Hoài âm hoài dưới thấp trên cao
Lá khô cỏ mục nhớ ngàn sao
Dế giun nhấp giọng theo bèo bọt
Cát bụi bâng quơ nhớ giọng chào

Joan Acocella coi Edmund Wilson như là một nhà phê bình mẫu mực của bà, qua đó, là lòng mê văn chương, "cùng với nó, là sự chắt chiu, sự đánh giá chính đáng, và khả năng của nhà phê bình, trong cái việc tổng quát hoá, trong cái việc tuyên bố, 'tuồng ảo hóa đã bầy ra đấy' có nghĩa gì [an ability to generalize, to say what the 'scene' was]."
"Wilson biết những tài hoa, ngón nghề của mình, và mong rằng, chúng chẳng phải là những của quí, hiếm. Ông kêu gọi những tạp chí văn học Mẽo phát triển, mở mang một chủ nghĩa phê bình văn học thứ thiệt, nó sẽ chú trọng, theo cái kiểu rất ư là chuyên viên, nhà nghề, đặc biệt, tới những tư tưởng và nghệ thuật, nó không cần tới đại phê bình gia, lâu lâu lại hô lên "ơ rơ kìa", tác phẩm thiên tài đây rồi, hay phán, hãy quẳng cuốn sách này ra khỏi cửa sổ."
Bà là cây viết thường trực của tờ Người Nữu Ước và Điểm Sách Nữu Ước NRYB

Tin Văn đã từng giới thiệu bà, qua bài viết về phim Ngọa Hổ Tàng Long:
Joan Acocella cũng bị quyến rũ bởi tiếng nhạc trong phim Ngọa Hổ Tàng Long. Nó làm bà nhớ tới những phim âm nhạc tuyệt vời của Tây phương thập niên 1930. Vẫn theo tác giả, phim âm nhạc tuyệt vời sau cùng của Tây phương là "West Side Story", làm năm 1961. Nhưng những độc giả của Kim Dung chắc chắc một điều, Ngọa Hổ Tàng Long chưa đạt tới tinh thần của bản đàn do hai cao thủ chính tà hợp soạn, ở trong Tiếu Ngạo Giang Hồ. Ang Lee, nhà đạo diễn phim Ngọa Hổ Tàng Long, làm sao không đọc Kim Dung, và làm sao quên được cái cảnh tượng Phí Bân truy đuổi tận sát hai cao thủ chính tà là Lưu Chính Phong và Khúc Dương trưởng lão, đồng tác giả bản Tiếu Ngạo Giang Hồ, và rồi chết dưới lưỡi kiếm của Tiêu Tương Dạ Vũ. Kiếm từ hồ cầm theo tiếng đàn bật ra, kiếm tới đâu, tiếng đàn theo tới đó, khi kiếm trở lại với đàn, cũng là lúc Phí Bân biết mình trúng tử thương, nhẩy lên cao, dồn hết nội lực theo tia máu vọt ra theo vết kiếm, trông thật ghê rợn, kỳ bí! Joan Acocella đã cảm nhận được điều này, qua tiếng trống ở trong phim Ngọa Hổ Tàng Long (Drums sound, adding to the mystery).
*
Nhị thập bát tú có 9 nghệ sĩ khiêu vũ, múa [dance], còn lại là nhà văn [Italo Svevo, Stefan Zweig, Simone de Beauvoir, Primo Levi, Susan Sontag, Saul Bellow...]. Hai vị thánh là Mary Magdalene và Joan of Arc.
Trong lời mở, tác giả viết, trong khi đọc lại chúng, để làm tuyển tập, bà nhận ra chúng có cùng một đề tài: sự vất vả, khó khăn [difficulty, hardship].
Bằng hai từ đó, bà muốn nói, không phải tuổi thơ bất hạnh, nỗi đau đầu đời, vượt qua, và chuyển vô văn chương nghệ thuật, nhưng đúng hơn, nỗi đau rong ruổi cùng với làm nghệ thuật, xen đan với nhau, và bằng cách nào nghệ sĩ đối phó, deal, với nó.

---

SUBJECT: BRODSKY

Coi CCRĐ là một cấm kỵ, là cũng nhằm xóa sổ nó, tiêu huỷ nó, ở trong ký ức lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.
Làm gì có chuyện đó, sau này hạu thế sẽ yên chí lớn như vậy.
Chỉ tới khi không thể bưng bít, thì đành hé ra một tí, nhưng lại đổ tội cho mấy thằng lăng nhăng, và đều là kẻ thù gài vô hàng ngũ ta, và đều bị trừng trị cả, trừ me xừ To Hoài, tức Bối, người kể chuyện, nhờ đòn Kim Thuyền Thoát Xác mà còn sống sót, nhưng thôi già rồi, 'người ta' tha cho [chữ của Nguyễn Huy Thiệp].
*

"Vấn nạn" ba ngưòi khác, trong có ông nhà văn Tô Hoài-Bối, dâm quá thể, làm Gấu nhớ tới Koestler.
Ông này mê nhất cái trò đó, vợ bạn cũng chẳng tha. Mần thịt xong là chàng đi.
Cuốn hách xì xằng nhất của K. Bóng Đêm Giữa Ban Ngày, là từ sự kiện thực, giống như Ba Người Khác, từ CCRĐ. Tuy nhiên, cái gọi là "điển hình" (1) ở nhà văn Tô Hoài, thật khác xa của Koestler.
*
Nhưng quả là thiên tài, khi, từ bao nhiêu năm trước, với con mắt cú vọ của một ký giả khi nhìn vào sự kiện đời thường, tức diễn tiến những vụ án tại Moscow, mà đã ngửi ra được tiếng chuông gọi hồn của chủ nghĩa Cộng Sản, thì quả là cao thủ!
Và chính cái ngọn lửa thiên tài đó, làm cho Bóng Đêm Giữa Ban Ngày [1940] cứ sống hoài, và cùng với nó, là tên của Arthur Koestler. Sáu chục năm sau, [bài điểm cuốn "Koestler, The homeless Mind" của Cesarani, là trên tờ TLS số đề ngày 15 tháng Giêng, 1999. Người điểm: Michael Shelden, tác giả những cuốn Orwell: Tiểu sử được phép 1991, và Graham Greene: The man within, 1994], cuốn sách vẫn tiếp tục hớp hồn độc giả, và vẫn được nhắc nhở tới, trong rất nhiều trường hợp hoàn cảnh.
Viên gạch của Bác Hồ
(1) Điển hình hóa và tiểu thuyết
*
Trở lại với Tô Hoài, tôi thấy nhà văn quả là đã có tài thể hiện bức tranh về một giai đoạn của cải cách ruộng đất giống như một tấn tuồng có đủ hỉ nộ ái ố, trong đó biếm hoạ là chủ yếu. Phải thú thực rằng tôi đã được cười suốt từ đầu chí cuối mà chọc cười một cách hồn nhiên song thực ra rất thâm thúy như vậy đâu phải là chuyện dễ.
Điển hình hóa và tiểu thuyết

Bức tranh, tấn tuồng có đủ này thiếu nhiều thứ: Thiếu nỗi đau của bao nhiêu con người, thiếu nỗi nhục của cả một miền đất.
Nhờ thiếu như vậy cho nên tác giả bài viết mới được cười từ đầu chí cuối, quên cả đau cả nhục!
Quái đản thật. Viết về một vụ án, một tội ác lớn lao "long trời lở đất" [sic] như vậy, chỉ để chọc cười, cho dù hồn nhiên mà thâm thuý?
Ba Người Khác một bức biếm họa về CCRĐ? Biếm họa là chủ yếu?
Liệu người ta có thể sáng tác một bức biếm họa, cảnh dân Do Thái trần truồng đi vô lò thiêu? Một nạn nhân CCRĐ đang bị chôn sống? Một ông già, bà già trong cũi chó, giữa sân đình một làng ở Miền Bắc? Một cô gái nằm chết khát nơi bờ ao?

Indeed, the ideal for a well-functioning democratic state is like the ideal for a gentleman's well-cut suit- it is not noticed. For the common people of Britain, Gestapo and concentration camps have approximately the same degree of reality as the monster of Loch Ness. Atrocity propaganda is helpless against this healthy lack of imagination."
(from 'A Challenge to 'Knights in Rusty Armor'', The New York Times, February 14, 1943)

Một nhà nước dân chủ vận hành trơn tru, thì cũng giống như bộ đồ may thật khéo, vừa khít với người diện nó: Chẳng có ai thèm để ý đến!
Với những con người bình thường ở Anh, Gestapo, hay trại tù tập trung thì cũng xêm xêm như là con quái vật hồ Loch Ness.
Nói ra rả về sự độc ác ở những nơi chốn đó, thì cũng vô dụng, vô ích, khi đụng phải một sự thiếu hụt một cách rất ư là khỏe khoắn, của trí tưởng tượng.
A. Koestler.
Tôi sợ rằng, tác giả bài viết điển hình trên, cũng là một trường hợp thiếu hụt một cách rất ư là khoẻ khoắn, trí tưởng tượng!

---

Bài Ca Của Tên Đao Phủ
Đọc Nhà Hội của Martin Amis

---

Chân Dung Quỉ như là một Nghệ Sĩ Trẻ

@ Mekong River, Dec 2006.