Looking For Laos
Tìm Xứ Lào

Blog Đoàn Nhã Văn
Chúc mừng.
Trân trọng giới thiệu.

Tin Văn/NQT

đâu phải một thứ mưa ô-buy vào thành phố

Chúng ta có ít trang sách quá về Hà Nội.
Nguyễn Tuân phán, nhân đọc Nguyễn Huy Tưởng.

Trong nước đang ì xèo về Hà Nội.
Anh 'đầu bạc' lôi cả Nguyễn Huy Tưởng ra mà nức nở, nhưng đúng ra, 'cỡ' như anh, phải nhắc tới 1 người viết bảnh nhất về Hà Nội.
Bảnh nhất, theo cả nghĩa hiện đại nhất, đương thời nhất, nghĩa là trong cái nghĩa 'đi hay ở đều là chọn lựa miễn cưỡng, chia lìa, hoặc cái chết.'
Thanh Tâm Tuyền.
Và tất nhiên, thơ nhất:
Cả hai tập thơ Tôi không còn cô độc, và Liên Đêm, là về Hà Nội. Về Liên

Sau ông anh, tới thằng em. Là GNV.
Gấu nhớ Hà Nội.
Còn TTT không thể quên Hà Nội.
Có khác.

Anh Môn

Hà Nội là cái quái gì!
Tôi còn Mai Thảo yêu vỡ Hà Nội khi về
Thanh Tâm Tuyền 

Le Grand Maulnes (1913), Mặc Đỗ dịch tiếng Việt với nhan đề như trên, là “bản gốc”, cho nhiều tác phẩm, cũng nổi tiếng chẳng kém. Frédéric Beigbeder, tác giả cuốn Bảng Phong Thần Cuối Cùng Trước Khi Cúng Bà Hoả, tự hỏi, liệu nhà văn nổi tiếng Mẽo, Scott Fitzgerald đã từng đọc Anh Môn, trước khi viết Gatsby? “Bạn nào biết, làm ơn viết thư cho tôi hay liền, bởi vì những tương tự giữa hai cuốn làm phiền tôi lắm lắm…”.
Nhưng đâu chỉ Anh Môn, mà tác giả, Alain-Fournier (1886-1914), cũng là bản gốc cho nhiều tác giả - nổi tiếng, lẽ tất nhiên - thí dụ như Fowles, nhà văn Hồng Mao có cả một câu lạc bộ riêng, gồm những độc giả mê ông. Với ông này, Anh Môn có tên là Miền Đã Mất, The Lost Domaine, như một tiểu luận của ông, mở ra bằng một câu trong một lá thư vào năm 1911 của Alain-Fournier:
 "Tôi mê điều huyền diệu chỉ khi nó bị thực tại ôm chặt không sao rứt ra nổi, chứ không phải cái thứ huyền diệu làm thực tại bực mình, hoặc tính chơi cha nó”.
[I like the marvelous only when it is strictly enveloped in reality, not when it usepts or exceeds it].

Fowles viết: Tôi ngờ rằng, Miền Đã Mất (Anh Môn) là một cuốn sách hiếm, lạ, mà một độc giả sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn nhiều, nếu chỉ đọc, mà chẳng bao giờ tìm hiểu nó.

Đúng là ao ước về một độc giả lý tưởng, người yêu lý tưởng: Hãy chiêm ngưỡng, nhưng nhớ đừng tra hỏi. Như thể họ sợ rằng, “sờ” vào đó, hoặc quá nữa, mở nó ra, là một việc làm báng bổ, phạm thánh! Một cuốn sách như thế, một nhan sắc như thế, là để thờ phụng chứ không phải để sàm sỡ!

Tuy nhiên, Fowles nói, nếu độc giả Anh ngữ, muốn tìm hiểu, có thể đọc cuốn  “Anh Môn” của Robert Gibson, trong loại sách hướng dẫn đọc những bản văn tiếng Pháp, của nhà xb Grant and Cutler, London, 1986. 

Le Dur Désir De Durer: Ao ước cươnng cường trường thọ

Frédéric Beigbeder truy tìm nguồn gốc từ ao ước: Désir. “Dé”, là từ tiếp đầu ngữ “de”, “de” là từ tiếng Latinh “siderere”: ngôi sao. Như vậy ao uớc có nghĩa là ao ước một ngôi sao đã mất, một ngôi sao mà người ta chạy theo năn nỉ, “chờ tôi với”, nhưng chẳng bao giờ bắt kịp. Và đây chính là thông điệp của cuốn Anh Môn: Tôi không phải một cuốn sách. Tôi là một giấc mộng.

Như tác giả của nó, đã viết cho bạn mình, là Jacques Rivière, vào năm 1910: “Je cherche l’amour” [Tôi tìm tình yêu].

Ở miền nam, Anh Môn có một vị trí giống như Hoàng Tử Nhỏ của Xanh Tếch [Saint-Exupéry]. Ông bạn của Gấu tôi, thi sĩ Joseph Huỳnh Văn mê cuốn này lắm. Nhưng cái ngôi sao thất lạc mà anh chẳng bao giờ bắt gặp, lạ một điều, lại chính là…. Hà Nội! Người tình mà bạn tôi tìm kiếm, là Hà Nội, theo như tôi hiểu được, qua lời kể của bà xã của anh, Chị Văn, qua một lần trò chuyện viễn liên, sau khi Gấu tôi được tin anh mất, và xin được số điện thoại của gia đình. Gia đình không còn ở con hẻm đường Trương Minh Giảng, gần cổng xe lửa số 6 nữa, mà rời về Phú Nhuận. Cô con gái lớn đã lập gia đình, và hiện đang ở Mỹ.

Chị cho biết, thời gian trước khi mất, anh Hiến [Joseph Huỳnh Văn] vui lắm, chứ không như những ngày đó đâu. Bạn nhiều lắm, nhất là mấy anh trẻ, rất mê thơ, và rất quí mến anh Hiến. Họ định ra một tạp chí Thơ, y như hồi các anh làm tờ Tập San Văn Chương, nghĩa là kéo nhau ra quán tối ngày. Anh Hiến mất cũng tại một quán cà phê. Chị bùi ngùi nói, anh có bịnh tim, đang ngồi nói chuyện gục xuống, giá mà mấy người bạn để anh nằm nghỉ thoải mái, và thoa bóp cho anh, thì chắc không sao. Họ cuống lên chở vội tới một tay bác sĩ, tay này sợ trách nhiệm, hối chở ngay tới bệnh viện, dọc đường anh mất… À, mà anh biết không, anh Hiến có một bài thơ về Hà Nội.
Tôi hỏi: Anh Hiến có ra Hà Nội lần nào, chị nói chưa.

Hỏi bài thơ, không có. Không có chứ không phải không còn. Và nói có, thì bài thơ cũng chỉ ở trong đầu anh Hiến…

Chuyện như thế này:
Vào những ngày anh Hiến như sống lại, nghĩa là anh lại có hứng làm thơ, anh cứ lẩm nhẩm ở trong đầu, một bài thơ về Hà Nội. Lâu lâu, hứng lên, giữa đám bạn bè mới quen, anh đọc một, hoặc hai câu. Nghe họ kể lại, hay lắm. Nhưng hỏi xong chưa, anh nói chưa xong, chưa được…
Rồi anh mất, và bài thơ đi luôn cùng với anh. 

Lạ một điều hỏi mấy anh từng nghe anh đọc, một hay hai câu mà họ nói là hay đó, chẳng ai nhớ, dù chỉ một từ, một hình ảnh….
Nghe kể lại, tôi biết, anh nhớ tới thằng bạn Hà Nội đã đi xa, và những ngày đầu hai đứa quen nhau, khi làm tờ Tập San Văn Chương.
Cũng là những ngày hai đứa luôn nói về Thơ,
Và, lẽ tất nhiên, về Huế.
Và Hà Nội. 

Frédéric Beigbeder viết: Có thứ tình kiểu cách, có thứ đam mê lãng mạn. có thứ tình thăng hoa kiểu Stendhal; Alain-Fournier sáng tạo ra cú sét đánh một chiều (coup de foudre unilatéral). Ngay một khi hai chiều, nó trở nên chán ngấy! Yêu thì đẹp, nhưng trường kỳ được yêu, là không thể chịu đựng nổi. Trong một cặp như vậy, một người đau khổ, và một người buồn bực.Tốt nhất, nên làm kẻ đau khổ, nghĩa là kẻ đi tìm tình yêu, chứ đừng làm một kẻ buồn bực.
Và như tất cả những cuốn tiểu thuyết dành cho tuổi mới lớn: chúng đòi hỏi một điều thật là ác nghiệt, rằng, những kẻ đẻ ra chúng tôi, phải chết trẻ. Kẻ Xa Lạ của Camus, Ông Hoàng Nhỏ của Xanh-Tếch, Boris Vian, năm 39 tuổi, Raymond Radiguet, 20 tuổi… Alain-Fournier, trung uý, tử trận năm 28 tuổi, tại khu rừng Saint-Rémy, ngày 22 tháng Chín năm 1914.

Fowles đọc Anh Môn hồi còn trẻ, và sau này, ông viết cuốn tiểu thuyết đầu tay của riêng mình, Magus, dưới bùa chú của Anh Môn [“ảnh hưởng rất nhiều bởi Anh Môn”: very much under its influence, như ông viết trong tiểu luận nói trên]. Hơn thế nữa, ông hành hương tới những thánh địa, của cả hai, cuốn sách và tác giả của nó. “Nói gắn gọn, tôi trở thành một cây si, lúc nào cũng cảm thấy mình gần gụi với Alain-Fournier hơn bất kỳ một tiểu thuyết gia nào khác.”
Cũng là thường tình, theo ông, bởi vì đây là một khía cạnh thuộc bùa chú của một cuốn sách mà bạn đọc vào lúc mới lớn, và bị nó hớp hồn. Sau này, cho dù bạn cay đắng khắc nghiệt hơn, trong cách đọc của mình, nhưng chẳng thể nào nặng lời với mối tình đầu tuyệt vời đó. Tôi nhắc lại, đây chỉ là một khía cạnh của bùa chú, bởi vì, trong rất nhiều trường hợp, khi đọc lại một cuốn sách mà hồi nhỏ bạn đã từng say mê, bạn ngạc nhiên về chính mình, một cuốn sách dở như vậy, mà cớ sao…
Con gái thấy chó đái cũng cười: Vấn đề trên thực sự không liên quan tới văn chương mà tới tuổi đầu đời, khi con người [còn] ngạc nhiên vì sự tự nhiên của sự vật: thời đại hoàng kim của nhà văn đếch cần văn chương [écrivain sans littérature]. Nếu ao ước có nghĩa là ao ước một vì sao đã mất, điều mà Fournier chỉ ra, chính là một trong những phát giác cay đắng nhất của tuổi trẻ. Cái cô con gái nhìn chó đái cũng cười, vào một buổi tắm sông, cảm thấy, rồi nhìn thấy một dòng nước nong nóng, hồng hồng chảy từ trong mình xuống hai bên đùi, biết rằng mình đã ra khỏi tuổi thơ, và biết thêm một điều, về sự mất mát do thời gian trôi qua đi và không hề trở lại, rằng không thể tắm hai lần trong một dòng sông… Đó là cái tuổi mà chúng ta biết rằng chúng ta chẳng thể làm mọi điều mà chúng ta mơ mộng, rằng nước mắt là bản chất của mọi chuyện ở trên đời, “buồn hay vui đều cần tới nó” như cô viết trong truyện ngắn Những Dòng Sông [Thảo Trần]…. Nói gắn gọn: đột nhiên, chúng ta nhận ra rằng cái nghịch lý đen thui, khốn khổ khốn nạn nằm ở ngay trái tim của phận người: thoả mãn ao ước là cái chết của nó [… that the satisfaction of the desire is also the death of the desire].

Em cứ hẹn nhưng em đừng đến… nhé!
Như bài thơ mang theo cùng chuyến đi sau cùng của bạn tôi.
Như Hà Nội chẳng bao giờ tới được…
Merde!
NQT

Đúng ra phải nói, một cách nhìn mới, về một chủ nghĩa đã cũ, bởi vì cuốn sách GNV giới thiệu sau đây, "Người nào nói chủ nghĩa toàn trị đó?" (Did someboby say totalitariarism?, nhà xb Verso, London, in lần đầu năm 2001) của Slavoj Zizek, gồm 5 tiểu luận, là một nghiên cứu chủ nghĩa toàn trị, như là một mạng nhện những anh em bà con của nó. Kết luận cuốn sách mà tác giả đưa ra thì thật đầy tính gây hấn: Nếu chi tiết là cái tối hậu [lấy ý từ câu, "Nếu không phải Thượng Đế, thì là Quỉ, nằm trong chi tiết", GNV ghi chú], như vậy, Quỉ không hẳn nằm ở trong chi tiết của cái tạo thành chủ nghĩa toàn trị, cho bằng nằm trong cái tạo thành chính cái chỉ danh của sự đồng thuận tự do dân chủ. (The devil lies not so much in the detail of what constitutes totalitariarism as in what enables the very designation totalitarian: the liberal-democratic consensus itself).

How did Shostakovich's music survive Stalin's Russia?
BY ALEX ROSS

On a January evening in 1936, Joseph Stalin entered a box at the Bolshoi Theater, in Moscow. His custom was to take a seat in the back, just before the curtain rose. He had become interested that month in new operas by Soviet composers: a week earlier, he had seen Ivan Dzerzhinsky's "The Quiet Don," and liked it enough to summon the composer for a conversation. On this night, the Bolshoi was presenting "Lady Macbeth of Mtsensk," a dark, violent, sexually explicit opera by Dmitri Shostakovich. Stalin enjoyed himself less. After the third act-in which tsarist policemen are depicted as buffoons who arrest people on hastily fabricated pretexts-the Leader conspicuously walked out. Shostakovich, who had been expecting the same reception that Stalin gave to Dzerzhinsky, went away feeling, he said, "sick at heart." Two days later, Pravda published an editorial under the headline "MUDDLE INSTEAD OF MUSIC," which condemned, Shostakovich's opera outright. "From the first minute," the anonymous author wrote, "the listener is confused by a deliberately disordered, muddled stream of noise." The composer was playing a game that "may end very badly".

Bashevis Revisited
Harold Bloom

Some of the short stories of the impenitent Bashevis will survive, though I am wary of selecting them. The ones I like in Yiddish, such as “A Friend of Kafka” and “Blood,” do not please me in English, and those that seem to work in translation alienate me in the original, one being “Short Friday.” My friends and students seldom agree on particular stories and I cannot resolve their perplexities.

In a larger sense I uneasily concede that Singer cannot be dismissed. In his own very enigmatic mode his work subtly reacts to the Shoah even as he overtly appears mostly to evade it. There is no way to confront that horror aesthetically. Only indirection can hope to convey response and Singer became a master of intricate evasions, too endless throughout his work to enumerate.

No Yiddish writers who survived after 1945 could be anything but witnesses whether or not they had suffered experientially. What Baudelaire termed aesthetic dignity, by which he meant a quality transcending mere content, cannot be denied to Singer, however unpleasant I find him. Bashevis revisited is a necessary obligation for those who have no desire to abandon their Jewish identity.

September 20, 2010 12:30 p.m.

Những nhà thơ trữ tình sẽ trở nên ra sao, một khi thay vì phục vụ nàng thơ, ‘service to the muse’, thì phục vụ nhà nước, 'service of the nation'? Liệu cái thứ thơ trữ tình, như của…  cô Tú, thí dụ, vượt ra khỏi biên cương, và vươn tới cõi xuyên quốc gia, transnational ? Liệu những nhà thơ, ngay cả khi lưu vong, trốn thoát, escape, cái bản đồ tinh thần, the mental mape, của quê hương mẹ đẻ? Đó là một số những câu hỏi mà một vài cuốn sách mới xuất bản, đề ra, kể cả cuốn phim chuyển từ tiểu luận, đúng ra, thư của Brodsky, viết về ông bô bà bô của mình, Một Căn Phòng Rưỡi. Vượt lên trên tất cả, là những toan tính trầm trọng, serious, nhằm tìm hiểu liên hệ của nghệ thuật thơ ca với cuộc sống của những thi sĩ.

Tuổi thơ của bà trải qua tại quê hương của bà, là Việt Nam. Văn chương là thế nào đối với bà, khi đó?
Tôi luôn luôn cảm thấy rất xa lạ đối với Việt Nam, do sự học hành trong tiếng Pháp, do cung cách, cách ứng xử của tôi, luôn luôn dụt dè, thụt lui. Chị em tôi, và tôi hoàn hoàn không giống những đứa trẻ ở đó. Chính là cái cảm giác cô đơn, cách biệt thật xâu sa đó đã khiến tôi bỏ chạy, vượt thoát, thật sớm sủa, qua những cuốn sách. Ngay từ khi còn nhỏ, tôi đã phát triển một thứ ham muốn, đói thèm đối với tất cả những gì ở cách xa tôi, những gì có vẻ thật khổng lồ, quá khổ đối với tôi.
Thí dụ?
Những tác phẩm của Victor Hugo, khổng lồ đối với tôi! Từ mê mẩn vóc dáng khổng lồ ở nơi Hugo, tôi mò qua tính khí bạo phát, nổ như tạc đạn, ở nơi thiên tài sáng tạo người tchèque, Ladislas Klima. Với ông này, cũng lại là một sự trái ngược hẳn với con người của tôi, vốn rất ư dịu dàng, đôi khi vẫn có những khoảnh khắc căng thẳng cao độ.
Bà viết để bẻ gẫy, triệt tiêu sự căng thẳng, hay là để duy trì nó?
Duy trì chứ. Khi viết, tôi muốn như đi trên một sợi dây căng thẳng, luôn luôn là vậy. Nếu đôi khi tôi không hài lòng và nếu tôi sửa đổi một số bản văn của những cuốn sách của tôi, thì chính là vì, vào những lúc đó, tôi không vượt qua được dòng điện cao thế, thì cứ nói như vậy.
Sợi dây căng thẳng, dòng điện cao thế, ở đâu ra vậy?
Tôi luôn có cảm tưởng là tiếng Pháp gây khó cho tôi, nếu tôi không cố kiếm cho bằng được, cách viết của riêng tôi. Viết như thế, thường xuyên là một sự thử thách. Có khi tôi ngồi hàng giờ đồng hồ, chẳng kiếm ra, dù chỉ một từ vừa ý… và sau cùng bỏ đi lang thang, nổi quạo với chính mình, cho đến khi tìm ra ra từ. Tôi nhận ra chính là trong khi tản bộ như thế mà tôi tìm ra những ý nghĩ sáng ngời, trong chuyển động… Trong khi, nếu cứ ngồi lỳ ở bàn, vô phương. Tôi cần phải bước những bước lớn, chẳng thèm nhìn chung quanh, chẳng cần nhìn thấy gì, xoáy vào những ý nghĩ của mình. Tôi luôn luôn tự nhủ mình, phải là một bản văn phát hào quang, ‘phát sáng’, đó là từ một tôi thật mê.
*

La frange crantée de linda le ressemble à un casque corinthien (1)

Dịch giùm, cau tren, thoi.
Tks
Khoe luon: Cung mong vay.
*

La frange diềm, tua viền crantée cắt khấc, cắt nấc de linda le ressemble à un casque mũ cát corinthien xem hinh casque corinthien : http://qc.images.search.yahoo.com/search/images?p=casque+corinthien&toggle=1&cop=mss&ei=UTF-8&fr=yfp-t-716

Kho thiet – phai biet an du - Chac giong nhu cai mu casque co nhieu tang.
Vao google xem cai mu corinthien nhu the nao, casque thoi Trung co.

(1) Dịch… tạm: Cái riềm cắt khấc của Linda Lê thì giống như một cái mũ cát thời Trung Cổ.
Có vẻ như người phỏng vấn muốn diễn tả mái tóc của Linda Lê, và từ đó, ra hình tượng, một nữ kỵ sĩ thời Trung Cổ, chăng?
Coi hình:

CASQUE CORINTHIEN NOIR ...