Thơ mỗi ngày

Thơ mỗi ngày

Nguyễn Trọng Tấn:

Trong những thi sĩ trước bà, cùng thời với bà và sau này, có vị nào bà cảm thấy mến mộ thi tài của họ? Và thấy thơ của mình có chịu ảnh hưởng của họ?

Nhà thơ Trần Mộng Tú trả lời:

Thưa ông. Những thi sĩ thời tiền chiến và cả những thi sĩ sau này. Mỗi thi sĩ có một số bài tôi thích. Tôi thuộc rất nhiều thơ. Tôi có thể ảnh hưởng cách suy nghĩ của họ nhưng tôi không ảnh hưởng cách dùng chữ. Tôi yêu chữ nghĩa trang trọng của Vũ Hoàng Chương, mỹ miều đài các của Đinh Hùng, hồn nhiên nhưng rất thơ của Bùi Giáng, quê quê của Nguyễn Bính. Những thi sĩ như Du Tử Lê, Nguyên Sa, Đỗ Quý Toàn, Thanh Tâm Tuyền, Trần Dạ Từ v.v mỗi người tôi yêu thích một số bài (không phải tất cả) của họ. Những bài thơ tình của các tác giả trong nước, đôi khi tôi cũng may mắn gặp được một số bài hay rải rác trên những trang mạng. Tôi cũng là người ái mộ Pablo Neruda, Rumi, Khalil Gibran. Nhưng tôi nghĩ, thơ của tôi không bị ảnh hưởng thơ của ai, vì thơ tôi rất tmt.

Blog DTL

Lời bàn ngang như cua của GNV:

Thơ TMT thì rất TMT.

Nhưng rất TMT như thế nào, cái đó mới khổ cho người đọc!

Bữa nay, G thử cắt nghĩa “rất TMT”, là thế nào, coi có nghe lọt tai không.

Theo GNV, thơ TMT có nét thơ Bà Huyện Thanh Quan, ở giọng hoài cổ của nó, thí dụ giọt mưa trời khóc ngàn năm trước.
Đó là nét giống BHTQ.
Cái không giống, là ở dáng vẻ đài các.
Bà Huyện Thanh Quan không có tính đời thường, nét đời thường, không có sự tục lụy, hệ lụy của đời thường. Thơ TMT có.

GNV thường gọi cái nét này, là hồn nhân hậu của văn chương. Bạn đọc thơ TMT, là thấy ngay, nhà thơ có để tâm đến bạn, khi làm thơ. 
Trong thơ TMT có cái gọi là sương mù, bụi bặm của hiện tại, của đời thường.
Ý này G thuổng, trong 1 bài [đang đọc] song song với bài phỏng vấn TMT (1)

GNV có thói quen, đọc, hay viết, nhiều bài, cùng 1 lúc!

(1)

Le brouillard du présent

Mais voyons la face oubliée de cette conception de l'Europe. Dans Les Testaments trahis, Kundera nous reproche d'accuser Maïakovski, Heidegger et Céline d'avoir collaboré avec le communisme ou le nazisme: selon lui, nous ne nous rendons pas compte qu'ils vivaient et agissaient dans le brouillard, sans compter qu'il est facile de les juger aujourd'hui, une fois le brouillard disssipé. De façon surprenante, Kundera reprend ici les illusions de la conception avant-gardiste de la modernité selon laquelle le passage entre passé et présent est perçu comme une libération des ténèbres, du brouillard du passé. Or le brouillard fait tout autant partie du présent et chacun peut contempler, derrière le brouillard de son présent, le brouillard du présent passé, au sens où l'entend saint Augustin: « C'est improprement que l'on dit: il y a trois temps, le passé, le présent, le futur; mais sans doute dirait-on correctement : il y a trois temps, le présent des choses passées, le présent des choses présentes, le présent des choses futures. » Le brouillard est le propre de chaque présent, aucun jugement ne peut être proféré à un moment sans brouillard. Dans le brouillard de notre présent, nous jugeons ceux qui ont agi dans le brouillard du présent passé, et, souvent, nous redoutons les angoisses de « ceux qui agirent jadis ». Le dilemme tragique du président tchécoslovaque Edvard Benes (3) en 1938 est tout aussi voilé par le brouillard aujourd'hui qu'il l'était au moment du traité de Munich. Il est étrange que Kundera ait pu croire à la venue d'un tel « présent sans brouillard ». Quelle naïveté bien peu kunderienne!

Có 1 khoảng cách giữa thơ TMT với thơ tiền chiến, với thơ của những thi sĩ cùng thời với bà, nhưng lại có 1 mối nối giữa thơ của TMT với thơ của Bà Huyện Thanh Quan.
Mối nối này khiến G liên tưởng tới đoạn tiếng Tây ở trên, nhất là đoạn nói về ý niệm thời gian, được gạch dưới:

Thật không đúng, khi cho rằng có 3 thời, quá khứ, hiện tại, tương lai. Đúng ra phải nói: có 3 thời, hiện tại của những điều quá khứ, hiện tại của những điều hiện tại, và hiện tại của những điều tương lai.
Giọt mưa [giọt lệ trời] ngàn năm trước mà ướt đẫm bàn tay người bây giờ, là vậy.

[Steiner cũng có ý đó, khi viết "vết gỉ của giọt sương trên lưỡi dao sáng ngời", nhưng ông nói về kịch Shakespeare, Macbeth, thí dụ, tức là nói về “người làm thịt người”. Hình ảnh này, nói lên sự vô thường của cõi người, đúng hơn. NQT]

Trong những câu hỏi của độc giả trang DTL, có 1 câu, giả như không có biến cố 30 Tháng Tư, liệu bà có làm thơ, viết văn; TMT trả lời, tất nhiên, ‘nòi tình’ mà, [ông bà mình thường nói…], nhưng nội dung chắc là khác đi.
Có thể như thế, nhưng đẩy câu hỏi/câu trả lời đến tận cùng, có thể nói, bụi thời gian trong thơ của TMT, là từ tro than của cuộc chiến. Chính cái “being versed" in war things [mượn hình ảnh của Brodsky viết về thơ Robert Frost: "being versed" in country things] làm nên nội dung thơ của TMT.

Thật là buồn khi phải phán rằng, nếu có cái gì tốt về lưu vong, thì đó là, nó dậy chúng ta bài học về khiêm nhường. Brodsky viết, trong bài nói chuyện Phận Lưu Vong, The Condition We Call Exile. Ông viết tiếp, đẩy thêm một bước nữa, có thể nói, cái bài học tối hậu lưu vong dậy một nhà văn nhà thơ, là bài học về đạo hạnh.
Và nó là vô giá, priceless, bởi vì nó đem đến cho anh ta/chị ta, một viễn tượng lâu dài nhất có thể khả hữu. Như Keats nói, “And thou art far in humanity”
Bị thất lạc, "bỏ đi" (viết như vào hư vô) giữa nhân loại, giữa đám đông, (đám đông: người Việt ở hải ngoại?), giữa cả tỉ người (thế giới tự do?); trở thành cái kim đáy bể, nhưng lại là cái kim mà một người nào đó đang tìm kiếm: đó là tất cả cái gì được gọi tên là lưu vong. Vô thường thôi, bạn là gì, may ra chỉ là hạt cát trong sa mạc. Vinh quang và cũng là bất hạnh: Hãy đo lường chính bạn, không phải đối với những bạn văn, nhưng với cái vô cùng của trời đất con người.
Source

Vẫn Brodsky, vẫn bài viết, “Có lẽ một ẩn dụ sẽ giúp đỡ chúng ta ở đây: Là 1 nhà văn lưu vong thì như là bị ném vào không gian trong cái phi thuyền, mà phi thuyền ở đây, là ngôn ngữ của anh ta. Thật lâu ơi là lâu, thì anh ta mới khám phá ra rằng, phi thuyền không hướng về trái đất, mà cứ thế đi mãi vào hư vô [it graviates not earthward but outward].
Cũng ý đó, GNV, ngay những ngày mới ra hải ngoại, phán, người tình của TMT là tiếng Việt.

Đêm Từng Miếng

Saturday, May 21, 2011 

trần mộng tú 

Đêm như miếng thạch đen
cắt ra từng miếng nhỏ
mở cả hai bàn tay
miếng đêm soi không tỏ 

đêm như một dòng tóc
sổ tung xuống cuộc tình
một giải tình đen mướt
len vào giữa giấc mơ 

đêm như một lọ mực
đổ nghiêng xuống bài thơ
tình như trang giấy thấm
xoá đi rất tình cờ 

em một mình trong đêm
đi quanh nghe đêm thở
dưới hai gót chân em
đêm thắp hồng ngọn lửa 

 em đi và thơ đi
đêm tan từng miếng nhỏ
suốt hành lang cuộc đời
đêm đốt thơ cháy đỏ

tmt

5/2011 

Note:

1.

"Xổ tung". Không phải "sổ tung". “Cái này” tay biên tập Diễn Đàn Thế Kỷ đúng ra phải sửa!

2.

đêm như một lọ mực
đổ xuống thành bài thơ

How?

Sửa đi như vậy, thì lại thấy câu thơ của Ngân Giang vọng về:

Đêm khuya lệ nến rơi thành chữ.

3.

Cả bài thơ, có thể đọc, như 1 ứng tác, une improvisation, 1 giai điệu lên xuống, gia giảm, une variation… [của] 1 lời nhạc của TCS, 1 lời thơ của Byron, và của Baudelaire (1)

NQT

(1)

She walks in beauty, like the night
Byron: Hebrew Melodies (1815):
Nàng bước trong cái đẹp, như đêm 

Borges phán:
Để chấp nhận dòng trên, người đọc phải tưởng tượng ra một em, cao, tối, tall, dark, bước đi như Đêm, và Đêm, đến lượt nó, là 1 người đàn bà cao, tối, và cứ thế, cứ thế. 

Tưởng tượng đẩy tưởng tượng, câu "hót" BHD, thần sầu, "không phải của GNV", làm nhớ đến lời nhạc thần sầu của TCS, trong Phôi Pha:

Từ vườn khuya bước về
Bàn chân ai rất nhẹ
Tựa hồn những năm xưa.

BHD ở ngoài đời, cao, đen, nhập vào với đêm, y chang lời nhạc của TCS mô tả, những lần "bàn chân ai rất nhẹ, tựa hồn những năm xưa!"
*
Ui chao, GNV bữa nay, lôi bài viết của Borges đọc lại, mới khám phá ra 1 cái lỗi trầm trọng, là bỏ qua cái ‘tiểu chú’ của ông:

Baudelaire writes, in "Recueillement":
"Entends, ma chère, entends, la douce Nuit qui marche"
[Hear, my darling, hear, the sweet Night who walks]. The silent walking of the night should not be heard.
Soure

IN THE BEAUTY CREATED BY OTHERS

Only in the beauty created
by others is there consolation,
in the music of others and in others' poems.
Only others save us,
even though solitude tastes like opium.
The others are not hell,
if you see them early, with their
foreheads pure, cleansed by dreams.
That is why I wonder what
word should be used, "he" or "you." Every "he"
 is a betrayal of a certain "you" but
in return someone else's poem
offers the fidelity of a sober dialogue.

Adam Zagajewski: Without End

Trong Cái Đẹp Được tạo Ra Bởi Những Kẻ khác

Chỉ trong cái đẹp được sáng tạo
bởi những người khác thì mới có sự an ủi,
trong nhạc của kẻ khác, và trong những bài thơ của những kẻ khác.
Chỉ Kẻ Khác, [Tầu Lạ, hà, hà], cứu vớt chúng ta
mặc dù cô đơn thì vị của nó giống như của thuốc phiện.
Những kẻ khác thì không phải là địa ngục
nếu bạn nhìn thấy họ, sớm sủa,
với vầng trán trong trắng
được tẩy sạch bằng những giấc mộng.
Chính vì vậy mà tôi tự hỏi, từ nào nên dùng, “anh ấy”, hay “bạn”.
Mọi từ ‘anh ấy” thì là 1 sự phản bội một từ “bạn” nào đó,
nhưng đổi lại,
bài thơ của một người nào đó
dâng hiến sự trung thuỷ của một cuộc đối thoại điềm đạm.

We are children of our age,
it's a political age.

All day long, all through the night,
all affairs-yours, ours, theirs -
are political affairs.

Whether you like it or not,
your genes have a political past,
your skin, a political cast,
your eyes, a political slant.

Whatever you say reverberates,
whatever you don't say speaks for itself
So either way you're talking politics.

Even when you take to the woods,
you're taking political steps
on political grounds.

Apolitical poems are also political,
and above us shines a moon
no longer purely lunar.
To be or not to be, that is the question.
And though it troubles the digestion

it's a question, as always, of politics.
To acquire a political meaning
you don't even have to be human.
Raw material will do,
or protein feed, or crude oil,

or a conference table whose shape
was quarreled over for months:
Should we arbitrate life and death
at a round table or a square one?

Meanwhile, people perished,
animals died,
houses burned,
and the fields ran wild
just as in times immemorial and less political.

Wistawa Szymborska

Những đứa trẻ của thời chúng ta

Chúng ta là những đứa trẻ của thời chúng ta
Và đó là thời chính trị.

Suốt ngày, suốt đêm
Ngày nào đêm nào thì cũng thế
mọi chuyện - của anh, của chúng ta, của chúng nó –
thì đều là chuyện chính trị

Dù thích hay không thích
Cái gen của bạn có một quá khứ chính trị
Da của bạn, có màu chính trị
Con mắt của bạn có cái liếc xéo chính trị

Bạn nói bất cứ cái gì, là bèn có cái gọi là phản biện.
Bất cứ cái gì bạn không nói, thì nó nói cho chính nó
Thành thử tránh trời không khỏi nắng chính trị.

Ngay cả khi bạn đi vô rừng
Thì bước đi của bạn cũng chính trị
Trên nền đất chính trị

Thơ không chính trị thì cũng chính trị
Và trên đầu chúng ta trăng chiếu sáng
Thì cũng không còn là trăng trinh nguyên
Hiện hữu hay không hiện hữu, đó là vấn đề.
Và mặc dù nó làm cho bạn ăn không ngon, nuốt không vô
Thì nó vẫn là 1 câu hỏi, “vũ như cẩn”, về chính trị. 

Để có 1 cái ý nghĩa chính trị
Bạn đếch cần phải là một con người.
Nguyên liệu thô, đủ rồi
Hay tí chất đạm, tí dầu nguyên 

Hay một cái bàn hội họp mà hình dáng của nó
cũng làm mất mẹ nó bao nhiêu ngày tháng:
Liệu chúng ta bàn tại Paris,
Về sự sống và cái chết của xứ Mít,
Trên cái bàn vuông, hay là tròn?

Trong khi đó con người cứ thế mà tàn lụi dần
Loài vật chết
Nhà cháy
Ruộng bỏ hoang
Y hệt như những thời kỳ xa xưa,
Hết ai còn nhớ
Ít chính trị hơn, so với bây giờ.

---

New poetry
Life in the shadow
Audacity and elegy

May 12th 2011 | from the print edition 

Six Children. By Mark Ford. Faber and Faber; 61 pages; £9.99. Buy from Amazon.co.uk 

The City with Horns. By Tamar Yoseloff. Salt Publishing; 80 pages; £9.99. Buy from Amazon.co.uk
 

WALT WHITMAN casts a long shadow over modern poetry. His work, delighting in slang, cityscapes and the exuberance of being in the middle of a crowd, created a peculiarly American form of epic verse, with long lines stretching—seemingly endlessly—across the page. But, just as the iconic image of him in a wide-brimmed hat and open shirt can appear ridiculously romantic now, so too has his work been successively embraced and ignored by modern writers. 

And so when a British poet and academic, Mark Ford, takes Whitman’s claim that “though unmarried I have had six children” as the starting point for this third collection of poetry, he demonstrates a literary awareness that may not immediately appeal to every reader. Indeed, in “Six Children” Mr Ford, a lecturer at University College London, seems intensely preoccupied not only with the grandfather of American verse, but also with the Mau Mau insurrection and the Münster Anabaptists. Such a wide scope is impressive, and Mr Ford’s enthusiasm for more obscure factual details, such as the decline of the passenger pigeon, shines through. However, when a succession of his poems turn out to be adaptations or loose translations of Petronius, Sappho, Pliny the Elder and Boethius, you may find yourself hankering after an original voice—even one as extravagant as Whitman’s. 

There are certain exceptions to this rule. Born in Kenya in 1962, Mr Ford writes deftly about moving to the London suburb of Surbiton, where the only reminder of his past home was “Red, African dust spilled from the wheels of our toy trucks and cars.” His elegy for a fellow poet, Mick Imlah, shows a directness and clarity that is not always felt in his allusive poetry. These momentary glimpses into Mr Ford’s life are tantalising, edging towards a striking poetic style. And yet when Mr Ford describes how “we hate/to be touched, however/gently, in a slow-moving crowd” we may not think only of the urban claustrophobia he speaks of but also of the experience of reading his poetry, peopled as it is with other poets, only some of whom it is pleasing to come into contact with. 

It is a sensation that Tamar Yoseloff, American-born and now living in London, also writes of in her fifth collection, “The City with Horns”. Ms Yoseloff describes how in a London bus “we are too intimate in this folded space”, the edge-to-edge contact with a stranger’s body momentarily disquieting. Like Mr Ford, Ms Yoseloff prefers the company of ghosts, taking the life of Jackson Pollock as the core of her book. 

Over the course of 13 poems, Ms Yoseloff traces Pollock’s explosive marriage to Lee Krasner, his death in a car crash aged 44, and the life of his mistress, Ruth Kligman, who survived the crash to be nicknamed “Death car girl”. Ms Yoseloff skilfully gives voice to such figures through subtle shifts of tone, revelling in a particular kind of American slang.
 

Using such a well-known life is an audacious move, and Ms Yoseloff rises to the challenge. But the rest of the poems in her collection fail to live up to this drama, too often relying, like Mr Ford, on literary precedent. Both these collections have moments of joy, but their flaws make you want to turn to the writers that overshadow them.

Search

I returned to the town where
I was a child
and a teenager and an old man of thirty.
The town greeted me indifferently
but the streets' loudspeakers whispered:
don't you see the fire is still burning, don't you hear the flame's roar?
Get out.
Find another place.
Search for it.
Search for your true homeland.

Adam Zagajewski”: Mysticism for Beginners

Tìm

Gấu trở về Hà Lội
Nơi Gấu còn là 1 chú nhóc tì
Và một thằng bé mới lớn, và một anh già 30 tuổi.
Thành phố đón Gấu lạnh nhạt
Nhưng mấy cái loa ở đầu đường thì thầm:
Mi không thấy lửa vưỡn còn cháy,
Mi không thấy ngọn lửa còn reo?
Đi chỗ khác chơi, thằng vừa lùn, vừa lé, và ngu!
Tìm một chỗ khác
Tìm một quê khác Gấu ơi là Gấu!

Ui chao, hồi này già quá, cơ thể rệu rạo,
hệ thống miễn nhiễm hết còn OK,
thành thử con vai rớt Bắc Kít hoành hành, đáng sợ thực! (1)
NQT

(1) Xạo!
Một độc giả TV

Những con phố sau của Hà Nội

Nhà trại thui thủi, chẳng cần Gấu
Và con chó già của Gấu thì lùi lũi chuồn ra khỏi cửa
Chúa biểu Gấu, thôi, hãy về chết ở trong những con phố sau.
Và Gấu tôi không có thể về nhà được nữa.

Gấu thì yêu đến khốn khổ khốn nạn cái thành phố quá chớn này.
Nó thì mới dơ dáy, bệ rạc làm sao.
Và làm Gấu nhớ đến những câu chuyện cổ tích ru giấc ngủ ngày nào
Và những âm thanh của con phố làm tim Gấu đau nhói.

Quá nửa đêm, Gấu đi ra ngoài kiếm một cái gì đó cho đỡ khổ
Và cái mà Gấu kiếm đó, là danh vọng.
Thế là Gấu đi đến một quán rượu ở những con phố sau.
Nơi ai cũng biết tên Gấu.

Ồn, dơ, say, và, xỉn.
Nhưng chẳng ai độc ẩm ở đó.
Ở những con phố sau của Hà Nội.
Mấy tay bồi riệu mua cuốc lủi cho Gấu,
Mấy chị em ta khóc ròng khi nghe đọc thơ của Gấu

Tim Gấu đập, mỗi lúc một nhanh thêm
Và Gấu nói với tên say gần bên cửa –
“Ta thì cũng như mi thôi, đời ta là một thảm họa
Và ta không thể trở về nhà được nữa.”

Nhà trại thui thủi, chẳng cần Gấu, cũng thui thủi
Và con chó già của Gấu thì lùi lũi chuồn ra khỏi cửa
Chúa biểu Gấu, thôi, hãy về chết ở trong những con phố sau.
Và Gấu không có thể về nhà được nữa.

---

on
Sister Benedicta & Anna Akhmatova & Simone Weil

Triết gia Đức gốc Do Thái Simone Weil là đệ tử của Alain. Và lời phán của ông thầy xuống đệ tử, là suy đi nghĩ lại mọi điều, dựa vào việc đọc, mỗi năm, một triết gia hay một nhà thơ, như Plato và Homer. Alain không nghĩ ông là Cộng Sản hay xã hội. “Tôi thuộc phe Tả đời đời, một phe Tả chẳng bao giờ hành xử quyền lực, như bản chất của nó, thể nào cũng đưa đến lạm dụng.”
Simone Weil chẳng những suy đi nghĩ lại mọi chuyện mà còn quyết định biến tư tưởng của bà thành hành động, đưa chúng vào thử nghiệm ở trên đường phố, ở xưởng thợ, ở mặt trận. Khi còn là sinh viên, bà có biệt danh là “Thánh Nữ Đỏ”, và bà biểu lộ khuynh hướng tả phái của bà bằng cách đi tới nhà máy, xưởng thợ cùng làm việc với công nhân, chiến đấu chống phát xít tại Tây Ban Nha, và sau đó, dục bỏ “chủ nghĩa ái quốc của Nhà Thờ”, và luôn cả những tiếng nói của Ky Tô Giáo Pháp, hô hào: “Thà Hitler còn hơn là Mặt Trận Bình Dân”. Nhưng Simone Weil cũng dục bỏ Liên Xô Cộng Sản, khi bà biết về những vụ thanh trừng của Stalin.

---

NMG có cái hình ảnh thú vị lắm: Mọi đồng hồ Mít ngưng chạy đúng vào ngày 30 Tháng Tư 1975.

 
THE CLOCKS OF THE DEAD

One night I went to keep the clock company.
It had a loud tick after midnight
As if it were uncommonly afraid.
It's like whistling past a graveyard,
I explained
In any case, I told him I understood

Once there were clocks like that
In every kitchen in America.
Now the factory's windows are all broken.
The old men on night shift are in Charon's boat.
The day you stop, I said to the clock,
The little wheels they keep in reserve
Will have rolled away
Into many hard-to-find places.

Just thinking about it, I forgot to wind the clock.
We woke up in the dark.
How quiet the city is, I said.
Like the clocks of the dead, my wife replied.
Grandmother on the wall,
I heard the snows of your childhood
Begin to fall.

Charles Simic
 

Một đêm Gấu đi ra đường kiếm bạn đồng hành là chiếc đồng hồ
Nó kêu một tiếng “tích” thật bự sau nửa đêm
Như thể nó sợ, một cái sợ không giống ai
Như tiếng huýt sáo khi đi qua nghĩa địa
Tôi giải thích
Trong bất cứ trường hợp, tôi bảo nó, tôi hiểu 

Đã có 1 lần, có nhiều đồng hồ như thế
Ở mọi nhà bếp của lũ Ngụy
Bây giờ mọi cửa sổ nhà máy sản xuất đồng hồ Chợ Lớn,
Đồng hồ một cửa sổ, hai cửa sổ, không người lái...
thì đều tan hoang, đổ vỡ.
Những người già của những ca trực đêm thì đều lên con thuyền của Charon
Ngày mi ngưng, tôi biểu cái đồng hồ,
Những bánh xe dự trữ thì đều bỏ đi
Tới rất nhiều nơi thật khó mà tìm được

Mải nghĩ về những chuyện đó, tôi quên mẹ lên giây cót đồng hồ
Chúng tôi thức dậy trong bóng tối
Sao thành phố im ắng như thế này, tôi nói.
Như những đồng hồ của người chết, Gấu Cái trả lời
Bà cụ ở trên tường,
Con nghe tiếng tuyết của thời thơ ấu của bà
Bắt đầu rơi 

EMPIRES

My grandmother prophesied the end
Of your empires, O fools!
She was ironing. The radio was on.
The earth trembled beneath our feet. 

One of your heroes was giving a speech.
"Monster," she called him.
There were cheers and gun salutes for the monster.
"I could kill him with my bare hands,"
She announced to me.

There was no need to. They were all
Going to the devil any day now
"Don't go blabbering about this to anyone."
She warned me.
And pulled my ear to make sure 1 understood.

Charles Simic

 

IN THE LIBRARY

for Octavio

 There's a book called
A Dictionary of Angels.
No one had opened it in fifty years,
I know, because when I did,
The covers creaked, the pages
Crumbled. There I discovered 

The angels were once as plentiful
As species of flies.
The sky at dusk
Used to be thick with them.
You had to wave both arms
Just to keep them away. 

Now the sun is shining
Through the tall windows.
The library is a quiet place.
Angels and gods huddled
In dark unopened books.
The great secret lies
On some shelf Miss Jones
Passes every day on her rounds.

She's very tall, so she keeps
Her head tipped as if listening.
The books are whispering.
I hear nothing, but she does.

Charles Simic

Ở thư viện

Gửi Bùi Chát, và thư viện Giấy Vụn

Có một cuốn sách tên là
Từ điển Thiên thần
Chẳng ai mở nó trong 36 năm
Tôi biết, bởi vì khi tôi làm điều này
Góc sách gẫy,
Trang sách
vỡ vụn. Và tôi khám phá 

Thiên thần ngày xưa nhiều
Như ruồi
Bầu trời lúc chạng vạng
Thường chật cứng thiên thần.
Bạn phải lấy cả hai tay xua chúng đi.

Bây giờ mặt trời đang chiếu sáng.
Qua cửa sổ cao
Thư viện là một nơi yên tĩnh.
Thiên thần và những thần thánh hầm bà làng
trong những cuốn sách tối thui, không được mở ra.
Bí mật lớn thì nằm ở trên một cái giá sách nào đó
Miss Jones ngày nào cũng đẩy đi lòng dòng.

Cô ta dáng người cao, bởi vậy cô bịt cái đầu của cô,
làm như đang lắng nghe.
Những cuốn sách thì thầm
Tôi chẳng nghe thấy gì hết, nhưng cô thì nghe.

Nhân Gió-O 10 năm

Bữa trước, bạn Đoàn Nhã Văn có nhã ý đề nghị phỏng vấn NQT, về sự ra đời của trang TV, nhưng do bạn thòng theo 1 câu, thiên hạ có vẻ nực Gấu lắm, vì thái độ chẳng có tí hoà nhã, ít chịu khen ai, và nếu có khen, thì khen những người đâu đâu [thí dụ thơ lục bát của Đá], chưa từng xoa đầu/nâng bi những đấng “đời văn dài hơn đời người” dù còn trẻ măng, hay trẻ hơn Gấu nhiều, phê bình gia dốt như.. chó, [ui chao Gấu Chó có khác], chuyên phát ngôn khủng chẳng cần chứng minh, hay mỗi lần viết phê bình là vãi linh hồn, hay, hay.. thành thử Gấu cũng ngại, sợ DNV trúng miểng lây.
Nhưng nhân lần này, qua cuộc phỏng vấn LTH, biết đâu, có thể dấy lại một cuộc phỏng vấn chết từ khi còn trứng nước.
Trong những kỳ tới, Gấu sẽ lèm bèm tiếp về những câu hỏi và trả lời của cuộc phỏng vấn Gió O của DNV.
NQT

Chứ tài hoa của Joseph Brodsky cũng ngang ngửa cỡ tài hoa Nguyễn Thế Hoàng Linh thôi mà.
LTH

BỨC THƯ GỬI TỚI NHÂN LOẠI
hoặc
KHÔNG CẦN ĐẶT TÊN

riêng hôm nay
tôi sắp đi qua đường Nguyễn Du
không một chút ảm ảnh hay tự hào về một thời lửa đạn
hồ Thuyền Quang đẹp
phố phường rộng và lòng tôi không hẹp
thế thôi...

NTHL

Cái tít bài thơ, chứng tỏ nhà thơ không rành tiếng Việt.
Ðúng hơn, chưa sạch văn phạm.
Chữ “hoặc”dùng sai. "Hoặc", “or”, là để nối hai cụm từ tương đương.
Phải viết, thí dụ:
Bức thư gửi tới nhân loại và không được đặt tên
Hoặc,
Bức thư không tên gửi nhân loại.

Ám ảnh, không phải “ảm ảnh”.

[Không “ám ảnh”, sướng thật. NQT]

Bài thơ này chắc post lâu lắm rồi. Vậy mà có ai thèm đọc đâu?
Nếu đọc, đã sửa lỗi đánh máy sai, về phía tòa soạn, hoặc đề nghị sửa, từ phía độc giả.
Cả bài thơ, ngây ngô, ngốc nghếch, làm ra vẻ suy tư, như đứa con nít nói ngọng, vậy mà dám so với thơ Brodsky.

Nói có sách mách có chứng, thí dụ bài sau đây, của Brodsky.
Thơ NTHL có được cái giọng nhân hậu, cảm động, và khiêm tốn “thế thôi”, như Brodsky?

Thế thôi!
Mấy lời!
Toàn giọng con nít muốn làm bố nhân loại!

To My Daughter

Give me another life, and I”ll be singing
in Caffè Rafaella. Or simply sitting
there. Or standing there, as furniture in the corner,
in case that life is a bit less generous than the  former. 

Cho tôi một đời khác, và tôi vẫn hát
ở Caflè Rafaella. Hay giản dị ngồi
ở đó. Hay đứng ở đó, như cái bàn cái ghế ở góc phòng,
trong trường hợp cuộc đời sau không rộng lượng bằng tiền thân của nó.

Brodsky: Gửi con gái của tôi

Liệu NTHL viết nổi dòng thơ chót, trên?

Mà, tại làm sao bà Huệ lại so ông nhóc này với…. Brodsky?

Một ông bị nhà nước bắt, tống đi lao động cải tạo, lưu đầy nội xứ tại Hắc hải, rồi tống ra khỏi quê hương, mày không đi là ‘nóng’ lắm đấy. Một ông nhóc [chắc cũng VC con, con một ông VC bự, nếu không phải xin lỗi. NQT], tiếng Việt chưa rành đừng nói rành tiếng Anh, tiếng U, trong khi Brodsky, sống bằng nghề dịch thuật, khi ra hải ngoại viết bằng tiếng Anh, làm giáo sư Ðại Học, không có bằng cử nhân Triết, vì chưa học hết Trung Học!

Quái đản nhất, là, thơ NTHL không có gì mắc mớ đến thơ Brodsky [Bao thơ tôi ít nhiều chi là về thời gian, về thời gian làm gì con người. Brodsky], vậy mà sao bà Huệ lại lôi Brodsky ra, ở đây?

Khó hiểu quá! NQT

GNV này thực sự không hiểu phản ứng của NTHL ra sao, khi được bà Huệ khen như thế này?

*

Brodsky không phải là một nhà thơ dễ đọc, và cái nguồn ‘tài hoa’ của ông, phải một tín hữu Ky Tô thì mới hy vọng nắm bắt được.

“At heart Joseph was a pagan”, ở trái tim của ông, Brodsky là 1 tên… Nam Bộ, một tác giả [Mark Strand] nhận xét về Brodsky, khi phải bàn về chất Ky tô của thơ ông [‘Brodsky’s every poetic breath praises God’, mọi hơi thở thơ của Brodsky thì đều ca ngợi Chúa Ky Tô].

Có hai nhà thơ Ky Tô, cùng từ cái xứ chết tiệt CS, cùng được Nobel, là Brodsky và Czeslaw Milosz, nhưng ngay cả Milosz mà cùng thèm số mệnh của Brodsky, đang "làm 1 nhà thơ, nhà dịch thuật", tự dưng được Đảng tóm đầu ban cho án lưu đầy nội xứ vì ăn bám xã hội [Gấu cũng bị tội này, và đi tù vì nó vài lần], khi được thả về thì lại bị Đảng bắt phải lưu vong, đến nỗi KGB còn phải kiếm cho 1 ông chú nào đó, bà con đang ở hải ngoại, bảo lãnh ông! Thế rồi một ngày đẹp trời, như Bùi Chát sau này, khăn đóng áo dài bước lên đài cao nhận giải Nobel văn chương!

Bởi vì những nền văn minh thì cũng có lúc đi đời nhà ma [Because cilivisations are finite], trong cuộc đời của mỗi một nền văn minh như thế, sẽ xuất hiện một thời điểm mà tâm của nó trở nên bất lực, không trụ nổi, [cease to hold]. Vào những thời điểm như thế đó, cứu vớt nó, cho khỏi bị phân tán, huỷ diệt, không phải những miền, mà là ngôn ngữ.
Đó là trường hợp đã xẩy ra cho nền văn minh La Mã, và trước đó, văn minh Hy La.
Và cái "job", giữ cho nền văn minh, thí dụ Mít, không bị phân hóa, sẽ được làm bởi những con người miệt vườn, từ ngoại vi, chứ không phải mấy tay ở trung tâm, ở Hà Nội.
Trái với niềm tin thông thường, phổ thông, ngoại vi không phải là nơi thế giới chấm dứt mà chính là nơi khởi đầu, mở ra.
Brodsky: Hải Triều Âm [The Sound of the Tide]

[Nhưng] sự hiện diện của Brodsky là một điểm tựa, hay điểm qui chiếu [a buttress or a point of reference] cho rất nhiều thi sĩ bạn bè của ông. Đây là một con người mà tác phẩm và cuộc đời luôn luôn nhắc nhở chúng ra rằng, mặc dù những ra rả về một cõi người đồng hạng, cá mè một lứa, thì nhà thơ của chúng nói, vẫn có đẳng cấp, thứ hạng, trong những ngày như thế này.
Cái đẳng cấp không phải đuợc suy ra, giản trừ từ một tam đoạn luận, cũng không phải được rút ra từ những nghị quyết, những cuộc hội thảo... mà chính chúng ta xác nhận, làm mới nó mỗi ngày, bằng cách sống và viết.
Nó có một cái chi thật gần gụi thân quen với sự phân chia rất ư sơ đẳng, tiểu học, giữa đẹp và xấu, thực và giả, lành và ác, tự do và độc tài. Trên tất cả, đẳng cấp có nghĩa là trân trọng đối với những gì được coi là có học, có văn hóa, so với dè bỉu, khinh khi, tởm lợm, đối với những gì hạ cấp, tầm thường, ti tiện.

Nhãn hiệu "thăng hoa" [sublime] có thể áp dụng cho thơ của Brodsky. Trong phần số của ông, như là một đại diện cho con người, có "một cõi tư duy lừng lững" [that loftiness of thought] mà Pushkin nhận thấy ở Mickiewicz:
"Ông ta nhìn xuống cuộc đời, từ trên ngọn đỉnh trời".
.... [Nhà thơ] Mandelstam, trong Gulag, trở nên rồ dại, tìm kiếm thực phẩm trong đống rác, [hình ảnh này chính] là thực tại về độc tài và thoái hóa bị kết án phải huỷ diệt.
Mandelstam đọc thơ cho một vài người bạn tù, là khoảnh khắc cao cả [lofty moment] mãi mãi tồn tại.

 Milosz: Ghi Chú Về Brodsky

Thành thử cái vụ Bùi Chát này, quá tuyệt, y chang lời tiên tri của Brodsky, về biên cương nổi dậy, báo hiệu sự chấm dứt của nền văn hóa sông Hồng.

Alongside the awe, the respect, and the genuine love, these books contain some of the most penetrating observations ever made about Brodsky, both the poet and the man. About the former, Pyotr Vail observes: "Pushkin was all about how we wanted to be; Brodsky was all about how we really are". About the man, Annelisa Allleva makes some cutting remarks, notably: "He stole other people's love in order to hide his insecurity".
Derek Walcott puts the two together: "Joseph didn't make a distinction between his calling and his life. He was the best example I know of someone being a poet in the professional sense".
Joseph [HV] Brodsky đếch thèm để ý đến sự tách biệt giữa thiên hướng nhà thơ và đời của ông. Ông là thí dụ đẹp nhất mà tôi biết về một người, là một nhà thơ, theo một cái nghĩa nhà nghề của từ này.
"Joseph was a man who realized himself. That for me is the main lesson of his life. What more does a man need?".

Ui chao xin được xách dép cho nữ thi sĩ, mà chẳng... đặng, sao?
NQT

---

Mon, May 2, 2011 8:17:24 AM

Hi bác chủ trang Tin văn,
Nhiều bận em muốn gửi góp ý cho bác nhưng nghĩ xuề xòa thế nào lại thôi. Lần này em không góp ý không được vì thấy bức bối quá. 

BỨC THƯ GỬI TỚI NHÂN LOẠI
hoặc
KHÔNG CẦN ĐẶT TÊN

Ở đây nên hiểu "BỨC THƯ GỬI TỚI NHÂN LOẠI" và "KHÔNG CẦN ĐẶT TÊN" là hai lựa chọn cho nhan đề. Hoặc nhan đề là cái này, hoặc nhan đề là cái kia, chứ "hoặc" không phải là để kết nối. Ở đây bác có một chút nhầm lẫn trong sự hiểu, chứ không phải NTHL không rành tiếng Việt. Các từ bác dùng "chứng tỏ", "đúng hơn", "phải viết"... giống như kiểu "phán như đúng rồi". 

LTH có thể quá lố khi so sánh Brodsky chỉ ngang cỡ Nguyễn Thế Hoàng Linh, nhưng bác cũng không mấy thuyết phục khi chỉ tương lên một bài của Brodsky rồi phán như đúng rồi. Thơ Nguyễn Thế Hoàng Linh chẳng có mắc mớ gì đến thơ Brodsky, đúng. Nhưng bác cũng đang làm một phép so sánh kệch cỡm đấy thôi.
Vài dòng nhắn gửi, mong bác cố gắng điều tiết ngôn từ để đừng hạ thấp người khác quá như thế. Cảm ơn bác về trang Tin văn.
Thân ái,
J. 

Phúc đáp:
Đa tạ. Sẽ làm theo đúng như yêu cầu, ‘cố gắng điều tiết ngôn từ để đừng hạ thấp người khác quá như thế’.
NQT

Sáng nay, đầu tháng GNV phải đi gặp bác sĩ & pharmacist, viết vội vài hàng, bây giờ mới rảnh, hầu chuyện tiếp vị độc giả.

V/v điều tiết âm thanh cho vừa nghe, đừng làm phiền hàng xóm, thì kể như tạm xong.

V/v từ ‘hoặc’.

Cách giải thích của bạn, thì cũng là thêm 1 cách giải thích, vì thế, bạn không thể ‘phán như đúng rồi được’, và, “ở đây bác có một chút nhầm lẫn trong sự hiểu”.

Nếu đúng như bạn cắt nghĩa, thì cái tít bài thơ thành hai cái tít:

“Bức thư gửi tới nhân loại”
hoặc,
[Bức thư] “không cần đặt tên”

Giả như đúng, đây là ý của NTHL, thì thay vì viết như vậy, các nhà thơ thường viết:

“Bức thư gửi tới nhân loại”
hoặc
“vô đề”

Vô đề, “untitle”, hay untiled, là thói quen thường thấy ở nhiều nhà thơ, hay nhạc sĩ, “Bài không tên….”, thí dụ.

… nhưng bác cũng không mấy thuyết phục khi chỉ tương lên một bài của Brodsky rồi phán như đúng rồi.

Một bài thơ của Brodsky để so sánh với một bài thơ của NTHL. Tôi đâu có so sánh hai cõi thơ.

Kính

NQT

---

Ghé bác sĩ, ghé pharmacist, rồi, tất nhiên, ghé tiệm sách cũ, vớ được cuốn thơ tuyệt vời, có chữ ký của tác giả. Tập thơ này cũng tuyệt lắm. Từ từ Gấu giới thiệu quí độc giả TV.

Mua tờ The New Yorker, May 2, 2011, có bài thơ mới tinh của Zagajewski.

Gấu mết tay này lắm. Tính dịch hết những bài thơ hiện Gấu có được, của ông, và của Charles Simic… 

IN VALLEYS

And the lovely Garonne, which passes
through drowsy villages each night
like a priest with the last sacrament.
Dark clouds grow in the sky.
The Visigoths live on, in certain faces.
In summer the empire of insects spreads.
You consider how not to be yourself:
is it only on journeys, in valleys,
which open others' wounds?
In a bookshop the salesclerk calls
the author of "To the Lighthouse"
Virginia. As if she might
turn up at any minute, on a bicycle,
with her long, sad face.
But Paul Valery (of the Academy) thought
history didn't exist. Perhaps he was right.
Perhaps we've been taken in. When he was dying,
General de Gaulle tried to find him
penicillin. Too late.
-Adam Zagajewski

(Translated, from the Polish, by Clare Cavanagh.)