 |
 Cung Chúc Tân Xuân  "Gia tài của Mẹ": Hannah
Arendt's
Legacy
"What would Hannah do?" An
oracular interpretation can cheapen her work and distract us from its
importance. Samantha Power—author of "A Problem from Hell" (2002), a
remarkable study of modern genocidehas written the introduction for a
new edition of The Origins of Totalitarianism. In it she writes that
Arendt's masterwork is important not just for historical understanding
but as "wisdom for today's dark times—wisdom that we ignore at our
peril." (1)
Đại tác phẩm của Arendt quan trọng không phải ở sự hiểu biết lịch sử, nhưng nó là "minh triết cho những thời tối tăm của ngày này". Thảm hơn, đó là thứ minh triết mà chúng ta vờ đi, đúng vào lúc sắp sửa chìm xuồng. (1) Diệt chủng nghĩa là gì? Đọc Một Vấn Đề Từ Địa Ngục của Samantha Power * Theo tôi, tay VC nào làm
thầy dùi, đưa ra yêu cầu mấy nước Đông Nam Á xưa kia có trại tị nạn đập
bia tưởng niệm thuyền nhân mới đích thị là một tay phản động hạng gộc,
theo đúng nghĩa của chữ phản động của "nhà nước ta".
Tay VC này phải được coi là tổ sư của đám "chống Cộng điên cuồng" ở hải ngoại. Nhưng Hannah Arendt nghĩ khác. Theo bà, một trong những nguyên lý cốt tuỷ của chủ nghĩa toàn trị, là tiêu huỷ hồi nhớ, tẩy sạch dĩ vãng, qua đó nhà nước VC đã áp dụng trong việc đập bia tuởng niệm: Phải làm sao cho lũ Việt Kiều yêu nước kia chẳng còn nhớ một mảy may những ngày bỏ chạy quê hương, mà chỉ còn nhớ cảnh xênh xang áo gấm về làng. Chế độ phong kiến rất rành nguyên lý này. Nhà tù ngày xưa được gọi là những nơi chốn của lãng quên. Thân nhân, bà con bị cấm ngặt không được nhắc tới tên kẻ phạm tội. Có khi cả một dòng họ phải bị đổi. Tự Kiểm 3 Brilliance, Silence, Courage By Joyce Carol Oates Twenty-eight Artists and Two Saints: Essays by Joan Acocella Pantheon, 524 pp., $30.00 Joyce Carol Oates đọc Nhị thập bát tú nghệ sĩ và hai vị thánh của Joan Acocella NYRB số 15 Tháng Ba, 2007 Joan Acocella coi Edmund
Wilson như là một nhà phê bình mẫu mực của bà, qua đó, là lòng mê văn
chương, "cùng với nó, là sự chắt chiu, sự đánh giá chính đáng, và khả
năng của nhà phê bình, trong cái việc tổng quát hoá, trong cái việc
tuyên bố, 'tuồng ảo hóa đã bầy ra đấy' có nghĩa gì [an ability to
generalize, to say what the 'scene' was]."
"Wilson biết những tài hoa, ngón nghề của mình, và mong rằng, chúng chẳng phải là những của quí, hiếm. Ông kêu gọi những tạp chí văn học Mẽo phát triển, mở mang một chủ nghĩa phê bình văn học thứ thiệt, nó sẽ chú trọng, theo cái kiểu rất ư là chuyên viên, nhà nghề, đặc biệt, tới những tư tưởng và nghệ thuật, nó không cần tới đại phê bình gia, lâu lâu lại hô lên "ơ rơ kìa", tác phẩm thiên tài đây rồi, hay phán, hãy quẳng cuốn sách này ra khỏi cửa sổ." Bà là cây viết thường trực của tờ Người Nữu Ước. Tin Văn đã từng giới thiệu bà, qua bài viết về phim Ngọa Hổ Tàng Long. Nhị thập bát tú có 9 nghệ sĩ khiêu vũ, múa [dance], còn lại là nhà văn [Italo Svevo, Stefan Zweig, Simone de Beauvoir, Primo Levi, Susan Sontag, Saul Bellow...]. Hai vị thánh là Mary Magdalene và Joan of Arc. Trong lời mở, tác giả viết, trong khi đọc lại chúng, để làm tuyển tập, bà nhận ra chúng có cùng một đề tài: sự vất vả, khó khăn [difficulty, hardship]. Bằng hai từ đó, bà muốn nói, không phải tuổi thơ bất hạnh, nỗi đau đầu đời, vượt qua, và chuyển vô văn chương nghệ thuật, nhưng đúng hơn, nỗi đau rong ruổi cùng với làm nghệ thuật, xen đan với nhau, và bằng cách nào nghệ sĩ đối phó, deal, với nó.  Dù có bô trai, dù có hùng vĩ [chữ của D.H Lawrence trong Lady Chatterley], cỡ nào, nhưng vẫn chỉ là cái gậy của thằng ăn mày, nhưng cái nơi chốn âm u và ẩm ướt, và huyền bí, cái nơi chốn Thượng Đế luôn luôn ẩn khuất, chơi trò núp lùm, cái cửa mở ra mọi siêu hình học và tôn giáo.... ôi chao... Thơ Cao Thoại Châu 1 2 3 Thương cả hai người, em với bóng Đây là câu thơ 'hiện thực', nhưng "không có không được", nó "đảm bảo" cho những hình ảnh ở trên. Theo nghĩa của Lukacs, khi viết về "ý thức tiểu thuyết gia vượt ý thức nhân vật", để tìm lại đời sống thực, đời sống mất đi tìm lại được. Đám "tiểu thuyết mới", theo đó, định nghĩa: Đọc, là treo lửng thời gian. Là "tạm ngưng" sống. Cũng theo nghĩa đó, Nabokov gọi, mỗi cuốn tiểu thuyết, là một câu chuyện thần tiên. Đọc, là lạc vào thế giới đó. Đọc đến câu chót, là lúc Lưu Nguyễn về trần! Câu thơ cuối, * Khước thoại Ba Sơn dạ vũ thì Dạ Vũ Ký Bắc Theo nghĩa đó, câu kết thúc Bếp Lửa, nghe rất cải lương, nhưng lại rất ư thực, rất ư cảm động, ấy là vì, không gian, khí hậu, nội dung câu chuyện - 'miêu tả không khí Hà-nội trước 1954; đi và ở đều là những chọn lựa miễn cưỡng, chia lìa hoặc cái chết': Thơ giữa Chiến Tranh và Trại Tù - đảm bảo nó: Anh yêu quê hương vô cùng và anh yêu em vô cùng. Đây là phần đảo của "định lý" Lukacs. Thuận: Nếu cả cuốn sách là ảo, thì câu cuối phải là thực. Đảo: Câu chót ảo, cải luơng, thì cả cuốn sách phải thực. Cái cải lương mùi mẫn này là 'evidence', chứng cớ, đảm bảo, những suy nghĩ, hành động, nỗi đau, cái ý thức khốn khổ... của những nhân vật trong Bếp Lửa, là có thực. Bài viết Bếp Lửa trong văn chương, trong số Văn đặc biệt về Thanh Tâm Tuyền [1973], là dựa trên "định lý" Lukacs, trong Lý Thuyết về Tiểu thuyết, La Théorie du Roman, như được tóm tắt ở trên. (1) Vào thời điểm đó, người viết không thể nào cảm nhận ra được, câu văn chót kết thúc Bếp Lửa, lại là tiếng nói của những người Việt lưu vong, vọng về trong nước: Anh yêu quê hương vô cùng và anh yêu em vô cùng. Câu nói đó, là của bao nhiêu năm sau này, của bao nhiêu con người đã sống sốt cuộc chiến, sống sót cuộc bỏ chạy, sống sót biển cả, sống sót cuộc hội nhập nơi xứ người - như tiếng chuông xe đạp leng keng - vọng về Quê Nhà. -Nghe thấy rồi! P.V. DỞM (1) "Định lý" Lukacs: "Con đường tận cùng, cuộc hành trình bắt đầu" (Le chemin est fini, le voyage est commencé). Một câu hỏi bên lề, Thư Ấn Quán vừa in tập "Lục bát ba câu" của ông, gồm 229 bài. Nghe nói nhà thơ Huy Tưởng cũng có làm thể loại này, vậy bản quyền phát kiến thuộc về ai đây? Trong tập này, tôi ghi chú là viết năm 1990 đến 1996, nhưng thực tế tôi chỉ làm có 10 ngày là xong, Trụ Vũ có chứng kiến điều này. Theo nhà thơ Nguyễn Lương Vỵ thì nhà thơ Huy Tưởng có tranh chấp về 'phát kiến' này; tôi thì không quan trọng lắm, cốt là phải viết như thế nào thôi. Chưa nói thực tế, Huy Tưởng chỉ làm 'những bài 14 chữ' thôi, chứ đâu phải 'lục bát ba câu', 20 chữ. Phỏng vấn Nguyễn Tôn Nhan Ôi chao, Gấu lại nhớ những ngày cũ, quán cà phê Bà Lê Chân.... Trong bài phỏng vấn, có một câu thật chí tình, về NTN: "Những người khác nghĩ thế nào thì không biết; tôi thì cho rằng, không riêng gì với chữ Hán, nếu không mưu sinh được thì rất dở. Tôi cũng có một thời kỳ rất dài… làm người rất dở." * Tôi gặp K. khi anh từ một trại cải tạo ở miền Bắc về, tại chợ sách phía sau rạp Đại Nam, điểm không hẹn mà gặp của những kẻ chỉ cần nhìn lại một cuốn sách cũ là cảm thấy bạn bè vẫn còn đủ, Sài-gòn vẫn là Sài-gòn. Bẵng thật lâu, trước chuyến đi xa chừng nửa năm, tôi gặp lại anh, lúc này làm nghề bán sách dạo. Anh thận trọng ghé chiếc xe đạp với chồng sách cao ngất ngưởng, vào lề đường, rồi đến bên tôi, thường là buổi chiều, tại cà phê "Bà Lê Chân", cũng một quán đặc biệt vỉa hè Sài-gòn, của một anh bạn xưa thi sĩ. Chủ quán cười cười như để bào chữa cho vai trò mới mẻ của mình: Quán là khởi đầu của mọi khởi đầu. Và khởi đầu, cho dù buồn, vẫn còn hơn kết cục vui. (Le début même triste, c'est mieux que la fin heureuse. Cantique des cantiques). Câu nói của anh còn là lời trách móc nhẹ nhàng cái tật của tôi, khi viết, thường hay lấy một câu của một nhà văn nước ngoài làm khởi đầu. Quán, nơi tụ tập của những đứa con hoang đàng, dù có đi xa chân trời góc bể nào cũng nhớ hoài, giống như sự trừng phạt. Quán, Mái Nhà Xưa. Sài-gòn, Sài-gòn... Le domicile est suspendu au cou de l'homme Alain Lần Cuối Sài Gòn SUBJECT: BRODSKY Đề tài: Brodsky Thông minh rộng. Đề tài ruột: thời gian chống lại tư tưởng rượt đuổi những bóng ma làm sống lại Mary Stuart, Daedalus, Tiberius. Thơ phải nên giống như đua ngựa: ngựa hoang, jô kề bằng đá cẩm thạch, và đích tới là một đường không nhìn thấy, nằm ẩn trong những đám mây.  Hoàng Cầm [Hình Diễn Đàn]
Cuộc sống của các thi hữu các ông thời ấy thế nào?- Cuộc sống của chúng tôi cũng vất vả, nhưng không đến mức bi đát. Nhà nước đối xử với anh em chúng tôi không có gì ghê gớm lắm như người ta đồn thổi. Nguồn Gừng càng già càng cay! Cũng với sự khiêm tốn như vậy, Brodsky phán: Thi sĩ không bao giờ là nạn nhân. Bằng mọi giá, cố mà tránh, đừng ban cho mình cái dấu đóng vào trán, tớ là nạn nhân, tớ là nhà văn nhà thơ ly khai! ["At all costs try to avoid granting yourself the status of the victim", he [Brodsky] advises an audience of students, On Grief, Về Khổ Đau, p. 144. Coetzee viết về Brodsky trong Stranger Shores] Chùm
thơ rải rác trên Tin Văn
Hàng cây trong công viên bên đường nhớ rừng Cùng thi nhau vươn cao như muốn trút hết nỗi buồn lên trời. Một lần, nhậu cùng một ông bạn trẻ tuổi hơn, cũng nòi thi sĩ, đã từng có thơ đăng trên Trăm Con. Cũng cùng quê Bắc, và cái ý thơ Đêm Mưa Gửi Bắc, là cũng cùng ngậm ngùi. Say thơ, say rượu, đọc tới hai câu trên, anh gật gù: -Thơ không cần làm nhiều. Chỉ hai câu này, là có thể chẳng cần làm thơ nữa, cũng vẫn được, anh ạ. Ai Tín To: Dương Thanh Liêm
và các bạn đã từng ở tù Bangkok và ở trại tị nạn Thái Lan.
Bạn ta rụng như sung Tản mạn về Ba Người Khác  "Vấn nạn" ba ngưòi khác,
trong có ông nhà văn Tô Hoài-Bối, dâm quá thể, làm Gấu nhớ tới Koestler.
Ông này mê nhất cái trò đó, vợ bạn cũng chẳng chê. Mần thịt xong là chàng đi. Cuốn hách xì xằng nhất của K. Bóng Đêm Giữa Ban Ngày, là từ sự kiện thực, giống như Ba Người Khác, từ CCRĐ. Tuy nhiên, cái gọi là "điển hình" (1) ở nhà văn Tô Hoài, thật khác xa của Koestler. * Nhưng quả là thiên tài, khi, từ bao nhiêu năm trước, với con mắt cú vọ của một ký giả khi nhìn vào sự kiện đời thường, tức diễn tiến những vụ án tại Moscow, mà đã ngửi ra được tiếng chuông gọi hồn của chủ nghĩa Cộng Sản, thì quả là cao thủ! Và chính cái ngọn lửa thiên tài đó, làm cho Bóng Đêm Giữa Ban Ngày [1940] cứ sống hoài, và cùng với nó, là tên của Arthur Koestler. Sáu chục năm sau, [bài điểm cuốn "Koestler, The homeless Mind" của Cesarani, là trên tờ TLS số đề ngày 15 tháng Giêng, 1999. Người điểm: Michael Shelden, tác giả những cuốn Orwell: Tiểu sử được phép 1991, và Graham Greene: The man within, 1994], cuốn sách vẫn tiếp tục hớp hồn độc giả, và vẫn được nhắc nhở tới, trong rất nhiều trường hợp hoàn cảnh. Viên gạch của Bác Hồ (1) Điển hình hóa và tiểu thuyết * Trở lại với Tô Hoài, tôi thấy nhà văn quả là đã có tài thể hiện bức tranh về một giai đoạn của cải cách ruộng đất giống như một tấn tuồng có đủ hỉ nộ ái ố, trong đó biếm hoạ là chủ yếu. Phải thú thực rằng tôi đã được cười suốt từ đầu chí cuối mà chọc cười một cách hồn nhiên song thực ra rất thâm thúy như vậy đâu phải là chuyện dễ. Điển hình hóa và tiểu thuyết Bức tranh, tấn tuồng có đủ này thiếu nhiều thứ: Thiếu nỗi đau của bao nhiêu con người, thiếu nỗi nhục của cả một miền đất. Nhờ thiếu như vậy cho nên tác giả bài viết mới được cười từ đầu chí cuối, quên cả đau cả nhục! Quái đản thật.Viết về một vụ án, một tội ác lớn lao "long trời lở đất" [sic] như vậy, chỉ để chọc cười, cho dù thâm thuý? NQT Sài gòn, lần đầu  "Truyện của em khác với mấy người kia. Độc giả cũng không ưa...," có lần mail tâm sự, khi bị gặng hỏi [Có thương ai/anh chưa...] * Leyna Nguyễn? Gấu không quen, nhưng thật thân với một người cùng quê của cô. Người này, nói đặc sệt giọng Quảng Trị, một nữ văn sĩ nổi tiếng ở trong nước. Đẹp hơn Leyna Nguyễn, thế mới ác. Kiêu lắm. Nhớ lắm! NQT
|