Dọn

Thú thực, Gấu đọc, chỉ mấy dòng mở ra công trình nghiên cứu trên đây, là đã thấy nhức đầu rồi.
Theo như Gấu hiểu, ý NMG muốn nói, giản dị như vầy

Sau khi lấy mớ tiền của WJC, phải trả bài. Và đây là bài trả của tôi. Một phác thảo, hay sơ thảo, hay biểu nhất lãm, hay tản mạn, hay tạp ghi..  văn học hải ngoại, và mặc dù phác, sơ, tạp, tản...  nhưng được viết theo tinh thần văn học sử, [khác kiểu viết, như lý luận, phê bình văn học].
Và chú trọng đến văn nhiều hơn sử
Kiểu viết này vẫn bị coi thường…
How? 

Nhưng, đâu cần thưa trước?
Bởi vì những gì gì, "ngâm cứu của tôi, tuy chỉ là một phác thảo nhưng tự nó...", hãy để cho người đọc, đọc, và nhận ra.
Viết như thế, là bắt người đọc phải đọc bài viết của mình, theo ý mình muốn.
Như thế thì đọc làm quái cho mệt!
Vả chăng, giả như Gấu đọc, và chẳng thấy một tí văn học sử nào, thì sao?

Không hiểu WJC trả bao nhiêu tiền một bài, nhưng viết như thế này, đúng ra nên viết...  chùa!
Như Tin Văn, chuyên viết chùa!

Đúng là miễn cho xong một show! [ý này của PNH]
*
Đề án chung do Trung tâm William Joiner chủ trương: “Diễn trình (tái) xây dựng diện mạo và quê hương của người Việt ở nước ngoài” tự nó đã là một nghiên cứu xã hội học di dân.
NMG

Cái này thì ghê quá!
Câu phán của NMG, nhằm xổ toẹt cái gọi là mảng lưu vong của văn học hải ngoại.
Đâu có thua gì câu phán của VTH, này, liệu có cái gọi là văn học hải ngoại?

Quái đản nhất, là, từ đề tài của WJC “Diễn trình (tái) xây dựng diện mạo và quê hương của người Việt ở nước ngoài”, suy ra, "tự nó đã là một nghiên cứu xã hội học di dân" mới lại càng ghê!
Cả một nước, chứ không phải nửa nước, chạy VC, lao ra biển, chết như rạ, đủ các kiểu chết, nhân loại thương tình, uỷ cho cơ quan Cao Uỷ Tị Nạn nhận cho vô nước này nước nọ, mà bây giờ chỉ là di dân, thì đúng là sỉ nhục những người đã ra tay cứu mình, cho mình một quê hương thứ nhì.
Sỉ nhục cả thằng cha Gấu này, cứ khăng khăng tao là lưu vong đếch phải di dân!

Bản thân NMG, cũng đã từng vượt biển, và nhờ lượng bao dung của xứ người mà còn sống tới ngày nay, nhưng ông tự coi ông là di dân, là quyền của ông.
Nhưng, ngược lại, một người ra đi từ Miền Bắc, theo diện di dân đàng hoàng, vẫn có quyền tự coi mình là lưu vong, theo suy nghĩ, những gì tao viết ở hải ngoại, có tính lưu vong, có tính đối kháng, ly khai, có tham vọng đòi hỏi tự do dân chủ cho trong nước.
Ngay cả, ở trong nước, cũng vẫn có thứ văn chương lưu vong, khi người viết nghĩ rằng, thứ mà họ đang viết ra, thuộc diện ngoài luồng.
*
There are so many different kinds of literary exile. At random from memory, in roughly chronological, non-evaluative order: "Isaiah" (and in a very wide sense, all Jewish writers of the Diaspora), Ovid, Virgil, Cavalcanti, Dante (from Florence under Charles de Valois), Petrarch (to Provence), Thibault de Champagne (to his new kingdom of Navarre), Charles d'Orleans (imprisoned by the English), Voltaire, Mme de Stael, Adam Mickiewicz, Shelley, Keats, Byron, Cyprian Norwid, Charles Baudelaire (debts), Victor Hugo, Heinrich Heine, Oscar Wilde, Henry James, Joseph Conrad, Gabriele D'Annunzio (debts), W. B. Yeats, Edith Wharton, Tristan Tzara, Kurt Schwitters, T. S. Eliot, Ezra Pound, James Joyce, Gertrude Stein, Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, H. D., Djuna Barnes, Henry Miller, Radclyffe Hall, D. H. Lawrence, Max Beerbohm, Somerset Maugham, Stefan Zweig, Bertolt Brecht, Andre Breton, Christopher Isherwood, Aldous Huxley, W. H. Auden, Thomas Mann, Mallcolm Lowry, Witold Gombrowicz, Vladimir Nabokov, Paul Bowles, Jane Bowles, Samuel Beckett, Eugene Ionesco, Jorge Sempnin, Luis Cernuda, Milan Kundera, Aleksandr Solzhenitsyn, Harry Matthews, Halo Calvino, Anthony Burgess, Muriel Spark, and no doubt many others, all the way to the modern "foreigners" or "post-colonials" who write in English or French today, from Kazuo Ishiguro to Salman Rushdie, an exile within an exile.
Clearly, this list alone covers a great variety of exiles, from temporary (e.g., Hugo) to permanent, though the exile can't always know this; early (e.g., Ishiguro, who came to England at six from Nagasaki) or en fin de carrière (Wilde). But the most obvious and commonly made distinction is between the following:
1. Involuntary exile, usually political or punitive ("Isaiah," Ovid, Dante, Thibault, Charles d'Orleans, Byron, Mickiewicz, and all the moderns such as Ionesco, Sempnin, Cernuda, Kundera, Solzhenitsyn, etc., alas). And these can be further divided into those exiled for their books or their behavior (Ovid, Byron, Mme de StaeI, Victor Hugo, Wilde, Solzhenitsyn) and those who as private persons fled from political conditions or war.
2. Voluntary exile, usually called expatriation, itself for many more personal reasons: social, economic, sexual (e.g., Radclyffe Hall and the lesbian group in Paris in the twenties), or simple preference (Beerbohm retired in Rapallo, Ezra Pound choosing Italy).
Involuntary exiles may tend to be unhappy, poor, bitter (like Gregory VII), nostalgic about the society left behind, self-righteous; voluntary exiles may tend to be happy, comfortable, satiric about the society left behind, self-righteous. But that is obviously a useless generalization, with too many exceptions on anyone feature, and some, like Byron (a sexual scandal but rich and noble) or Wilde (a sexual scandal but broken by prison and poverty) hover between the two, while Cyprian Norwid, though a voluntary exile, lived and died in Paris in abject poverty and was buried in a pauper's grave.
It seems to me that there are more pertinent distinctions, which cut across the differences in causes and conditions. The first is formal and thematic, the second linguistic.

Christine Brooke-Rose: Exul, in Exile and Creativity
Editor: Susan Rubin Suleiman
Duke University Press Durham and London 1998
*
'Lẽ dĩ nhiên, một cách nào đó, con đường từ St. Petersburg tới Stockholm đi qua địa ngục, nhưng một con người với nghề nghiệp như tôi, ý niệm đường thẳng - con đường ngắn nhất nối hai điểm - đã mất hết sự quyến rũ của nó từ lâu rồi.' (Joseph Brodsky, Diễn văn nhận Nobel văn chương)

Di dân, kẻ lưu đầy, người xa xứ, gã tị nạn, tay suốt đời lang thang, người của mọi nơi... ý nghĩa những từ cứ thế thay đổi, nhưng chúng đều chỉ một trạng thái chung: không (ở) nhà, hoặc đâu cũng là nhà; hai mặt của một đồng tiền. Trong hầu hết trường hợp, nó có nghĩa: có một khoảng cách với tiếng nói mẹ đẻ.
Hồi ức thủng lỗ
*
“Project Diaspora: Study of the Vietnamese Overseas”, khi sử dụng từ "Diaspora", WJC  không có ý định coi đây là vấn đề 'di dân' của người Việt, mà muốn nhắc đến thảm họa bỏ nước ra đi, y hệt như hoàn cảnh lịch sử, từ đó, từ này xuất hiện cùng với dân Do Thái, và cuộc lưu vong trải dài suốt lịch sử của họ, theo Gấu.
Giả như đám Mít bồi Mẽo ở WJC có được một chút liêm sỉ, chúng sẽ làm như vầy:
Đặt điều kiện tiên quyết cho tất cả những công trình nghiên cứu: Nằm trên cái nền là cuộc chiến Việt Nam với sự tham dự của Yankee mũi lõ, và sau đó, là cuộc vượt biển tàn khốc, là một đất nước băng hoại sau chiến thắng, sau thống nhất...
Từ tất cả những bi thương đó, mà xây dựng ra diện mạo của dân Mít hải ngoại... đại khái như thế.
[Vài nhời thưa trước là phải như thế!]
Nhưng, đám Mít bồi Mẽo này chỉ là mấy tên Miền Nam bỏ chạy, bợ đít VC, thành thử chúng lái dự án theo ý của chúng, và mời đám nào vừa mũi chúng vô, lãnh tiền của Mẽo, viết vừa ý VC.
"Bạn ta", NMG, theo Gấu, cũng có cái gì lấn cấn với Miền Nam trước đây, hoặc không vừa ý đám Chống Cộng điên cuồng, hoặc, hoặc, nên thay vì lưu vong chuyển sang di dân, chắc thế? 
*
'Any fool can make war. Peace requires greater vision and courage'
Ronan Bennett

Gấu có nhớ nhà không?

Theo Gấu đoán, sau khi gieo quẻ mu rùa, cái sự đang từ ‘lưu vong chuyển sang di cư’ của NMG, là do nỗi buồn lớn trong đời viết văn của ông. Và Gấu từ đó, suy rộng thêm ra, mấy anh chạy về xin đầu thú đều có một cái “lấn cấn ở trong lương tâm”, ‘chết trong tâm hồn’. Anh NBC, trùm bồi Mẽo tại WJC, nhờ gia đình có tiền, chạy du học, thoát chết, những vẫn tiếc hùi hụi số tiền bỏ ra, từ đó thù mấy thằng khốn nạn VNCH. Tay đại uý QC, chạy trốn chiến tranh bằng cách đẩy thằng khác vô thế chỗ mình, mấy thằng đào ngũ, trốn trình diện, cũng lại một nỗi “chết trong tâm hồn” khác…
Thú thực Gấu chưa từng thấy một anh nào ra hồn mà về với VC!
Cũng chưa từng có một bài viết, bản văn nào biện minh đứng đắn cho cái sự về châm đóm cho VC hút thuốc lào!
Thảm thế.
Gấu này đã từng về "bắt tay với VC", và bây giờ vẫn muốn về, nhưng được cảnh cáo, thời tiết không đẹp như ngày anh về nữa đâu, về là chết anh, chết luôn tụi này, thành thử rét.
Nói rõ hơn, Gấu thù chủ nghĩa CS, chưa từng thù một ông VC nào, trừ đám nằm vùng, không thù, nhưng tởm.
Gấu tởm chúng một, chúng tởm Gấu muời. Hẳn thế!
*
Khi VC gọi Miền Nam trước 1975 phồn vinh giả tạo, hẳn không ngờ, họ tiên tri ra được số phận cả nước, vào những ngày như hiện nay.
Nhưng, huy hoàng, mặt nổi của Sài Gòn làm Gấu nhớ những ngày 1954, khi mới tới thành phố, ở trong con hẻm lầy lội Đội Có, Phú Nhuận. Những con hẻm như thế, theo với đà chiến tranh, với quân đội Đồng Minh đổ vào Miền Nam, cứ ngày một đẹp đẽ thêm lên, nào tráng xi măng, nào mở rãnh, nào thay mái lá bằng mái tôn, nhưng con trai trong xóm cứ mất dần: Họ đi lính, họ tử trận. Cái sự giầu sang của đất nước bây giờ so với hồi đó, thì đúng như Bác Hồ nói, bằng 10 lần ngày trước, nhưng khủng khiếp thay, phần đạo đức, phần luơng tâm, không bằng 1/10.

Thời gian những người như NMG bỏ nước ra đi, đất nước cũng khốn nạn, nhưng đâu có bằng lúc ông trở về. Liệu ông có nhận ra điều này?

Ai cũng trở về, trừ một số rất ít, nhất định không về. Tuy về, họ đâu có sung sướng gì, nhưng thái độ đổi trắng thay đen, liều chết vượt biển, chọn lưu vong và tự do, bây giờ biến thành "di cư", thì thê thảm quá.
Viết như thế, thì thú thực, không thể nào hiểu được. NQT
1958. Học xong Trung học tôi thi vô Trường Quốc Gia Bưu Điện vừa mới được thành lập sau một năm lân la làm quen cái không khí đầy nao nức của tương lai như đang giục giã ở ngay đầu ngã tư của cuộc đời, ở đại giảng đường Đại Học Khoa Học. Bạn thử tưởng tượng một học sinh nghèo, sống chui rúc ở cuối con hẻm Đội Có, Phú Nhuận, nơi đám người nghèo khổ bám quanh thành phố, khi chiến tranh chưa dồn dập đem những tiện nghi đến tận giường ngủ, xó bếp, rồi lấy đi một số người thân, quanh năm chỉ biết xài đèn dầu, uống nước giếng. Đám thanh niên, ngoài những lúc tự an ủi lẫn nhau bằng những mối tình tưởng tượng, bằng những tiếng hát nhái theo giọng Út Trà Ôn, Trần Văn Trạch quanh cây đàn ghi ta bên cạnh giếng nước, vào những lúc con xóm sau một ngày mệt lả, mặc tình cho bóng đêm và muỗi đói hành hạ; buổi sáng chỉ còn cách kéo nhau ra mấy dẫy nhà lụp xụp, mặc tình ngắm nghía mấy cô gái họ vẫn thường trầm trồ, mỗi lần thoáng thấy bóng. Các cô lúc này xắn quần cao, thoăn thoắt giữa đám rau muống xanh um phủ kín mấy vũng nước đen ngòm, nguồn lợi thứ nhì sau mấy ao cá, một nơi chốn hẹn hò khác nữa của các cô cậu choai choai, và của đám con nít; bỗng một ngày đẹp trời, thấy như Alice lạc vào xứ thần tiên, lạc vào trường Đại Học Khoa Học.
Phở hồi đó ba đồng một tô. Tiền ông Diệm, như sau này người dân Sài-gòn vẫn thường xuýt xoa, tiếc nhớ một hoàng kim thời đại khi chưa nếm mùi Giải Phóng, và tệ hơn, mùi Cộng Sản, thảm hơn nữa, Cộng Sản Bắc Việt.
Lần Cuối Sài Gòn