 |
 Trân trọng kính mời độc
giả Tin Văn @ Tiểu Sài Gòn
ghé thăm phòng tranh Nguyễn Đình Thuần mở cửa đầu tháng Năm, 2007, chung với Đinh Cường. Tưởng
nhớ Thanh Tâm
Tuyền
Có lẽ bởi vì văn chương hạng nhì là thứ thường rất dễ bị xào, luộc, đánh cắp nhãn, và bởi vì có rất nhiều tác phẩm chỉ vươn tới đỉnh cao của chúng, là hạng nhì, thành thử người đời thường dùng nó - ý tưởng về ảnh hưởng - để buộc tội, hoặc chê bai tác phẩm của nhà văn. Vả chăng, biên giới giữa ảnh hưởng và bắt chước [imitation], và ngay cả giữa ảnh hưởng và đạo văn, càng về những ngày sau này càng trở nên mờ nhạt. Cách đây hai năm, nhà văn nổi tiếng người Anh, Graham Swift đã bị một nhà khoa bảng hắc ám [obcure], người Úc, ban cho cái tội rất gần với tội đạo văn. Trong cuốn được giải Booker của ông, “The Last Orders”, cấu trúc đa giọng trong đó, “chủ yếu mà nói, là đã vay mượn”, từ cuốn “Trong khi tôi hấp hối”, “As I Lay Dying”, của William Faulkner. Báo chí Anh bèn mượn gió bẻ măng, biến câu chuyện thành một xì-căng-đan văn học, biến Swift thành một tay đạo văn chính cống Bà Lang Trọc, chửi những người bảo vệ ông, là quá “nhân nhượng”, mặc dù, và có lẽ là do, chính Swift đã chẳng thèm úp mở, và nói thẳng thừng, [ông này đếch thèm xin lỗi rối rít], ông ảnh hưởng [ăn cắp, đạo văn...] Faulkner, kể cả điều hết thuốc chữa: giọng kể ở trong hai cuốn, tuy không hoàn toàn giống nhau y chang, nhưng đọc cuốn này, là gợi nhớ tới cuốn kia. Sau cùng, những sự thực đơn giản như thế khiến vụ xì-căng-đan xì hơi, nhưng cũng chỉ sau khi Swift đã phải trân mình chịu đựng đòn hội chợ của đám báo chí. Ảnh Hưởng TTT cũng đã từng bị "những người thù ghét thơ của tôi ơi", tố, đạo văn. Một ông 'thú nhận' đã từng, dịch TTT sang tiếng nước người, thấy y chang văn Tây! Của đám hiện sinh, và, tất nhiên, của Malraux! Faulkner, [hình như vậy], phán, trong khi đánh vật với 'sáng tạo', tôi vớ bất cứ thứ nào tiện tay, được việc cho tôi. Picasso, ẩu hơn, xúi cứ việc ăn cắp, và còn hỏi lại, nhưng bạn có gì để cho tôi ăn cắp? Nhìn như thế, PHT quả có đạo văn. Ba cây thơ mà PHT đưa vô trồng ở Văn Miếu, là giấc mơ thơ lớn của PHT, biến thành hiện thực. Trong khi tìm cách đưa họ vô Văn Miếu, PHT tự cho mình cái quyền, và rất ư là hợp pháp, được sử dụng tất cả những thông tin hiện có trong tay. Ôi chao, lấy nguồn tin từ một tờ báo hàng ngày mà bị tố là đạo văn, thì đúng là 'hết thuốc chữa'! * Giấc mơ đạo văn nhớn của PHT gồm ba giấc mơ đạo văn nhỏ: Với Nguyễn Bính, là chất thơ thơ ngây của PHT ngày nào chưa làm thơ, chưa ra tỉnh. Với Ngô Kha, giấc mơ "thắp lửa" Miền Với TTT, là chất tiết tháo tuyệt vời, "không khoan nhượng ngay cả với chính mình", Miền Bắc chưa hề, và chắc chẳng bao giờ, có. Như một trò đùa của số mệnh, những bài viết 'cũng thường thôi', như của ĐT, hay chỉ là một thứ thông tin, về tiểu sử nhà văn nhà thơ, như về Ngô Kha, Nguyễn Bính, chúng đã trở thành "bất tử", cùng với sự hiện diện của cây thơ TTT ở Văn Miếu. Và như thế, những người được đạo văn, đúng ra, phải cám ơn PHT! Ý tưởng trên, Gấu 'đạo' Borges, khi ông cho rằng, cuốn sách thay đổi tùy theo sự đóng góp của độc giả. Mặc khải, người đọc mới thực sự đem đời sống và cái tít đến cho văn chương, khiến ý niệm tác giả trở thành bất khả, nhưng theo ông, 'cái chết của tác giả' không phải là một sự kiện bi thảm! * Giấc mơ, có thể, của PHT, thật kỳ cục, làm Gấu nhớ đến một truyện ngắn của Garcia Marquez, về một đấng con trai nhà giầu, mê một em, bèn nhờ một anh chàng nhà văn viết thư tán giùm. Cô gái mê liền. Ván đã đóng thuyền mới biết, đồ "đạo văn". Chỉ đến khi, một mẹ một con, nhìn tự dạng mấy chữ, phê trong bài viết của con, bà mẹ nhận ra, đây mới là tác giả những dòng thư tình này nào. Và bèn mang con tới gặp ông thầy, bắt đền. Vụ đạo thơ của anh chàng mê Gấu Cái, khi học trường trung học Mỹ Tho, cũng thật thú vị. Anh chàng chép toàn thơ của những đại thi sĩ Miền Nam, trừ thơ TTT, nào Nguyên Sa, nào Du Tử Lê, nào Trần Dạ Từ, quyết tán cho được em. Cuối cùng Gấu thắng, nhờ những dòng văn mộc mạc của mình! * Happy Birthday To U, một nửa linh hồn của Gấu! 16.8.1937/8.4.1946 * Nhân đọc gió-o, một độc giả muốn đi thăm mộ TTT, nhân có dịp viếng thăm thành phố, và hy vọng, biết đâu, nhờ vậy, hoàn thành một luận án về nhà thơ, Gấu bỗng nhớ đến bài thơ Budapest, và tự hỏi, tại làm sao, TTT, gần như ngay lập tức, khi Cách Mạng Hung bùng ra, đã ca ngợi nó, một cuộc cách mạng mà cho đến nay, người ta vẫn chưa hiểu được, tại làm sao nó xẩy ra, và giả như không có nó, liệu bộ mặt Âu châu, và có thể, cả thế giới, sẽ như thế nào. Và liệu, từ những năm đó, TTT đã nhìn ra số phận của ông, và Miền Nam, như trong dòng thơ, “Chúng nó làm Cộng Sản, Chúng ta làm tù nhân”, đã tiên đoán những ngày tù cải tạo của ông, và bạn bè, một điều mà đến bây giờ, trên NYRB, số 1 Tháng Ba, 2007, khi đọc một số sách xb nhân dịp kỷ niệm cuộc Cách Mạng Hung 1956-2007, István Deák mới nhìn ra, và tự hỏi: Liệu đó là số phần của nó:Cuộc Cách Mạng Phải Thất bại? [Did the Revolution Have to Fail?] * Như Miền Nam phải thất bại. * Có thể, bài thơ Budapest của TTT, lần đầu tiên ra mắt người đọc hải ngoại, và, cùng lúc, độc giả ra đi từ Miền Bắc, thời gian Gấu, cùng với cả thế giới, kỷ niệm 40 năm cách mạng Hung [1956-1996], qua bài viết Tạp Ghi, Hãy cho anh khóc bằng mắt em, trên báo Văn Học, số tháng Ba, 1997, của Nguyễn Mộng Giác Một thi sĩ ra đi từ Miền Bắc, cho biết, ông cứ nghĩ, của một ông Tây! Hào khí ngất trời! Về bài viết, Gấu chỉ còn nhớ một chi tiết thật thú vị. Điện Cẩm Linh, có lúc đã tính “đầu hàng” Cách Mạng, và thí cho tay đứng đầu cuộc nổi dậy, Imre Nagy, chức Phó Thủ Tướng trong tân chính phủ hòa hợp hòa giải dân tộc. (1) (1) Nagy, như bây giờ biết được, là cớm chìm ăn lương KGB, đệ tử ruột Beria. * Bất giác lại nhớ đến ngày 30 tháng Tư, chúng mày còn gì đâu mà đòi chuyện bàn giao, hoà giải, thành lập tân chính phủ * 10 năm, rồi lại 10 năm nữa. [Khoa Hữu]. 1956-1997-2007 Mưa gió, bão bùng. Mùa này, Mùa nữa. [Thơ giữa chiến tranh và trại tù]. Và cái “nhịp ba”, phiên khúc tuổi hai mươi, của bài thơ, mới hào hùng làm sao: Nhịp thứ nhất, “Anh một trái tim em một trái tim” Nhịp thứ nhì: “Chúng kéo đầy đường xe tăng đại bác”. Cứ như nhìn thấy trước mắt, một anh chàng, từ dưng không trồi lên, lừng lững khốc liệt, bước ra trước đoàn xe tăng, ê, ngưng lại, cấm nhúc nhích, ở quảng trường Thiên An Môn, sau này. Nhịp ba, chót, mới bi thương làm sao: “Trong giây xích chiến xa tội nghiệp”. * Chúng nó say giết người như gạch ngói. Như lòng chúng ta thèm khát tương lai. * Tôi thường bồi hồi, cảm động, không phải bởi những minh triết lớn lao, mà là thứ nho nhỏ, mất đi, cùng cái chết của mỗi con người. I am moved by small wisdoms that are lost at every death.Borges. Alberto Manguel trích dẫn, trong With Borges. Với TTT, minh triết nho nhỏ mất đi cùng với ông: Những tiết tháo, tài hoa, cương trực, không khoan nhượng với chính mình, [thầy tu] khổ hạnh?... Có lẽ không phải, mà là, chút e lệ, thẹn thùng, khi lại làm được thơ, ở trong tù. Chúng giống như những bài tình đầu, khi còn Hà Nội, và có thể vì vậy, nên không dám đưa cho bạn bè coi? Con đường tình tự Ga Hàng Cỏ.... Nụ hôn đầu ôm mái tóc lang thang. Thơ như thế, về Hà Nội, mà không được đem vô Văn Miếu để treo, kế bên bức Người Đẹp Trong Tranh, thì thật quá uổng! Cũng vẫn Borges, Manguel trích dẫn, trong cùng cuốn sách. Borges nhận xét, mỗi nhà văn để lại hai tác phẩm, những gì được viết ra, và hình ảnh của chính nhà văn, và, cả hai săn đuổi, chơi hú tìm với nhau, cho đến chung cuộc. READING MILOSZ
I read your poetry once more, poems written by a rich man, understanding all, and by a pauper, homeless, an emigrant, alone. You always want to say more than we can, to transcend poetry, take flight, but also to descend, to penetrate the place where our timid, modest realm begins. Your voice at times persuades us, if only for a moment, that every day is holy and that poetry, how to put it, rounds our life, completes it, makes it proud and unafraid of perfect form. I lay the book aside at night and only then the city's normal tumult starts again, somebody coughs or cries, somebody curses. -Adam Zagajewski (Translated
from the Polish by Clare
Cavanagh)
The Đọc Milosz
Tôi đọc thơ ông, thêm một lần nữa, những bài thơ viết bởi một người giầu có, thông tuệ, và bởi một người nghèo mạt hạng, không nhà cửa, di dân, cô độc. Ông luôn muốn nói nhiều hơn chúng tôi có thể nói, để chuyển hóa thơ, để cất cánh, nhưng cũng để hạ cánh, dấn sâu vào khoảng đất nơi cõi đời của chúng ta, dụt dè, chơn chất, bắt đầu. Tiếng nói của ông, nhiều lần, chỉ trong một khoảnh khắc, khiến chúng tôi ngộ ra một điều là, mỗi ngày, một ngày, mọi ngày, thì thiêng liêng. và rằng, thơ, thể hiện điều đó, bằng cách, quanh quẩn bên đời ta, hoàn tất nó, làm cho nó tự hào, hãnh diện, và, đâu cần một dạng hoàn hảo nào, cho thơ. Tôi để cuốn sách qua một bên. Đêm, và chỉ lúc đó, cái xô bồ, thường lệ, của thành phố lại khởi động, một người nào đó ho, hay la, một người nào đó, nguyền rủa. nqt chuyển dịch Gấu, nhà văn Cái đói khủng khiếp, Gấu đã từng trải qua, khi còn nhỏ, ở ngoài Bắc, chỉ trở lại, lần ở trại Đỗ Hải, lần đầu tiên được thăm nuôi, sau mấy tháng trời vừa đói [ăn] lại vừa đói [tin nhà]. [Cũng tại Đỗ Hải, Gấu được thưởng thức, lần đầu tiên trong đời, món thịt chuột]. Và nhờ lần đói đó, mà nhớ ra được, những lần đói, từ “tiền kiếp” khi còn là thằng cu Gấu. Không chỉ nhớ ra được, đói, mà còn luôn cả, cảm giác, nuốt miếng ăn vào trong cổ họng, chạy tới đâu, là biết liền tù tì tới đó, “y chang” Nabokov phán, về, thế nào là nhà phê bình gia, độc giả thứ thiệt, đọc, và cảm thấy một làn hơi ấm, từ huyệt “Bách Hội” trên đỉnh đầu, chạy dọc theo xương sống lưng, tới từng lỗ chân lông! * Để minh họa, cho đoạn văn trên, Gấu xin kể lại, hay, lại kể, câu chuyện ngụ ngôn, trong Promises To Keep, [chữ của Frost], một cuốn sách dậy Anh văn, Gấu đọc, khi ở trại tị nạn Thái Lan. Đó câu chuyện một anh chàng, một lần được ăn một con ốc nhồi [trong truyện là một trái chuối], từ tiền kiếp, và cứ thế nhớ mãi mùi vị tuyệt vời của nó. Sau này, vô Nam, được ăn, không biết là bao nhiêu ốc nhồi, không làm sao nhớ lại được cái cảm giác tuyệt vời, khi ăn, tại ngay bờ ao, sau này có một cô con gái bị cả một miền đất cầm tù, bị bệnh sốt thương hàn, quá nóng, quá khát nước, bò ra khỏi nhà tù, đến bờ ao ngay cổng nhà mình, vừa cúi đầu tính uống nuớc ao làng, thì chết. * Cái lần Gấu Cái đi thăm nuôi ở trại Đỗ Hải, làm Gấu nhớ lại tất cả cái đói, cái tuyệt vời vì đói trong tiền kiếp của Gấu. Happy Birthday To U, một nửa linh hồn của Gấu! 16.8.1937/8.4.1946
|