Mùa Thu ở nước Đức

Linda Lê : “J'aime que les livres soient des brasiers"

---

Kỷ niệm, kỷ niệm

---

Khi Đỏ là Đen

---

Thấy người sang bắt quàng làm họ, cái vụ nhà Nobel Toán, ngửi khói hành lang, biết mình đuợc Nobel, bèn vội vàng xin nhà nước mũi lõ phát cho quốc tịch Tây, có cái gì giông giống Gấu, khi, vào năm 1954, ở Hà Nội, khi Ông Tây chồng bà Me Tây là Cô Dung của Gấu, làm thủ tục kết hôn, và đưa vợ về nước, thì Gấu cũng tự nhủ, mình sẽ học tiếng Tây, để làm sao viết cho được 1 cái thư bằng tiếng Tây, cám ơn 1 ông Tây thuộc địa, bởi vì không có ông, là không làm sao có… Gấu Nhà Văn, và thay vì như vậy, thì có 1 thằng Bắc Kít khốn nạn cũng cỡ Đông B, chắc hẳn !

Về già, Gấu ngộ ra, giả như Gấu cố học tiếng Tây, để chuồn, thì chắc hẳn, sẽ được như, thí dụ, ông Tây mũi tẹt, cách đây mấy chục năm đã từng dịch Camus !

Gần bốn mươi lăm năm trước, vào tháng 12/1966, khi chuyển dịch xong truyện kể La Chute (Sa đọa – 1954) của nhà văn Pháp Albert Camus (1913-1960), chúng tôi có bộc bạch như sau: « Trong công trình này, chúng tôi đã gặp nhiều trường hợp khó xử: người Việt nam ít khi biểu lộ những thực tại vô hình bằng những khái niệm trừu tượng, mà thường gợi ý qua nhiều cách nói vận dụng hình ảnh cụ thể. Mà ép buộc dùng hình ảnh cụ thể lại khó bề bám sát ý nghĩa của từ ngữ trừu tượng. Gặp những trường hợp tương tợ, chúng tôi đã không ngại tùy cơ ứng biến, cốt sao vừa diễn tả được trọn vẹn những ý niệm phát biểu. »
TTD

Cái ông Camus được ông Tây mũi tẹt này dịch gần bốn mươi năm trước khác hẳn ông Camus bây giờ, sau cú 11/9, thí dụ. Ông ta thì vẫn thế, Sa Đọa của ông thì vẫn thế, nhưng cái nhìn của chúng ta, về ông, về tác phẩm của ông, khác đi, khác đi nhiều lắm.
Gấu thực sự không hiểu ông Tây mũi tẹt, nghĩ gì, khi chọn Camus, và chọn Sa Đọa để dịch, cách đây mấy chục năm, vào lúc cuộc chiến Mít "chưa hứa hẹn những điều khủng khiếp", [ông này chuồn lẹ lắm, trước tất cả mọi người, kể cả ‘người của chúng ta ở Paris’, chắc hẳn, vì khi GNV còn cắp sách đi học, thì đã thấy ông ta ở Paris rồi!]

Cái chuyện "khó xử" khi dịch của ông, mang tính 'kỹ thuật', khi chuyển dịch bất cứ 1 ngôn ngữ. Ông không cho biết, cái khó xử, kia, khác, khi chọn Camus để dịch?

Hay là ông lấn cấn khi "bỏ mẹ tôi", và chọn Đầm làm mẹ?

Đây là vấn đề tiềm ẩn, có thể, bởi vì như NMG có lần giải thích, khi GNV hỏi, văn của ông khác hẳn Dos, tại sao lại chọn Dos là Thầy, anh trả lời, chính vì khác, nên chọn, như 1 kẻ mình không làm sao đạt tới, và chỉ đứng xa vái vọng.

Ông Tây mũi tẹt, do bỏ chạy mẹ tôi, nên lương tâm của ông cắn ông ta đau quá, nên chọn Camus để dịch?
Chắc không đâu, vì nghe khẩu khí của ông, chỉ qua 1 đoạn viết, thì có vẻ ông rất ư là tự mãn. Hơn thế nữa, còn giở giọng Thầy ra dậy dỗ, coi độc giả như học trò của ông:

Trở lên trên là những í kiến sơ đẳng, nhưng đã được tôi luyện qua kinh nghiệm thực tiễn giảng dạy và chuyển dịch Pháp->Việt, Việt->Pháp và Pháp->Anh, Anh->Pháp. Tuy chỉ chạm tới những chi tiết nhỏ nhặt, nhưng chẳng phải vì vậy mà không liên quan tới những vấn đề khái quát.
TTD

Đúng giọng bố chó xồm! Không có lấy 1 tí khiêm tốn tối thiểu làm thuốc!

1966: Gấu ăn mìn của VC tại nhà hàng nổi Mỹ Cảnh ngày 26.6.1965. 

Chắc vào lúc đó, ông Tây mũi tẹt đang ngồi dịch Camus ở Paris. 

Một trong những chuyện cực thú của VC, đối với riêng GNV, đó là cách chúng đối xử với đám Miền Nam bỏ chạy bợ đít chúng: đếch cho về!
Anh Tây mũi tẹt này, già quá rồi, sắp chết rồi, chúng mới gật đầu cho về.
Về 1 cái, là lên giọng Thầy, dạy hết người dịch này đến người dịch kia, cả ở trong lẫn ngoài nước, lại còn khoe sách được nhà nước VC cho phép in, sắp cho ra lò!
Chán thật!

Nadine Gordimer chọn Sách Trong Năm 2007: Camus @ Combat:

Non-fiction - Camus at "Combat": Writing  1944-1947 by Albert Camus, edited by Jacqueline Levi-Valensi (Princeton): editorials and other texts, letters, published at high personal risk by Camus in what began as an underground newspaper during the German of Occupation of France. Every line totally charged with extraordinary synthesis of passionate conviction and objectivity in intellecctual force that distinguishes Camus's creative talent in his novels, The Plague and The Outtsider. As editor and journalist, he writes on the premiss, good for during the Occupation and prescient for our present he did not live to see: " ... the end of ideologies is upon us, that is, the end of absolute utopias that destroy themselves owing to the heavy price they eventually exact when they seek to become part of historical reality". After the war, he wrote on Algeria what held good for other colonial empires as well: "The failure to peacefully put an end to colonialism in the aftermath of World War II ... a serious, if not the most serious, failure of French democracy itself'.

… Loại không giả tưởng, tôi chọn cuốn “Camus tại báo Combat", gồm những bài bình luận, và những bài viết khác, xuất hiện vào lúc thật nguy hiểm cho người viết, trên tờ nhật báo chui tại một nước Pháp bị Nazi chiếm đóng. Mỗi dòng viết, chứa trong nó, sự tổng hợp kỳ tuyệt, của niềm tin say mê và của tính khách quan, trong một sức mạnh trí tuệ, chính nó làm rạch ròi ra cái tài năng sáng tạo của Camus, ở trong những cuốn tiểu thuyết, Dịch Hạch và Kẻ Xa Lạ.  Vừa là chủ bút vừa là ký giả, ông viết, về tiền đề, tốt cho thời kỳ [nước Pháp bị] Chiếm Đóng, và còn là một dự báo cho thời hiện tại của chúng ta mà ông chẳng còn sống để chứng nghiệm: “… sự cáo chung của những ý thức hệ đè lên chúng ta, nói rõ hơn, sự cáo chung của những không tưởng tuyệt đối, chúng tự huỷ chúng, và trong khi tự huỷ, chúng còn đòi cái giá nặng nề khi muốn có phần trong thực tại lịch sử”. Sau chiến tranh, ông viết về Algeria, điều được coi là tốt, không chỉ cho cựu xứ sở thực dân thuộc địa này mà còn cho những đế quốc thực dân thuộc địa khác: “Sự thất bại không kết thúc một cách hoà bình chủ nghĩa thực dân thuộc địa, sau khi Đệ Nhị Thế Chiến chấm dứt… là một thất bại nghiêm trọng, nếu không muốn nói, tối nghiêm trọng, cho chính nền dân chủ của nước Pháp”.
Nguồn

Tưởng Niệm Camus

Ở trong những tác phẩm sau này của Camus, phong cảnh – và trên tất cả, phong cảnh quê ta, miền đất thiên đàng Địa Trung Hải của ông - vưỡn hiện diện, thường như là, một ham muốn tàn khốc, an atrocious desire, hay một hoài nhớ khủng khiếp, đến trở thành khốn khổ, khốn nạn, rất ư là hơi bị thảm hại [y chang Gấu, những ngày sắp lìa đời!], a terrible nostalgia: Marthe và bà mẹ của cô, những tên trộm cướp và những tên sát nhân trong Ngộ Nhận, làm thịt du khách trong quán trọ, để có một ngày, có đủ vốn liếng, tậu được một căn nhà bên bờ biển [Ui chao, chẳng lẽ đây là giấc đại mộng của những anh nhà quê Bắc Kít, những anh Cu Sài, xẻ dọc Trường Sơn, hy vọng vô được nước Xề Gòn, kiếm tí chiến lợi phẩm, về làng cũ, xây cái nhà gạch nho nhỏ, sửa sang phần mộ cho ông cụ, cưới một em ở Xóm Đoài, Xứ Đoài mây trắng lắm?], và cái anh chàng Tướng Về Hưu, Jean Baptiste Clemence, sau khi xây dựng xong Địa Ngục, bèn đi vào miền Sa Đọa, The Fall, tên một tác phẩm của Camus, sám hối, và trong một khoảnh khắc trầm thống, rống lên như một con quỉ, Quỉ Bắc Kít, trong một cuộc độc thoại nội tâm: “Ôi, mặt trời Bắc Kịt, ôi bãi biển Đồ Sơn, ôi những hòn đảo Hạ Long của những trận gió thương mại, ôi những hồi ức của thuở thanh niên, chúng mới làm cho đám Bắc Kít chúng ta chán chường làm sao!” [‘Oh, sun, beaches, islands of trade winds, memories of youth that make us despair’]: Ở Camus, cái đẹp và cái ấm mà con người được thừa hưởng từ thiên nhiên không chỉ thỏa mãn nỗi thèm khát của cơ thể, mà còn là một thứ thánh dược thanh tẩy tâm hồn!

Ui chao, những câu sau đây, trong Lần Cuối Sài Gòn, của 'đại văn hào' Gấu Nhà Văn, mà không phải những "thánh ngôn" 'thanh tẩy tâm hồn', ư?

Trong mỗi chúng ta đều có một Sài-gòn âm ỉ cháy. Tôi khơi cục than hồng của tôi, để cho Sài-gòn của bạn sáng ngời.

Lần thứ nhì bỏ chạy quê hương, cùng nỗi nhớ Sài-gòn là sự thật đắng cay mà tuổi già càng làm thêm cay đắng: Một giấc mộng, dù lớn lao dù lý tưởng cỡ nào, cũng không làm sống lại, chỉ một sợi nắng Sài-gòn.

Trong những đêm chập chờn mất ngủ, hồn thiêng của thành phố thức giấc ở trong tôi, tôi tưởng hồn ma của chính mình đang lang thang trên những nẻo đường xưa cũ, sống lại cái phần đời đã chết theo cùng với Sài Gòn, bởi cái phần đời đó mới đáng kể. Tôi đọc lại Nabokov và lần ra sợi dây máu mủ, ruột thịt giữa tác giả-nhà văn lưu vong-con vật đáng thương-nàng nymphette tinh quái. Đọc Koestler để hiểu rằng, tuổi trẻ của tôi và của bao lớp trẻ sau này, đều bị trù yểm, bởi một ngày mai có riêng một con quỷ của chính nó: Miền Bắc, Hà-nội.

Suốt cuộc đời, Camus luôn tỏ ra trung thành với niềm tin, rằng con người phải hoàn chỉnh trọn vẹn chính mình, sống trọn với bản chất của mình, khi mình tương hợp với thế giới tự nhiên, khi cuộc ly dị giữa nó và thế giới tự nhiên sẽ cắt manh mún cuộc hiện hữu nhân sinh của nó. Có lẽ, đây là niềm tin, kinh nghiệm của một người lớn lên không nương tay nhờ sỏi, đá, bụi bặm, giọt mưa, sợi nắng, và, nó tách Camus ra khỏi cái đám đông khốn kiếp ở thành phố, ở Paris, và hơn thế nữa, tách ông ra khỏi cả một tầng lớp trí thức cùng thế hệ với ông. Tất cả lũ, nào Mác Xịt, nào Ky Tô, nào tự do, nào hiện sinh, đều có một điểm chung: chúng đều thần tượng hoá lịch sử. Sartre và Merleau-Ponty, Raymond Aron và Roger Garaudy, Emmanuel Mounier và Henri Lefebvre, ít ra đều đồng ý về một điểm: rằng con người là một con người xã hội, và, để hiểu nỗi khốn cùng, những khổ đau của nó, và đề ra giải pháp cho vấn đề của con người, việc đó chỉ thế xẩy ra, ở trong cái khung lịch sử. Kẻ thù ở bất cứ đâu đâu, ở bất cứ điều gì khác, nhưng đám này đều chia sẻ với nhau một giáo điều rộng lớn nhất trong mọi giáo điều của thời đại chúng ta: rằng lịch sử là chìa khóa cho câu hỏi nhân sinh [that history is the key to the human question], là nơi chốn, môi trường, ở đó, trọn số phận của con người được quyết định.
Llosa: Albert Camus và đạo đức học của những giới hạn

Bây giờ thì Gấu hiểu được, vị trí của ông anh nhà văn nhà thơ của Gấu, và cái sự tại sao ông không chịu nổi Camus!

GNV này thường tự hỏi, nhiều câu lẩn thẩn, thí dụ, trong khi trong 3 triệu Mít chết, thì anh Tây mũi tẹt này đang làm gì ở Paris. GNV biết, 1 trong những ông bạn của anh ta, làm cớm cho VC, còn anh này thì không biết làm gì

Vẫn được đi, nhưng chẳng lẽ cả 1 cuộc chiến đau thương như thế, thoát chết nhờ bỏ chạy, và nay già, được VC cho về, chỉ để khoe, tớ rành tiếng Tây, tiếng Anh, và đã làm thầy ở xứ người?

Vẫn được đi. Tuy nhiên GNV này không làm sao hiểu được, bằng cách nào anh ta đọc, và dịch Camus?

My dad read me The BFG by Roald Dahl when I was younger. I'm really fond of that book. Le Petit Prince [by Antoine de Saint-Exupéry]. I like books that aren't just lovely but that have memories in themselves. Just like playing a song, picking up a book again that has memories can take you back to another place or another time.
10 Questions

Tôi thích những cuốn sách chứa trong nó những hồi ức, giống như chơi 1 bản nhạc, cầm lại nó lên là những hồi ức có thể đưa bạn trở lại 1 nơi chốn khác, 1 thời gian khác. 

Anh Tây mũi tẹt này đọc Camus, thì có được những hồi ức gì? Và chúng đưa anh ta đi đâu, đến thời nào khác, khi đọc lại?