen clearly from
    the highway, the loveliest is in Chartres,
Where stone stifles desire.
The mills of the Cistercians, turning water in Sunday streams, and
   their ponds,
Synagogues, elder sisters, betrayed and plundered so often, discreet,
The ruined abbey in Normandy, where among the raspberry
    bushes a black adder basks in the heat,
A small tree, growing on the roof of a village church, a young ash
    that will become a monk,
The basilica in Vezelay, belonging to Magdalene, pink as a wild
    strawberry's mouth.
Claudel's church, thickset, almost neckless, inspired, sometimes
    full of spite
And the church in Tournus, whose arches must make the Arabs
    proud too,
The moss-covered walls of modest chapels that have forgotten
    their names
And the fortified basilica in Albi, a masterwork of military art,
    sheathed in a dragon's skin,
And in the square the peddlers of nuts, holy pictures, and aniseed
    cakes.
But at night the peddlers vanish and only walls and windows,
    blind as kittens, remain,
And the vast night and much silence and sometimes a dying
    comet's roar.
Romanesque columns in cloisters, as if carved by brilliant children.
Meadows, where lovers meet.
The stone Jeremiah in Moissac, with a kind face.
The church of Maurice, who learned my language and lives in
    Warsaw among the poorest.
The churches of France, dark vessels, where the shy flame of a
    mighty light wanders.

Adam Zagajewski

Phan Tấn Hải

Bùi Vĩnh Phúc, Cao Bá Minh, Cao Xuân Huy, Châu Văn Thọ, Đỗ KH, Đỗ Ngọc Yến, Hoàng Khởi Phong, Hoàng Phủ Cương, Hoàng Xuân Sơn, Hồ Đình Nghiêm, Hồ Minh Dũng, Khánh Trường, Khế Iêm, Khiêm Lê Trung, Lâm Chương, Lê Bi, Lê Thứ, Lê Thị Thấm Vân, Lê Thọ Giáo, Lưu Nguyễn, Lưu Hy Lạc, Luân Hoán, Mai Kim Ngọc, Mai Ninh, Nguyễn Đăng Thường, Nguyễn Mộng Giác, Nguyễn Hương, Nguyễn Hoàng Nam, Nguyễn Đình Thuần, Nguyễn Thị Hoàng Bắc, Nguyễn Thị Ngọc Lan, Nguyễn Thị Ngọc Nhung, Nguyễn Quí Đức, Nguyễn Thị Thanh Bình, Nguyễn Văn Sâm, Nhã Ca, Nhật Tiến, Nguyễn Xuân Hoàng, Nguyễn Tiến Văn, Nguyễn Quốc Trụ, Phạm Trần, Phạm Phú Minh, Phạm Việt Cường, Phan Thị Trọng Tuyến, Phan Tấn Hải, Phùng Nguyễn, Tạ Chí Đại Trường, Thân Trọng Mẫn, Thảo Trường, Thường Quán, Trầm Phục Khắc, Trân Sa, Trần Dạ Từ, Trần Doãn Nho, Trần Vũ, Trịnh Y Thư, Trúc Chi, Triều Hoa Đại, Trương Vũ, Tưởng Năng Tiến, Tường Vũ Anh Thy, Vũ Huy Quang.

Trên đây là danh sách những nhà văn Mít hải ngoại ký tên vô cái thư gửi cho me-xừ Grass, đề nghị can thiệp cho vợ chồng nhà văn nhà thơ ra đi từ miền Bắc, và có ý chọn Đức làm quê hương thứ hai của họ, nhưng bị bác đơn. (1)

Danh sách trên, do thiền sư TTM phịa ra.
GCC đoán thế, bởi là vì có lần gặp BVP, nhắc tới nó, nhà phê bình ngạc nhiên, danh sách nào, và khi vỡ ra, anh cười, chắc là thiền sư nhớ ra tên ai là nhét vô, chứ cũng chẳng cần gọi điện thoại.
Lần đó, GCC gửi lá thư ngỏ cho Grass tới Việt Báo online, và thiền sư Phan Tấn Hải bèn "đi" liền, cùng lúc order Thân Trọng Mẫn lên cái danh sách như trên.
Thân Trọng Mẫn có ông anh ruột, là Thân Trọng Hinh, kỹ sư Bưu Điện,1 trong những ông thầy của GCC, khi học trường Quốc Gia Bưu Điện. Kỹ sư thật, học ở Tây về, nhưng thực sự chẳng biết tí kỹ thuật; không chỉ ông, mà đa số như vậy. Sau Bưu Điện đành sử dụng ông vào chức Trùm Bảo Vệ Cơ Sở, và vì thế, những ngày nhốn nháo, hoảng loạn trước 30 Tháng Tư 1975, ông nhận được thư của đám VC nằm vùng, báo cho biết, ông có tên trong danh sách được làm thịt!
Hình như bạn ta, nhà thơ Du Tử… Cà [Lê không phải, Táo cũng không, thì Cà vậy, Cà Chớn!], thời gian đó, cũng nhận được “Lệnh Xé Xác” của VC?

Hà, hà!

Lần về Hà Nội, gặp Nguyên Đầu Bạc, anh cho biết, là người đầu tiên đọc lá thư, bèn lập tức copy 1 bản, đi một đường tới nhà của ông cụ/bà cụ của vị được nhắc tới.
Anh cũng đưa Gấu tới nhà hỏi thăm, và được mời ở lại ăn cơm, món Bắc Kít.

---

Dầu có muốn hay không, thì vẫn phải thừa nhận, Du Tử Lê là một tên tuổi. Tôi thích đọc Du Tử Lê, những bài thơ mang đậm nét đèn vàng phố thị hay hiu hắt tóc xanh. Hầu như trong giới viết lách ở Sài Gòn, ít nhiều đều thuộc vài câu thơ của Du Tử Lê. Thế nên, khi nghe nhà văn, nhà báo Đoàn Thạch Hãn buột miệng nói: “Tôi với Lê thân lắm”, thì tôi vội vã gửi lời nhờ: “Khi nào chú Lê có dịp về lại Việt Nam, chú cho con gặp với”.
Hạnh ngộ, chỉ có bấy nhiêu.

Dầu có muốn hay không thì vẫn phải thừa nhận…

Đúng là chơi với… cớm, cớm liếm mặt!

“Tôi với Lê thân lắm”: Câu này phải để đao phủ HPNT nói mới phải, bởi vì bạn ta đã từng tự động gõ cửa.. Trùm Địa Ngục Mậu Thân!

Bất giác GCC nhớ đến Le Carré và lần đầu viếng Moscow khi Liên Xô đổi mới. Lần đó, tay tùy viên văn hóa sứ quán Liên Xô còn phải sửng sốt, ông mà cũng được phép viếng thăm Moscow thì… ai cũng dược phép hết.
Le Carré là tác giả chuyên trị điệp viên Liên Xô.

Nhưng khi Liên Xô hỏi, ông có muốn  làm 1 cuộc hỏi thăm, pay a visit, Kim Philby, tay điệp viên Hồng Mao làm cớm chìm, khi bị lộ bỏ chạy qua Moscow bằng ngả những đường cống bên dưới thành phố Vienne, như được dựng lại trong phim phỏng theo tiểu thuyết Người Thứ Ba của Greene, Le Carré bèn sửng cồ, bữa trước nước Nga đón tôi như là người thay mặt nữ hoàng Anh, bữa nay, các ông đề nghị tôi đi gặp tên khốn kiếp kẻ thù của nữ hoàng, sao các ông bỉ mặt tôi thế!

Lạ, là Brodsky cũng rất tởm cớm. Nhất là thứ cớm hai mang.
Thi sĩ đã từng kể, lần ông thò tay vô túi tính lôi ra mấy đồng bạc cắc, chân tiến tới sạp báo, và, khi thấy hình Kim Philby trên tờ báo, thì bèn từ từ rút tay ra khỏi túi, mắt nháy nháy ông chủ sạp, ra ý, thông cảm, chân bước lui.

Cũng lạ, là bạn ta về, toàn là để gặp cớm, đao phủ!

"Tôi thân với Lê lắm"!

Chưa từng thấy bạn ta về gặp… Dương Nghiễm Mậu, thí dụ?

Hay là DNM đếch thèm tiếp?
Câu hỏi lớn đấy nhé! [Thuổng NVL, cựu vệ sĩ của DN, chủ báo SGN]

Kim Philby là sư phụ của... Graham Greene.

Khi ghé Liên Xô, đệ tử có gặp Thầy, và Thầy đưa tay giao hẹn, cấm nói chuyện chính trị. Đệ tử bèn vâng dạ, và thưa," Thưa Thầy, em chỉ tính hỏi Thầy, tiếng Nga của Thầy tới đâu rồi!"

Cái vụ đi thăm Liên Xô của Greene cũng lý thú lắm. Theo Martin Amis, Greene thèm đi Moscow quá, bèn xin vô Đảng CS, và phần thưởng, là chuyến tham quan cái nôi của Cách Mạng vô sản.

Có 1 lần GCC qua Cali, đâu cả tháng, hoặc hơn, túi thì không tiền, ở nhà NCK, anh đưa cho chiếc chìa khoá, tự động đi về, DTL biết, Gấu đói, mỗi lần gặp là mỗi lần giúi cho tờ 50 đô, [tao kẹt quá, mày cầm đỡ, đi Nguyễn Huệ làm vài tô phở], mấy đứa em, bạn của thằng em đã tử trận, cũng cứu đói ông anh.
GCC nhớ là lần đó buồn quá, ngồi quán, bỗng nhớ đến Thảo Trường, một đấng ngồi chung bàn nói, tôi biết ông ta ở đâu, thế là bèn chở Gấu tới cái Car Wash của ông con của TT.

Rồi theo ĐĐT, chủ tiệm sách báo Văn Khoa, khu Phước Lộc Thọ, giáo sư tiếng Anh đại học Văn Khoa Sài Gòn thuở nào, lên trường đua. Ông này có hai cái thú, đua ngựa và đánh cờ tướng. Cũng thuộc loại cự phách, về cả hai thú, nhưng có lần, sau cuộc cờ, ông gật gù phán, ông nhỉnh hơn tôi 1 tí!

Ám ảnh phố phường.
…. đèn vàng phố thị hay hiu hắt tóc xanh.

Kít!

Cớm mà cũng bày đặt!

Note: Nhớ ra rồi, lần đó, xẩy ra vụ Trần Trường, đầu năm 1999.
Cũng là thời gian đọc Simone Weil.

Tôi đọc Weil, và bỗng nhớ những đêm Cali không ngủ vì vụ Trần Trường. Tuy không phải là người Cali, nhưng đúng vào dịp đó, Jennifer tôi có mặt, và đã thường trực tham dự những đêm không ngủ. Ở đó, tôi đã gặp một anh bạn học từ những năm trung học. Cả hai đã từng sát cánh bên nhau, trong vụ biểu tình đầu tiên sau 1954, tại Sài Gòn, để phản đối phái đoàn CS trú ngụ tại khách sạn Majestic và khách sạn Ga-li-ê-ni những ngày sau di cư. Anh cho biết, kể từ ngày đó, bây giờ anh mới lại đi… biểu tình! Và còn gặp nhiều đồng nghiệp trước 1975, chưa từng bao giờ đi biểu tình. Có anh bạn cả đời chỉ cặm cụi làm việc, khi còn ở Việt Nam cũng như khi đã chạy qua Cali sau khi ra trại tù, vậy mà đêm nào cũng ra ngồi… thiền giữa trời!
Tôi nhận ra một điều, đa số những người đi biểu tình xử sự như anh: họ ngồi im lặng, không nói, không cười. Như đang cầu nguyện, trong câm lặng.

Và tôi hiểu ra một điều: đây là một cuộc lễ cầu siêu vĩ đại nhất, trong câm lặng, vào cuối thiên niên kỷ, cho tất cả những người đã ngã xuống vì cuộc chiến, và sau đó…

Và tôi tự hỏi, phải chăng những tiếng hò hét chung quanh sự câm lặng chính là “cú ném áo đầu tiên’, của một con mụ phù thuỷ có tên là “lịch sử của quá khứ”? (2)

Với hai câu thơ “Nghĩ cho cùng mọi cuộc chiến tranh / Phe nào thắng thì nhân dân đều bại”, Nguyễn Duy đánh đồng vàng thau lẫn lộn.
Trần Vũ

GCC vừa mới đọc, một bài viết về Nguyễn Duy ở trên net, hình như của Đỗ Minh Tuấn thì phải, viết về lần Nguyễn Duy bị nhà nước VC của thi sĩ sạc, và gọi thứ thơ của ông là thứ "chủ nghĩa nhân đạo chung chung" (1)

Tuyệt!

Đúng là chủ thì rất rành về tà lọt, đầy tớ!

Không chỉ riêng Nguyễn Duy, một số nhà văn nhà thơ VC, thứ bảnh nhất, đều lâm vào tình trạng này. Không dám nhìn thẳng sự thực, họ bèn làm ra vẻ “đứng về phe nước mắt”, nói chuyện tử tế này, tử tế nọ, chơi trò bịp bợm, nhân dân đều bại, trong có tớ!

GCC nhớ là Brosdky có phán về “cas” này, thú lắm, để từ từ coi lại....

(1)

Năm 1972, Nguyễn Duy bị kiểm điểm và bị an ninh quân đội “quay” về tội “Chủ nghĩa nhân đạo chung chung” (chữ của Hà Xuân Trường viết trên báo Nhân dân) vì anh đọc bài thơ Đứng lại và Thơ tặng người ăn mày... ở khoa Văn ĐH Tổng hợp và Sư phạm.

Brodsky phán, Khi bạn bắt đầu biên tập đạo hạnh, đạo đức của bạn, bạn đang tán tỉnh thảm họa. [When you start editing your ethics, your morality –according to what is or isn't allowed today - then you're already courting disaster. Trò chuyện với Joseph Brodsky. Solomon Volkov].

Nhưng chính quan điểm của ông, “Mỹ là Mẹ của Đạo Hạnh”, mới là căn nguyên vấn đề:
Sở dĩ những nhà văn nhà thơ VC, thứ hạng nhất, chỉ đạt đến cái độ làng nhàng, chung chung, về tài năng, chính là do cái "chủ nghĩa nhân đạo chung chung" của họ.

GCC đã phán rồi, có tên Bắc Kít nào ngu đâu, và đó là cái chết của xứ Bắc Kít.
Chỉ cần 1 tên ngu thôi, là số phận xứ Mít thay đổi, nhưng đào đâu ra 1 tên Bắc Kít ngu?
[Thuổng,“Những cuộc phiêu lưu trên lưng ngỗng”. Anh cu Nils lạc vào 1 thành phố ở dưới biển, đi lang thang shopping, và khi thấy 1 món đồ kỷ niệm đẹp quá, tính mua, thì gần như tất cả cư dân của nó mở mắt lớn ra nhìn, nhưng sau cùng Nils lắc đầu, vì quên bóp ở nhà!
Hoá ra đây là 1 thành phố bị Chúa nguyền, vì tha hoá, và chỉ 1 khi có 1 người nào bỏ tiền ra mua, chỉ 1 món đồ, do cư dân của nó lao động làm ra, thì lời nguyền của Chúa mới được gỡ bỏ] (1)

ND có thể là người đóng thuế cho thơ nhiều nhất, nhưng làm sao bì được với “nhân dân”, 3 triệu con người, đã đóng, không chỉ máu, mà luôn cả mạng của họ, để làm ra thứ thơ làng nhàng, huề vồn, như của ND
*

Lần về Việt Nam này, Du Tử Lê không mang theo tác phẩm của ông. Ông ngại những phiền phức có thể gặp phải.
Hơn một lần, tôi định nói với ông là ông quan trọng hóa một vấn đề đơn giản. Nhưng nghĩ tới nghĩ lui, lại thôi.
Nhiều năm trôi qua, vết thương cũng bắt đầu khép miệng rồi, ký ức khi nhớ khi quên… mọi thứ có còn nặng nề như trước đây nữa đâu mà băn khoăn cho thêm phiền lòng.

Note: Anh cớm văn nghệ VC này chỉ phán nhảm. Đất nước ngày càng khốn nạn thêm, vết thương bắt đầu khép miệng rồi cái con khỉ!

“... Người về như bụi, vàng trang sách xưa, người về như mưa, soi tìm dấu cũ. Tôi buồn như cỏ, một đời héo khô, tôi buồn như gió, ngang qua thềm nhà, thấy ai ngồi đợi, bóng hình chia đôi, sầu tôi lụ khụ. Người về như sóng, buồn tôi quanh năm, người về như đêm, mơ hồ cõi chết, tình tôi phập phều, những tăm phụ bạc…”.

Một trong những đoạn thơ của Du Tử Lê mà tôi cực thích.

Tôi nhớ là, ở lần gặp đầu tiên, tôi có hỏi Du Tử Lê rằng: “Chú ạ, đời sống văn nghệ bên đó có vui không?”.
Du Tử Lê không đáp, mắt hướng nhìn lá vàng rơi đang lúc gió, tràn cả mặt phố…

Có khi, đó cũng là một cách trả lời. Bởi mãi về sau, ông mới chậm rãi bảo, ông yêu Sài Gòn vô cùng…

Ám ảnh phố phường.
Cả bài viết không nói gì đến, ngoài câu bạn ta phán, tôi yêu Sài Gòn vô cùng.

Tuy nhiên, cái “hình ảnh”, ‘ám ảnh phố phường’, thì lại…  ám ảnh GCC.

Virginia Woolf có 1 bài viết, chôm đúng từ của anh cớm Vẹm, Ám ảnh phố phường: Một cuộc phiêu lưu Luân Đôn [Street Haunting: A London Adventure], trong đó, bà ngợi ca những buổi tối mùa đông phiêu lưu trong Luân Đôn: Đúng như thế, chạy trốn là vĩ đại nhất trong lạc thú, và ám ảnh phố phường mùa đông, vĩ đại nhất trong phiêu lưu [This is true: to escape is the greatest of pleasures; street haunting in winter the greatest of adventures]

GCC sẽ viết về ám ảnh phố phường Sài Gòn của GCC.

Điều làm cho tôi cáu nhất, sốc nhất, tởm nhất, là thái độ gật gù chấp nhận, nếu không muốn nói là hài lòng của đám tinh anh Bắc Kít, khi Đảng đưa ra tòa những đấng bạn quí của họ, và sau đó, làm thịt.

Họ chẳng đã từng làm bạn tâm giao ư? Đã từng trải qua những giờ phút căng thẳng, cay đắng, gian khổ, trốn chạy, bách hại, cuộc chiến chính kiến dài. Làm sao có thể họ hy sinh tình bạn quí hiếm đến như thế, một cách thô bỉ ma cạp đến như thế?

Đó là năm 1972. Tôi [Kundera] gặp một cô gái tại ngoại ô Prague, trong một căn phòng người ta cho chúng tôi mượn. Hai ngày trước đó, trong suốt một ngày, cô gái bị công an tra hỏi, về tôi. Cô muốn lén gặp tôi, cô nghi mình vẫn bị công an theo dõi thường trực, và cô muốn cho tôi biết về những gì công an hỏi cô về tôi, và cô trả lời ra sao. Trong những cuộc tra hỏi như thế, đã có những câu trả lời của cô trùng hợp với những câu của tôi.
Một cô gái chưa từng biết gì về cuộc đời, có thể nói như thế. Cuộc tra hỏi làm cô khốn khổ, và sự sợ hãi khiến cô đau thắt ruột, từ ba bữa nay. Da dẻ cô nhợt nhạt, và cứ chốc chốc lại phải chạy vô nhà vệ sinh, để đi tiểu, đến nỗi, suốt cuộc gặp, tiếng nước dội cầu trấn át tất cả.
Tôi biết cô gái từ lâu. Cô thông minh, sắc sảo, đầu óc sáng rỡ, rất rành trong việc làm chủ những xúc động, cách hành xử, và cách ăn mặc của cô thì mới tuyệt vời làm sao, với chiếc áo dài giấu kín mọi nét hở hang. Vậy mà, đùng một cái, nỗi sợ khiến tất cả mở toang. Nỗi sợ, giống như lưỡi dao, mở toang thân thể cô gái. Cô đứng trước tôi, toang hoác, chẳng che đậy, giống như một khúc thịt treo trên cái móc của anh hàng thịt. Tiếng nước dội cầu vẫn âm ỉ, trấn ngự, và bỗng nhiên, tôi chỉ muốn hiếp cô gái.

Hiếp, chứ không phải làm tình! 

Bài viết này mở ra cuốn Gặp Gỡ, khủng khiếp, rúng động. GCC đọc, tính dịch trọn bài, rồi quên đi mất.
Lần này chắc là phải làm thịt bài viết thôi, vì nhớ đến mối tình trong trắng 10 năm trời chỉ hôn thôi của nhà nhạc sĩ lừng danh của xứ Mít.

GCC cũng có mối tình 5 năm không dám đụng, mà cũng không dám hôn, với cô bạn thân của Gấu Cái, tức cô phù dâu.
Gấu Cái chửi hoài, mày coi nó như thánh nữ, đâu có dám!
Nhưng 1 bà bạn của cả hai bà, cũng bạn học hồi tiểu học, nghe, bĩu môi, ai mà biết được chuyện ma ăn cỗ!

Hà, hà!

Một "cour" của GCC, khi ở Trại Cấm Sikiew, Thái Lan, trong cuốn vở của cô học trò, trong Bụi

Nạn Nhân Đầu, sau 1975 của VC 

Có hai cuốn khác của Koestler cũng được dịch là Nội chiến bi thảm và tội không thành, Thượng đế đã chết trong thành phố, Nguyễn Quốc Trụ dịch. Đây là những tác giả bị người Cộng Sản xếp vào loại sách phản động chống Cộng. 

Nguyễn Văn Lục, trong đoạn trích trên, từ bài viết của ông trên Hợp Lưu, về văn dịch trước 1975 tại miền nam, đã lầm cuốn tôi dịch, Thượng Đế Đã Chết Trong Thành Phố, là của Koestler.

Nội Chiến Bi Thảm, chắc là cuốn Di Chúc Tây Ban Nha, Tội Công Thành [công, như trong công và tội], chắc là một bản dịch khác của Bóng Đêm Giữa Ban Ngày. Cả hai đều của Koestler. Nhưng Thượng Đế Đã Ngỏm Củ Tỉ, tôi dịch cuốn La Peau, [Làn Da], bản dịch tiếng Pháp, của một tác giả Ý, Curzio Malaparte [1898-1957]. Ông còn là tác giả Kỹ Thuật Đảo Chánh, hình như Bửu Ý cũng đã dịch ra tiếng Việt, lẽ dĩ nhiên, trước 1975.
Thượng Đế Đã Ngỏm Củ Tỉ, mới đây thôi [1998] lại được mấy ông Tây tái bản, và hít hà, nhân kỷ niệm lần thứ 100 năm sinh của Malaparte.

Viết về thời kỳ 1943-1945, khi Mẽo giải phóng Ý. Câu chót của cuốn sách, bây giờ đọc lại, trên tờ Lire, Đọc, số Tháng Mười 1998, Gấu tôi mới biết là mình thuổng của ông: “Thắng trận nhục lắm”. [C’est une honte de gagner une guerre]. 

Hồi đó, tôi dịch cho ông Nhàn, chuyên làm sách cho nhà sách Sống Mới, một trong những ông trùm về xuất bản tại miền nam trước 1975. Tay này được lắm, theo tôi, và một vài người. Tôi đã từng đi ăn tối với “Ông Trùm”, cùng một số đàn em của ông, tại Nhà Bè, như là một thư ký riêng, một chuyên gia dịch riêng của ông Nhàn, chủ nhà sách Vàng Son, một "chân rết" của nhà sách, nhà phát hành Sống Mới.
Tôi đã có nhắc tới ông ta, lần mang tập truyện ngắn đầu tay, Những Ngày Ở Sài Gòn đến nhà sách SM nhờ ông mua giùm cho ít chục cuốn. Thay vì ít chục, ông nói, lấy 300 cuốn, miệng nói, tay móc bóp, xỉa tiền liền!

"Chẳng ai thèm mua đâu", đấy là lời của me-xừ Trần Phong Giao, tổng thư ký báo Văn, tức cánh tay phải của ông Nguyễn Đình Vượng, khi tôi và Huỳnh Phan Anh hai đứa khệ nệ mang chồng sách ra khỏi nhà in Văn, và mang đi gạ bán cho một số nhà sách mong lấy lại vốn. TPG cũng là người đã quyết định “Không”, thay cho ông Vượng, khi tôi đưa bản thảo cuốn truyện cho nhà xb Văn in.
Vì ông nói không, nên HPA xúi, mày bỏ tiền ra in, tao mở nhà xuất bản, thế là miền nam xuất hiện nhà xuất bản Đêm Trắng Huỳnh Phan Anh chủ trương. Và cuốn đầu tay của nhà xb này, là cuốn Những Ngày Ở Sài Gòn, do chính tác giả, tức khổ chủ, bỏ tiền ra in lấy.

Khi biết SM lấy 300 cuốn, Trần Phong Giao lắc đầu, nói, không thể hiểu nổi!

Có thể, sự kiện ông mua giùm tới 300 cuốn, là có lời nói vô của Nguyên Vũ, lúc đó là tay viết tiểu thuyết ăn khách nhất, và là con cưng của nhà sách Sống Mới.
Anh có mặt tại nhà sách khi tôi bước vô. Tôi không quen anh, nhưng không hiểu sao, anh nói vô giùm cho tôi ít tiếng.

Duyên Anh đã từng "order" HPA  - nhà văn, nhà phê bình, giáo sư triết, một trong những fondateurs của phong trào tiểu thuyết mới tại miền nam, người chủ trương nhà xb tiến bộ nhất, nhà xb Đêm Trắng - viết một cuốn phê bình tiểu luận về nhà văn Duyên Anh.

Theo HPA kể lại, nó kéo tao tới một thằng chuyên in sách của nó, và ra lệnh, chi cho thằng này 300 ngàn!

Tay Nhàn, trước làm chủ sự tại Nha Kiểm Duyệt thuộc Bộ Thông Tin, nhờ vậy mà quen biết đám xb, nhà sách, nhà phát hành… Ông từ chức, ra làm nhà xb chắc là do SM gật đầu nhận làm đàn em, mở ra chi nhánh nhà xb Vàng Son, in sách tại nhà in Hồng Lam số 32 Nguyễn Bỉnh Khiêm, của linh mục Cao Văn Luận.
Nhà tôi, GCC, số 29 Nguyễn Bỉnh Khiêm. Sở làm, Đài Vô Tuyến Điện Thoại quốc tế, số 7 Phan Đình Phùng, cũng kế ngay bên, tức ngay ngã tư Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phan Đình Phùng. Trước mặt Đài Phát Thanh, là tiệm phở 54 Phan Đình Phùng (1), đám nhân viên hai đài, và đám nhà văn nhà báo có việc tới đài phát thanh thường ăn sáng tại đây, chủ quán là phát ngân viên Bưu Điện, người mà Gấu mỗi cuối tháng mừng rỡ gặp.
Gấu quen ông bạn nhà văn lớn Nguyễn Đình Toàn tại đây, khi anh đến bàn ăn của Gấu, tự giới thiệu và đề nghị viết cho Văn. Gấu đã từng kể lại chuyện này trong Lần Cuối Sài Gòn.

(1) Tiệm phở, số 44 Phan Đình Phùng, không phải 54, như ông bạn Thảo Trường mới mail cho biết. Nhưng 54 trứ danh hơn 44, vì có món thịt sống, thú hơn phở chín, hay tái.

Nói rõ hơn 54 là tiệm có mấy em de luxe!
Chân dài hạng sang.

Gấu chưa dám vô, vì quá gần nhà, nhưng nghe bạn bè nói, được lắm!

Làm Gấu nhớ lần "đi" ngay tại con đường bảnh số 1 Sài Gòn, tức đường Tự Do, tức Đồng Khởi [vùng lên mất tự do] sau này.... Tới là phải ăn vận com lê, cổ cà vạt. Bấm chuông, chó dữ sủa gâu gâu. Có người mở cổng, cúi rạp người đón, dẫn đi qua một cái sân trải sỏi. Vô phòng khách, ngồi uống trà tầu. Rồi đổi qua rượu mạnh.
Mấy em ngồi phòng bên, thường là đánh bài tứ sắc, kín đáo chọn một em. Sau đó là vô phòng.
Bực có mỗi một chuyện, em năn nỉ đừng vò đầu em, vì mới làm tóc ở tiệm số 1 ở Sài Gòn.
Bực có một tí như thế mà cay đắng nhớ hoài đến chót đời, quái quỉ thiệt!

Gấu "đi" lần đó, ngay sau khi lãnh lương cán sự Bưu Điện, lần thứ nhất.

Vẫn còn nhớ giá cả, 200 đồng/par coup. Tiền ông Diệm. Phở lúc đó chỉ có 3 đồng một tô. Lương ra trường của Gấu là năm ngàn hai trăm đồng. Vàng hình như hai ngàn ba, hoặc hai ngàn tư một lượng thì phải.
Làm gì có chuyện lãnh lương lần đầu mà đã dám mò tới một nơi sang như vậy?

Gấu tự hỏi chính mình, và nhớ ra rằng, người đưa Gấu đi, là anh bạn lớn tuổi làm chung Bưu Điện, tay Bửu, tốt nghiệp cán sự kỹ thuật Phú Thọ, đàn anh của Gấu. Lần đó, sẵn com lê cà vạt, là do đi dự đám cưới, và trên đường về nhà, đàn anh dẫn đàn em đi chơi cho biết.
Cũng như lễ ra mắt của đàn em đối với đàn anh vậy.
Bửu sau lấy một cô, ra trường Bưu Điện, trưởng đài VTĐ thoại quốc nội. Gấu nghe tin thằng em trai mất, tại ngay đài, nằm bên cạnh đài VTĐ quốc tế, cùng trên tầng lầu cao nhất building số 5 Phan Đình Phùng. Đài Phát Thanh Sài Gòn, số 3. Sau Mậu Thân, đài bị hư hại, bèn lấy luôn villa kế bên, nằm trên đường Nguyễn Bỉnh Khiêm. Villa này là của BĐ, phát cho kỹ sư viễn thông Trần Văn Viễn, ông thầy dậy trường quốc gia Bưu điện Gấu, sau làm Tổng Trưởng Giao Thông Công Chánh.

Cám ơn bạn ta! Trong Lần Cuối Sài Gòn, Gấu vẫn viết là Phở 44, không hiểu sao, bây giờ nhớ trật sang quán thịt sống kế bên. Lạ thiệt!

Nhưng quãng đường chỉ một tí như thế, đúng là như một cái lỗ đen, nén cả cuộc đời của Gấu vào trong đó.

Đâu chỉ riêng cuộc đời của Gấu.
Như đã có lần kể, trong trận Mậu Thân, Đài Phát Thanh bị VC chiếm. Lính Dù từ trên trời, nhẩy xuống nóc nhà, trên đánh xuống. Chung quanh, chiến xa xiết chặt, không cho một mống thoát ra được.
Đám đặc công gần như không một ai sống sót. Dù kéo xác vô nhà để xe của Đài Phát Thanh - chỉ là một khoảng đất trống lợp tôn, chăng kẽm gai, ngay chân cổng building số 5, tức nơi Gấu làm việc.
Buổi sáng bữa đó, sau khi tan trận đánh, Gấu từ trên Đài hạ sơn, băng qua đường PĐP, ghé tiệm Phở 44.
Chi tiết đọng lại mãi trong Gấu, là độc nhất một chiếc dép râu, nằm trơ cu lơ trên mặt đường nhựa, phía trước Phở 44, đường Phan Đình Phùng.
Gấu chưa từng làm thơ bao giờ, vậy mà bao nhiêu năm sau, ra hải ngoại, một trong những bài thơ đầu tiên, là viết về chủ nhân chiếc dép râu đó:

Trong nhà xe Đài Phát Thanh
Người lính Dù dùng làm nơi chất thây những người chết

Những hồn ma từ đó thức dậy
Quẳng bỏ súng
Vẫy tay cho tôi đi

Trong vương quốc của những người đã chết

Nạn Nhân Đầu, sau 1975 của VC 

Có hai cuốn khác của Koestler cũng được dịch là Nội chiến bi thảm và tội không thành, Thượng đế đã chết trong thành phố, Nguyễn Quốc Trụ dịch. Đây là những tác giả bị người Cộng Sản xếp vào loại sách phản động chống Cộng. 

Nguyễn Văn Lục, trong đoạn trích trên, từ bài viết của ông trên Hợp Lưu, về văn dịch trước 1975 tại miền nam, đã lầm cuốn tôi dịch, Thượng Đế Đã Chết Trong Thành Phố, là của Koestler.

Nội Chiến Bi Thảm, chắc là cuốn Di Chúc Tây Ban Nha, Tội Công Thành [công, như trong công và tội], chắc là một bản dịch khác của Bóng Đêm Giữa Ban Ngày. Cả hai đều của Koestler. Nhưng Thượng Đế Đã Ngỏm Củ Tỉ, tôi dịch cuốn La Peau, [Làn Da], bản dịch tiếng Pháp, của một tác giả Ý, Curzio Malaparte [1898-1957]. Ông còn là tác giả Kỹ Thuật Đảo Chánh, hình như Bửu Ý cũng đã dịch ra tiếng Việt, lẽ dĩ nhiên, trước 1975.
Thượng Đế Đã Ngỏm Củ Tỉ, mới đây thôi [1998] lại được mấy ông Tây tái bản, và hít hà, nhân kỷ niệm lần thứ 100 năm sinh của Malaparte.

Viết về thời kỳ 1943-1945, khi Mẽo giải phóng Ý. Câu chót của cuốn sách, bây giờ đọc lại, trên tờ Lire, Đọc, số Tháng Mười 1998, Gấu tôi mới biết là mình thuổng của ông: “Thắng trận nhục lắm”. [C’est une honte de gagner une guerre]. 

Hồi đó, tôi dịch cho ông Nhàn, chuyên làm sách cho nhà sách Sống Mới, một trong những ông trùm về xuất bản tại miền nam trước 1975. Tay này được lắm, theo tôi, và một vài người. Tôi đã từng đi ăn tối với “Ông Trùm”, cùng một số đàn em của ông, tại Nhà Bè, như là một thư ký riêng, một chuyên gia dịch riêng của ông Nhàn, chủ nhà sách Vàng Son, một "chân rết" của nhà sách, nhà phát hành Sống Mới.
Tôi đã có nhắc tới ông ta, lần mang tập truyện ngắn đầu tay, Những Ngày Ở Sài Gòn đến nhà sách SM nhờ ông mua giùm cho ít chục cuốn. Thay vì ít chục, ông nói, lấy 300 cuốn, miệng nói, tay móc bóp, xỉa tiền liền!

"Chẳng ai thèm mua đâu", đấy là lời của me-xừ Trần Phong Giao, tổng thư ký báo Văn, tức cánh tay phải của ông Nguyễn Đình Vượng, khi tôi và Huỳnh Phan Anh hai đứa khệ nệ mang chồng sách ra khỏi nhà in Văn, và mang đi gạ bán cho một số nhà sách mong lấy lại vốn. TPG cũng là người đã quyết định “Không”, thay cho ông Vượng, khi tôi đưa bản thảo cuốn truyện cho nhà xb Văn in.
Vì ông nói không, nên HPA xúi, mày bỏ tiền ra in, tao mở nhà xuất bản, thế là miền nam xuất hiện nhà xuất bản Đêm Trắng Huỳnh Phan Anh chủ trương. Và cuốn đầu tay của nhà xb này, là cuốn Những Ngày Ở Sài Gòn, do chính tác giả, tức khổ chủ, bỏ tiền ra in lấy.

Khi biết SM lấy 300 cuốn, Trần Phong Giao lắc đầu, nói, không thể hiểu nổi!

Có thể, sự kiện ông mua giùm tới 300 cuốn, là có lời nói vô của Nguyên Vũ, lúc đó là tay viết tiểu thuyết ăn khách nhất, và là con cưng của nhà sách Sống Mới.
Anh có mặt tại nhà sách khi tôi bước vô. Tôi không quen anh, nhưng không hiểu sao, anh nói vô giùm cho tôi ít tiếng.

Duyên Anh đã từng "order" HPA  - nhà văn, nhà phê bình, giáo sư triết, một trong những fondateurs của phong trào tiểu thuyết mới tại miền nam, người chủ trương nhà xb tiến bộ nhất, nhà xb Đêm Trắng - viết một cuốn phê bình tiểu luận về nhà văn Duyên Anh.

Theo HPA kể lại, nó kéo tao tới một thằng chuyên in sách của nó, và ra lệnh, chi cho thằng này 300 ngàn!

Tay Nhàn, trước làm chủ sự tại Nha Kiểm Duyệt thuộc Bộ Thông Tin, nhờ vậy mà quen biết đám xb, nhà sách, nhà phát hành… Ông từ chức, ra làm nhà xb chắc là do SM gật đầu nhận làm đàn em, mở ra chi nhánh nhà xb Vàng Son, in sách tại nhà in Hồng Lam số 32 Nguyễn Bỉnh Khiêm, của linh mục Cao Văn Luận.
Nhà tôi, GCC, số 29 Nguyễn Bỉnh Khiêm. Sở làm, Đài Vô Tuyến Điện Thoại quốc tế, số 7 Phan Đình Phùng, cũng kế ngay bên, tức ngay ngã tư Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phan Đình Phùng. Trước mặt Đài Phát Thanh, là tiệm phở 54 Phan Đình Phùng (1), đám nhân viên hai đài, và đám nhà văn nhà báo có việc tới đài phát thanh thường ăn sáng tại đây, chủ quán là phát ngân viên Bưu Điện, người mà Gấu mỗi cuối tháng mừng rỡ gặp.
Gấu quen ông bạn nhà văn lớn Nguyễn Đình Toàn tại đây, khi anh đến bàn ăn của Gấu, tự giới thiệu và đề nghị viết cho Văn. Gấu đã từng kể lại chuyện này trong Lần Cuối Sài Gòn.

(1) Tiệm phở, số 44 Phan Đình Phùng, không phải 54, như ông bạn Thảo Trường mới mail cho biết. Nhưng 54 trứ danh hơn 44, vì có món thịt sống, thú hơn phở chín, hay tái.

Nói rõ hơn 54 là tiệm có mấy em de luxe!
Chân dài hạng sang.

Gấu chưa dám vô, vì quá gần nhà, nhưng nghe bạn bè nói, được lắm!

Làm Gấu nhớ lần "đi" ngay tại con đường bảnh số 1 Sài Gòn, tức đường Tự Do, tức Đồng Khởi [vùng lên mất tự do] sau này.... Tới là phải ăn vận com lê, cổ cà vạt. Bấm chuông, chó dữ sủa gâu gâu. Có người mở cổng, cúi rạp người đón, dẫn đi qua một cái sân trải sỏi. Vô phòng khách, ngồi uống trà tầu. Rồi đổi qua rượu mạnh.
Mấy em ngồi phòng bên, thường là đánh bài tứ sắc, kín đáo chọn một em. Sau đó là vô phòng.
Bực có mỗi một chuyện, em năn nỉ đừng vò đầu em, vì mới làm tóc ở tiệm số 1 ở Sài Gòn.
Bực có một tí như thế mà cay đắng nhớ hoài đến chót đời, quái quỉ thiệt!

Gấu "đi" lần đó, ngay sau khi lãnh lương cán sự Bưu Điện, lần thứ nhất.

Vẫn còn nhớ giá cả, 200 đồng/par coup. Tiền ông Diệm. Phở lúc đó chỉ có 3 đồng một tô. Lương ra trường của Gấu là năm ngàn hai trăm đồng. Vàng hình như hai ngàn ba, hoặc hai ngàn tư một lượng thì phải.
Làm gì có chuyện lãnh lương lần đầu mà đã dám mò tới một nơi sang như vậy?

Gấu tự hỏi chính mình, và nhớ ra rằng, người đưa Gấu đi, là anh bạn lớn tuổi làm chung Bưu Điện, tay Bửu, tốt nghiệp cán sự kỹ thuật Phú Thọ, đàn anh của Gấu. Lần đó, sẵn com lê cà vạt, là do đi dự đám cưới, và trên đường về nhà, đàn anh dẫn đàn em đi chơi cho biết.
Cũng như lễ ra mắt của đàn em đối với đàn anh vậy.
Bửu sau lấy một cô, ra trường Bưu Điện, trưởng đài VTĐ thoại quốc nội. Gấu nghe tin thằng em trai mất, tại ngay đài, nằm bên cạnh đài VTĐ quốc tế, cùng trên tầng lầu cao nhất building số 5 Phan Đình Phùng. Đài Phát Thanh Sài Gòn, số 3. Sau Mậu Thân, đài bị hư hại, bèn lấy luôn villa kế bên, nằm trên đường Nguyễn Bỉnh Khiêm. Villa này là của BĐ, phát cho kỹ sư viễn thông Trần Văn Viễn, ông thầy dậy trường quốc gia Bưu điện Gấu, sau làm Tổng Trưởng Giao Thông Công Chánh.

Cám ơn bạn ta! Trong Lần Cuối Sài Gòn, Gấu vẫn viết là Phở 44, không hiểu sao, bây giờ nhớ trật sang quán thịt sống kế bên. Lạ thiệt!

Nhưng quãng đường chỉ một tí như thế, đúng là như một cái lỗ đen, nén cả cuộc đời của Gấu vào trong đó.

Đâu chỉ riêng cuộc đời của Gấu.
Như đã có lần kể, trong trận Mậu Thân, Đài Phát Thanh bị VC chiếm. Lính Dù từ trên trời, nhẩy xuống nóc nhà, trên đánh xuống. Chung quanh, chiến xa xiết chặt, không cho một mống thoát ra được.
Đám đặc công gần như không một ai sống sót. Dù kéo xác vô nhà để xe của Đài Phát Thanh - chỉ là một khoảng đất trống lợp tôn, chăng kẽm gai, ngay chân cổng building số 5, tức nơi Gấu làm việc.
Buổi sáng bữa đó, sau khi tan trận đánh, Gấu từ trên Đài hạ sơn, băng qua đường PĐP, ghé tiệm Phở 44.
Chi tiết đọng lại mãi trong Gấu, là độc nhất một chiếc dép râu, nằm trơ cu lơ trên mặt đường nhựa, phía trước Phở 44, đường Phan Đình Phùng.
Gấu chưa từng làm thơ bao giờ, vậy mà bao nhiêu năm sau, ra hải ngoại, một trong những bài thơ đầu tiên, là viết về chủ nhân chiếc dép râu đó:

Trong nhà xe Đài Phát Thanh
Người lính Dù dùng làm nơi chất thây những người chết

Những hồn ma từ đó thức dậy
Quẳng bỏ súng
Vẫy tay cho tôi đi

Trong vương quốc của những người đã chết

Note: Cái đoản văn “Thời còn trẻ tuổi” sau được đưa vô trong Những Ngày Ở Sài Gòn, đổi tít là “Chuyện Hai Thành Phố”. Có cái xen ngủ nhà bạn Cẩn, đêm bị xét nhà, xét hộ khẩu, GCC biết thân, lui cui đi kiếm đôi dép, tên “cảnh sát Ngụy” ngạc nhiên hỏi, mi lấy dép tính đi đâu, GCC trả lời, thì đi theo các ông về đồn chứ đi đâu!

Chuyện hai thành phố
1 2 3 4
[trong Những ngày ở Sài Gòn, 1970]

Chính vì vậy, khi tờ Tin Sáng của đám cách mạng 30 tháng Tư đăng danh sách những nhà văn phản động đồi truỵ, hình như chừng một tháng sau ngày 30 tháng Tư, Gấu chẳng hề biết, cho tới khi một anh bạn cùng sở dí tờ báo vào mặt, cười cười, bỏ đi.

Đọc, Gấu thực tình bị choáng. Ngạc nhiên vô cùng. Cảm phục vô cùng, về cái sự tài ba của VC. Và cũng rất ư là bị sợ vô cùng.
Cái danh sách nhà văn phản động đồi truỵ đầu tiên đó, như Gấu tui còn nhớ được, gồm có 12 tên. Gấu đứng hàng thứ 7, với tập truyện ngắn độc nhất Những Ngày Ở Sài Gòn.
Đám Sáng Tạo chiếm gần hết danh sách.

Làm sao "nó" biết mình viết văn? Làm sao "nó" có được Những Ngày Ở Sài Gòn? Đâu có còn cuốn nào?
Bí mật về "nó", mãi sau này, khi ra hải ngoại, tôi mới "ngộ" ra được.

Cái tay viết cái danh sách đó, sau này cũng chạy ra hải ngoại, sớm lắm. Cũng... viết văn. Nổi tiếng lắm. Chống Cộng khủng lắm.
Trong 1 bài trả lời phỏng vấn trên tờ Văn Học của NMG, anh ta đã “lờ mờ” thừa nhận, là tác giả danh sách đen, khi kể lại, sau ngày 30 Tháng Tư 1975, có yết kiến, vấn an sư phụ, đàn anh nằm vùng ngày nào, là LP, khi đó là Thứ Trưởng Văn Hóa chính phủ tạm thời của Miền Nam của đám nằm vùng.
Và đàn anh phán, chú về làm cái danh sách…
Tay này "thú nhận", tôi có biết nhà văn Miền Nam nào là “phản động đồi trụy” đâu, thế là, ghét đứa nào, là tôi nhét vô danh sách!

GCC cũng bật mí thêm, tay này đúng ra phải biết ơn TTT, vậy mà nhét cả đám Sáng Tạo vô danh sách đen. Nhảm thế.
Anh ta ghét GCC, vì cái sự đọc nhiều, bày đặt “trí thức”, trong khi GCC là 1 người đã từng "nâng đỡ" [VC kêu là "hiệu đính"] anh ta.
Số là, khi TTT chán làm trang VHNT của tờ nhật báo quân đội VNCH, Tiền Tuyến, ông giao cho GCC.
GCC rủ thêm HPA cùng đứng bảng hiệu, sau HPA "quê", rút dù, GCC độc diễn.
Ông giao luôn 1 số bài còn tồn đọng của một vài tác giả gửi tới, và biểu GCC, cậu coi nếu đăng được thì đăng cho họ, tốt nhất, nên sửa, viết lại 1 số bài mà cậu nghĩ đăng được.
GCC sửa lại 1 số bài của hai trong số những tác giả. Một là cái anh đệ tử LP. Và người kia, là Nguyễn Mai.
Sau đó, NM trả ơn, giới thiệu GCC với ông Nhàn, chủ nhà xb Vàng Son, nhờ vậy, GCC thêm nghề dịch giả. Nhờ làm nghề này, dịch 1 số tác phẩm của Cronin, GCC sống sót Trại Tù Đỗ Hòa.

Một ơn, một oán, là vậy

---

No single imagination can truly own a city, so when we speak of Proust’s Paris , Joyce’s Dublin , Musil’s Vienna and Lawrence Durrell’s Alexandria , we are really clearing a space in our minds where specific happenings and feelings may be identified and reconvened. It is these novelists’ pressing need to set their narratives down in some palpable place, almost as aliens colonizing a territory, rather than a compulsion to celebrate their country or fictionalize an already famous vicinity that leads to their iconic inventions.

K dịch giùm,
Tks. NQT

Không một đầu óc tưởng tượng nào, một mình nó, có thể thực sự sở hữu một thành phố đâu, bởi thế khi chúng ta nói đến Paris của Proust, Dublin của Joyce, Vienna của Musil và Alexandria của Lawrence Durrell, là chúng ta đã dọn sạch một chỗ trống trong trí óc chúng ta sẵn sàng để cho những sự kiện và cảm xúc đặc thù nào đó được nhận diện và gom góp lại . Chính vì sự cần thiết phải sắp đặt những tình tiết chuyện kể của các nhà văn này vào một nơi chốn có thể chạm tay tới được, gần như theo kiểu ngoại nhân tìm cách chiếm hữu một vùng đất nào đó làm thuộc địa, hơn là ý hướng thăng hoa đất nước mình, hoặc  tiểu thuyết hóa một khu vực đã nổi tiếng sẵn, đã dẫn dắt họ đến những sáng tạo đầy biểu tượng

Tks
Cau nay hay qua, ma kho dich qua
Nhat la khuc sau.
*

Tks again
NQT

TB: Đang chạy nước rút với Istanbul. NQT

Sách Quí

Anh biết mấy thứ tiếng?

 

Giả như Chủ Tịch Văn Bút Mít Hải Ngoại, khi đó, là…. "Bạn Quí" của GCC, thì sự tình nó sẽ ra sao, nhỉ?

Đếch "hà, hà" nổi!

What We Talk About When We Talk About Anne Frank by Nathan Englander (Weidenfeld & Nicolson, hardback, out now). Reading this deeply felt and unsettling collection reminded me of walking into the forest of concrete slabs that form the Holocaust Memorial in Berlin. To begin with, all seems simple; soon you are in deeper, and darker, than you expected. The linking theme is Jewishness, and the Jews in Nathan Englander's stories, whether orthodox or secular, are preoccupied by fine distinctions - between neurosis and humour, piety and superstition, legal contract and human trust. The first and last stories deal with the effects of the Holocaust as it casts its long shadow down the generations; in each, Englander's spare, unshowy prose enhances a sense of devastation. The book comes so larded with compliments - from Jonathan Franzen,Jennifer Egan and Dave Eggers, among others - that you set out feeling certain it will disappoint. It doesn't.
Intel Life

Chúng ta nói gì khi chúng ta nói về… Anne Frank.
GCC hỏi BHD.

Đọc tập truyện thấm thật sâu, gây nỗi quan hoài, lo lắng này, như thấy mình đang đi vô 1 khu rừng làm bằng những phiến đá mỏng tạo thành Đài Tưởng Niệm Lò Thiêu ở Berlin. Để bắt đầu, thì lại có vẻ như rất ư là đơn giản; chẳng mấy chốc, bạn cảm thấy sâu quá, tối quá, sâu tối hơn rất nhiều so với bạn dự đoán. Đề tài nối kết là Do Thái Tính, và những người Do Thái trong tập truyện, Chính Thống Giáo hay là Thế Tục, thì đều quan tâm đến những sự phân biệt tinh, mịn, nguyên – giữa loạn thần kinh, hay tiếu lâm, giữa mộ đạo và mê tín, giữa hợp đồng hợp pháp hay là lòng tin cậy giữa con người. Truyện đầu và cuối đụng tới hậu quả của Lò Thiêu, như nó đổ cái bóng của nó xuống hàng hàng thế hệ; trong mỗi truyện ngắn, văn của tác giả, thanh đạm, kiềm chế, tạo sự tan hoang, rã rời ở nơi người đọc.

Nhiều người thổi nó quá, toàn những bậc thầy, như Jonathan Franzen,Jennifer Egan and Dave Eggers … có thể làm bạn ngại, và có thể còn làm bạn bất bình, thất vọng, nhưng không phải như vậy.

Đọc thì biết, BHD biểu GCC.

Cái cuốn" What…" trên, là 1 trò chơi, mà tác giả đặt ra, được gọi là “Anne Frank game”:  Giả như Lò Thiêu lại xẩy ra, thì ai là ‘bạn quí’ [hàng xóm] sẽ chứa chấp bạn?

Có 1 cái gì đó, rất khó hiểu, trong cái vụ 10 đô mà bạn quí mất công đi từ Mẽo qua Trại tặng GCC.
Anh đi vì công vụ, thực hiện 1 cái phóng sự cho 1 tờ báo.
Anh có thể tặng GCC trên con số đó, không nhiều, nhưng đủ để ghi vô chi phí lần ghé Trại.
Tại sao chỉ… 10 đô?

Cũng thế, là vụ cái áo cũ cộc tay mà 1 đấng bạn quí khác tặng Gấu Xì Ke, và sau đó đi rêu rao, trong khi vờ cái vụ GCC biếu anh ta tiền đặt cọc mua căn nhà trên Làng Báo Chí Thủ Đức.
Tại sao nhớ 1, quên 1?

Bạn NDT, họa sĩ, những lần nhớ lại những ngày uống bia “tự chế“ của Sài Gòn sau 1975, những “gì gì” Nắng Mới, Lúa Mới…  thường kể là, vừa mới thấy GCC đang ngồi kế bên, ngoảnh đi ngoảnh lại, đã mất tiêu. Hóa ra “chàng” chuồn đi làm 1 một “shot"
Nếu không làm sao uống tiếp!
Ấy là vì, rượu làm rã “ken”.

Uống, tại cái sạp bán bia tự chế, mồi ốc, nghêu, của bà cụ Gấu, ngay trước cổng chung cư 29/8D Nguyễn Bỉnh Khiêm, kế ngay sạp báo.
Hẻm chích choác: Bên kia cầu Thị Nghè, Hẻm 72.

Suốt bao ngày tháng trước 1975, "Gấu Nhà Văn" chỉ có hai bức hình, một, trên, và một, trong cuốn Hai Mươi Năm Văn Học Miền Nam của Nguyễn Đông Ngạc, chụp ở Sở Thú.

Bức hình cứu mạng, như Gấu đã có lần viết, về lần “thanh lọc” tại trại tị nạn Thái Lan.

NDN, không phải cuốn sách của anh, còn là cứu tinh của GCC, những ngày ở Trại Tị Nạn. Và cái sự liên lạc lại, được với anh, quả là hoàn toàn nhờ ông Giời ngó xuống gia đình Gấu.
Nếu chỉ trông vào mấy đấng bạn quí, hay, nhà văn nữ nổi tiếng nhất Miền Mam trước 1975, số phận Gấu kể như tiêu.

Nhiều khi tí tiểu sử trở thành bùa cứu mạng!
Trước 1975, Gấu có một cái hình, độc nhất, đóng vai nhà văn, một cái tiểu sử độc nhất, như sau đây. Không thể ngờ, chúng trở thành những lá bùa cứu khổ cứu nạn, khi đi thanh lọc, được nhà nước tạm dung xếp vào thành phần tị nạn chính trị, thay vì di dân kinh tế. Nhờ vậy mà sau đó, được phái đoàn Canada chấp nhận.