Truyện chàng Hôichi cụt tai

Nguyên tác :  Hirai Teiichi dịch Lafcadio Hearn (từ Anh ra Nhật)
Người dịch   :  Nguyễn Nam Trân (từ tiếng Nhật)

Vài trăm năm trước ở vùng Akamagaseki có một chàng mù tên gọi Hôichi (Phương Nhất). Hôichi nổi danh về tài đánh tì bà và hát theo điệu đàn. Cái tài đánh đàn kể truyện anh chàng vốn có từ ngày còn bé. Khi hãy còn là một gã thiếu niên, tài chàng đã vượt cả thầy học. Chả thế mà mấy chốc Hôichi đã trở thành nhạc sư tì bà, sở trường về khúc "Truyện hai nhà Minamoto-Taira tranh hùng (1). Người ta bảo khi Hôichi chơi đến đoạn nói về cảnh thủy chiến ở Dan no Ura thì não nùng ai oán đến "quỉ thần cũng phải cảm thương nhỏ lệ".
Lúc Hôichi chưa có danh chi, chàng ta rất nghèo. May nhờ có một người tri kỷ nâng đỡ anh. Người ấy là hòa thượng trụ trì chùa A Di Đà, một nhà tu hành tinh thông cả thi ca âm luật, lâu lâu vẫn gọi Hôichi đến chùa đánh tì bà cho cụ nghe. Hòa thượng thấy chàng trẻ tuổi tài cao, thường mến muốn giúp đỡ đến độ mời chàng đến trọ hẳn. Hôichi cảm lòng tốt của cụ, bèn nhận lời. Từ đó, Hôichi vào ở hẳn một gian hậu liêu. Cảm cái ơn cho nơi ăn chốn ở, hễ đêm nào không có khách mời chơi đàn, Hôichi vác tì bà đến đánh để hòa thượng giải sầu, và như thế thành lệ.
Chuyện xảy ra vào một buổi chiều mùa hạ. Hôm đó, một đàn việt có tang ma, sư cụ phải đi đọc kinh suốt đêm, mấy chú tiểu chú điệu đều tháp tùng. Hôichi ở lại canh chùa một mình. Trời nóng hầm, Hôichi lò mò ra ngoài hàng hiên trước phòng ngủ để kiếm chút hơi mát. Hàng hiên này nhìn ra khu vườn nhỏ phía sau chùa. Hôichi ra ngồi đây với ý định chờ sư cụ về nhưng ngồi một mình mãi không làm gì cũng buồn, chàng mới bắt đầu dạo một khúc tì bà. Quá nửa đêm mà sư cụ vẫn chưa về. Hôichi dợm vào phòng nằm duỗi tay chân một chút thì thấy không khí trong phòng hãy còn nóng, chàng ta mới ra ngoài lại. Vừa trở ra, Hôichi bỗng nghe tiếng chân người từ cánh cổng sau tiến lại gần. Ai đó đi xuyên qua cảnh vườn con, tiến về phía hàng hiên. Đang phỏng đoán như thế thì chàng ta thấy bước chân kia đã tới sát trước mặt mình, đứng sựng lại. Nhưng người đó không phải là hòa thượng. Một giọng to, khỏe cất lên gọi tên chàng mù. Giọng trịch thượng, kẻ cả như giọng samurai gay gắt gọi người dưới:
- Hôichi!
Hôichi quá kinh hoàng đến độ trong một chốc không cất thành tiếng. Giọng nói kia lại như ra lệnh:
- Hôichi!
- Thưa vâng!
Chàng mù lí nhí trả lời chả bù với giọng nói nhanh như gió cuốn của người lạ. "Thưa tôi mù loà, không thấy đường. Vị nào đang gọi tôi đấy ạ..."
- Ngươi chớ sợ.
Giọng nói bỗng có phần dịu lại, người lạ tiếp lời: "Ta nhân đóng quân ở gần vùng này, có việc mới ghé qua đây. Chủ quân của ta là bậc cao quí, xưa vẫn ra vào chỗ cung cấm. Nay bề trên và đoàn tuỳ tùng của ngài ghé trọ qua đêm ở vùng Akamagaseki này, biết đến trận quyết chiến ở Dan no Ura nên ghé vãng cảnh. Bề trên nghe đồn tài kể chuyện của ngươi rất cao diệu, ngài muốn nghe một khúc. Vậy ngươi hãy mau mau lấy đàn theo ta đến chỗ dừng chân của các bậc tôn quí. Các vị ấy đang chờ ngươi đó!"
Thời ấy, samurai đã ra lệnh thì mọi người phải răm rắp tuân theo. Hôichi vội vội vàng vàng xỏ dép, vác đàn, đi theo người lạ. Người vũ sĩ nắm tay Hôichi một cách gọn gàng, kéo chàng ta đi nhanh như tên bắn. Bàn tay người lạ rắn như thép nguội, mỗi bước đi, bên sườn có tiếng lách cách như thể đang mang giáp trụ. Có lẽ người lạ là vũ sĩ cận vệ của một nhà quyền thế nào đó. Cái sợ hãi buổi đầu đã bớt dần. Hôichi điềm tĩnh trở lại và trong lòng bắt đầu rộn lên một niềm hãnh diện. Bởi vì anh chàng nhớ ra lúc nãy người lạ có nhắc đến mấy chữ "một bậc cao quí ngày xưa vốn ra vào chỗ cung cấm", như vậy tài đàn của mình đã lọt đến tai một bực đệ nhất công hầu nào rồi. Vừa nghĩ đến đó thì người vũ sĩ bỗng dừng bước. Hôichi lắng tai nghe và có cảm tưởng hai người đang đứng trước một cánh cổng lớn. Ở chốn xa thành thị phố xá như thế này, ngoài chùa A Di Đà chắc không làm sao có một cái cổng lớn cỡ này. Hôichi đang nghi hoặc thì tùy giả đã cất tiếng dõng dạc:
- Khai môn!
Không phải đợi lâu, có tiếng song hồng mở nặng nề, hai người đã bước vào bên trong cửa. Đi qua khỏi một khu đình viên khá rộng, cả hai đến một cánh cửa khác. Dừng chân ở đó, tuỳ giả lại hô lớn:"Có ai trong đó không, xin được bẩm đã đem Hôichi về đến đây rồi". Nói xong, có tiếng chân người từ bên trong đi ra, lại có tiếng vách giấy mở ra, tiếng rèm cửa cuốn lên, giọng đàn bà con gái xì xào. Nghe họ trò chuyện với nhau, Hôichi thầm nghĩ những người này phải là bọn thị tỳ trong một phủ đệ. Chàng mù đâm ra lo lắng không biết người ta sẽ dắt mình đi đâu. Chưa kịp nghĩ ngợi gì, có người đã đưa tay dắt chàng ta đi lên năm sáu bậc thang. Đến bậc cao nhất, có lệnh phải cởi dép. Bàn tay đàn bà lại tiếp tục dắt Hôichi đi qua những khu hành lang lát gỗ nhẵn thín và dài tưởng chừng bất tận. Chàng mù rẽ quặt không biết bao nhiêu lần ngõ ngách, cột trụ, xuyên qua mấy gian phòng trải chiếu rộng thênh thang trước khi được đưa vào trong một gian đại điện. Hôichi nghĩ ôi chao, đại điện này hẳn là nơi tụ tập các vị tôn quí vì hắn nghe tiếng vạt áo lụa chạm nhau sột soạt như tiếng lá trong rừng xao động, tiếng người đông đảo đang trò chuyện với nhau. Họ đang thì thầm những gì, Hôichi không hiểu rõ nhưng ngôn từ họ dùng là của nơi gác tía lầu son.
Hôichi được lệnh cứ tự nhiên. Người ta bày trước mặt chàng một tấm nệm tròn, mềm mại và bảo ngồi lên. Hôichi đang nắn lại giây đàn thì một giọng đàn bà đã cất lên, dường như tiếng của lão chủ quản trong cung:
- Mi hãy so dây, bắt đầu dạo khúc "Truyện Heike" cho bề trên thưởng thức đi. Nhưng nếu bà ta chỉ nói chừng đó thì Hôichi không biết phải bắt đầu từ đâu. Truyện nhà Taira dài lắm, kể biết mấy đêm mới xong. Hôichi mới đánh bạo:
- Dám thưa Truyện Heike khá dài, một buổi không sao kể hết. Chẳng hay bề trên muốn nghe đoạn nào?
Hỏi đến đây thì giọng lão bà lại trả lời:
- Hãy kể cho ngài nghe đoạn quyết chiến ở Dan no Ura. Trong cả một Truyện Heike, đoạn này nghe buồn thấm thía nhất đấy.
Hôichi bèn từ từ cất giọng, kể lớp nói về trận thủy chiến khủng khiếp. Tiếng đàn khéo làm sống lại nào là tiếng mái chèo quạt nước, tiếng đoàn thuyền lao lên xung trận, tiếng tên bay xé gió, tiếng chân rầm rập xen với tiếng quân reo hò, tiếng đao kiếm giáp trụ chạm vào nhau soang soảng, tiếng người bị đâm ngã ùm xuống nước. Trong lúc Hôichi đang ra sức trình tấu, chung quanh người nghe đã bắt đầu xuýt xoa tán thưởng. "Làm sao lại có tay đàn tuyệt vời như thế nhỉ" , "Ngay ở kinh đô, cũng chưa nghe ai đánh hay đến vậy", "Dưới gầm trời này, hỏi ai hơn được Hôichi!", bao nhiêu lời khen tặng lọt vào lỗ tai chàng mù. Trong lòng Hôichi rộn một niềm tự hào, chàng lại ra sức đàn hát. Tán thưởng tưởng còn như không dứt thì chung quanh bỗng nhiên trở lại im lặng như tờ. Lúc ấy, khúc đàn đã tiến dần đến đoạn tả thảm cảnh nhà Taira, một đoàn người đẹp, trẻ thơ, bỗng nhiên gặp cảnh tuyệt mệnh, thương tâm, nhất là cảnh hai bà phi bồng ấu chúa trầm mình dưới giòng nước bạc. Người nghe ai nấy ngậm ngùi thở dài, chợt nổi lên đâu đây tiếng nấc tức tưởi nghẹn ngào rồi tiếng khóc oà vang. Tiếng khóc vỡ ra như không cầm lại được, chính Hôichi cũng phải ngạc nhiên không ngờ mình đã động mối thương tâm của người nghe đến thế. Tiếng khóc kéo dài một hồi lâu rồi như vơi đi, bốn bề bỗng yên tĩnh trở lại. Trong cái im lặng đó, giọng bà lão lại cất lên:
- Người đàn như thế thật trên đời có một không hai. Đã đành từng nghe tiếng người đồn dãi nhưng hôm nay xem mi trổ tài mới biết lời đồn kia còn thua sự thật. Đức vương thượng rất hài lòng. Ngài còn giáng chỉ cho chúng ta bảo phải ban cho mi nhiều tặng vật để thưởng công. Vậy kể từ đêm nay, trong suốt sáu đêm, mỗi đêm ngươi phải tới đây đánh đàn tiếp cho chúng ta nghe. Nếu đức ngài không phải lên đường thượng kinh gấp, thì ngày mai, cũng vào giờ khắc này, sẽ có người gọi mi tới dinh nầy. Kẻ dẫn đường cho mi hôm nay ngày mai sẽ đến đón. Ta chỉ có một điều căn dặn ngươi là chuyện bề trên ngự đến vùng Akamagaseki này, ngươi không được hé môi cho ai. Đức Ngài vi hành tới vùng này nên không muốn trong hay ngoài biết. Hôm nay như thế là xong, ngươi có thể lui về chùa được rồi.
Hôichi rạp mình chào xong, bàn tay thị nữ lại dắt chàng ta ra tận cửa, ở đó, người tùy giả lúc nãy đã đợi để đưa hắn về chùa. Vũ sĩ đưa Hôichi trở lại mái hiên chùa, rồi từ giã quay về. Lúc Hôichi trở lại chùa trời đã sáng bạch nhưng việc anh ta qua đêm ở ngoài, chẳng có ai để ý. Hòa thượng coi bộ đêm đó về khuya lắm, tưởng là chàng mù đã đi ngủ từ lâu nên chẳng bận tâm. Sáng hôm sau, Hôichi có nằm nướng một chút lấy sức nhưng cái chuyện kỳ lạ đêm qua, anh ta không để lọt ra ngoài một tiếng. Nửa đêm hôm đó, người vũ sĩ lại đến tìm Hôichi đi trình tấu ở chỗ các bậc tôn quí hội họp, và cũng như đêm trước, chàng thu lượm được muôn ngàn lời tán tụng. Tuy nhiên, trong lúc Hôichi đi đánh đàn, ở chùa người ta bỗng phát giác sự vắng mặt của chàng mù. Khi về chùa lúc hừng sáng, chàng ta được gọi đến trước mặt sư cụ. Sư cụ không bằng lòng chút nào, luôn miệng trách mắng:
- Hôichi, ta nói điều này chỉ vì ta lo cho ngươi thôi. Đã mù lòa, một thân một mình mà bỏ chùa đi đâu suốt đêm đến sáng. Thật không có gì nguy hiểm hơn. Nếu có đi đâu sao không bảo tụi nhỏ đứa nào nó dắt đi mà tự ý đi một mình như vậy. Thế chớ đến nay, người đã đi những đâu?
- Bạch sư cụ thứ lỗi cho con. Chỉ vì con có chút việc riêng mà ban ngày ban mặt không thu xếp xong phải kéo đến tối đấy ạ.
Hòa thượng coi mòi Hôichi không chịu nói thực, cụ không bực mình mà chỉ ngạc nhiên. Đây là chuyện không bình thường chút nào, hẳn có lý do chi đây. Hoặc giả chàng mù này đang gặp chuyện gì chẳng lành, bị ai lừa lọc gì chăng. Lo thì lo nhưng hỏi thêm không tiện, hoà thượng chỉ còn biết ra lệnh cho mấy điệu phải trông chừng nhất cử nhất động của chàng mù. Hễ mà đến đêm Hôichi còn bỏ chùa đi đâu nữa thì phải tức tốc theo dõi.
Đêm ấy, khi Hôichi vừa ra khỏi chùa thì đã có người biết. Mấy chú tiểu chú điệu liền xách lồng đèn theo dấu anh chàng. Thế nhưng trời đang mưa, đường tối mịt. Bọn nhà chùa vừa ra tới ngõ lớn thì đã hút mất bóng Hôichi. Làm như thể Hôichi có chuyện phải nhanh chân đi gấp. Không thấy đường mà đi được nhanh như thế thật có trời mới hiểu, nhất là đường sá gập ghềnh. Bọn nhà chùa bèn thử xuống dưới xóm, đến những nhà Hôichi quen biết xem hắn ta có ghé đó không. Họ điểm từng nhà hỏi thăm, không sót đâu cả thế mà chẳng ai rõ tung tích chàng mù. Lúc không còn biết đi đâu mới theo ven bãi lui gót trở lại chùa thì họ chợt hoảng kinh. Trong khu nghĩa địa chùa A Di Đà, bổng văng vẳng tiếng tì bà dồn dập. Phía khu mộ địa tối om vẫn chập chờn đôi ba ánh lửa ma trơi như mọi hôm. Theo ánh lửa đèn lồng, bọn trai trẻ nhà chùa rốt cục tìm ra Hôichi trong nghĩa địa. Giữa cơn mưa tầm tã, Hôichi đang ngồi thẳng lưng trước lăng Thiên Hoàng Antoku, tay đàn miệng hát, dáng điệu đau đớn thiết tha, kể sự tích cuộc tranh chiến ở Dan no Ura. Chung quanh Hôichi toàn là bia, là mộ, ngổn ngang gò đống, và trên đó, hàng hàng lớp lớp những ngọn lửa quỉ lạnh lẽo chập chờn. Từ trước đến giờ, chắc chắn chưa có ai thấy một nơi nào mà ma trơi tụ tập nhiều như ở đây.
- Chú Hôichi ơi, chú ơi!
Bọn trai trẻ gào lên. "Chú Hôichi ơi, ma nó ám chú rồi!"
Chàng mù như không đếm xỉa gì đến lời nói đó. Không những thế, chàng ta càng mạnh tay đàn, cao giọng hát, dồn hết tâm lực như kể truyện trận quyết chiến Dan no Ura. Bọn nhà chùa nắm vai Hoichi, lay lấy lay để và nói như thét vào tai :"Chú Hôichi, chú Hôichi ơi, theo bọn tôi về chùa thôi!" Bỗng lúc đó, Hôichi quay lại chúng, nói như mắng:
- Trước mặt bậc cao quí như thế này mà chúng mày dám ồn ào. Coi chừng mất đầu đấy nhé!
Lời nói chẳng ăn nhập gì đâu vào đâu làm bọn trai trẻ nhà chùa không khỏi phì cười. Đã đến mức này thì họ biết Hôichi gặp đúng của gì rồi. Họ bèn hè nhau dùng sức kéo Hôichi dậy và bốc hắn về chùa. Theo lời dạy của sư cụ, họ thay quần áo khô và cho hắn ăn hắn uống. Thế rồi hòa thượng giục Hôichi phải tường trình về hành vi lạ lùng của hắn.
Ban đầu, Hôichi còn trù trừ không muốn nói nhưng cuối cùng, nghĩ đến sư cụ xưa nay vẫn chu đáo với mình, mà mình lại làm phiền, mới đem tình thực giãi bày. Từ chuyện người samurai nửa đêm đến tìm mình cho đến những chuyện gì đã xảy ra từ đó đến nay, đều thuật lại cho nhà sư.
Hòa thượng lúc đó mới nói:"Hôichi, thật tội nghiệp cho ngươi. Ngươi đang gặp nạn lớn đấy. Khổ nỗi là ngươi không chịu kể cho ta chuyện này sớm hơn. Trăm điều nguy khốn xảy đến cho ngươi cũng vì do cái tài đánh đàn tì bà. Tuy nhiên, lúc này ngươi phải tỉnh táo để tìm cách chấm dứt cơ sự này. Mấy đêm nay ngươi chẳng đi đánh đàn ở nhà ai cả, chỉ ra ngồi ở khu mả họ Taira trong nghĩa trang nhà chùa đó thôi. Thật ra, hồi hôm, bọn nhỏ nó tìm ra ngươi giữa đêm mưa trước lăng thiên hoàng Antoku đấy. Có thể là ma dẫn lối quỉ đưa đường cho ngươi nhưng những gì ngươi đã gặp đều là huyễn ảnh thôi. Một khi đã nghe lời ma quỉ thì chúng sẽ trói buộc ngươi mãi mãi. Nay đã đến tình cảnh này chỉ còn có cách không bao giờ chịu nghe theo chúng nữa, nếu không có ngày chúng phanh thây. Thật đấy, chẳng chóng thì chầy chúng sẽ giết ngươi thôi... Mà này, Hôichi, hôm nay lại có đàn việt mời đi cầu siêu suốt đêm, bắt buộc ta phải rời chùa, không thể ở bên ngươi được. Dầu sao, trước khi đi ta cũng sẽ viết kinh lên trên người để làm bùa hộ mạng cho ngươi.
Trước khi tắt nắng, hòa thượng bảo Hôichi phơi trần ra rồi cùng tăng sĩ trông việc sổ sách kho đụn, cả hai lấy bút lông xúm lại viết kinh lên người chàng mù. Từ ngực đến lưng, cả trên đầu, trên mặt, tay chân, cùi chỏ... ngay cả gan bàn chân cũng được chép đầy Ban Nhược Tâm Kinh, coi như toàn thân không thiếu chỗ nào. Chép kinh xong, hòa thượng mới ôn tồn:
- Đêm nay, khi ta đi xong, ngươi nhớ ra ngồi chỗ hàng hiên hậu liêu mà chờ. Tất nhiên ma kia sẽ đến đón. Thế nhưng dù có chuyện gì xảy ra chăng nữa, nhất thiết ngươi không được trả lời, không được động đậy. Cứ câm như hến, ngồi đấy thiền định theo phép Tam Muội, chuyên tâm vô niệm cho ta. Hễ ngươi rục rịch hay mở mồm là ngươi tới số đó nhé. Nói vậy chứ ngươi đừng sợ hãi gì, có gì xảy ra cũng chớ mở miệng kêu cứu, kêu cứu chỉ tổ chết sớm. Cứ làm đúng từng li từng tí lời ta căn dặn thì ngươi sẽ thoát hiểm từ đây.
Tối đến, hòa thượng cùng tăng sĩ thủ kho ra đi. Hôichi đúng lời sư cụ dặn, ra ngồi trước hàng hiên. Chàng mù đặt cây đàn tì bà trên sàn ván, ngồi nghiêm trang nhập định. Tâm thần yên ắng, không một tiếng ho khẽ, không một hơi thở mạnh. Cứ như thế, Hôichi ngồi chờ từ giờ này sang giờ khác. Dần dà, đã nghe tiếng chân bước từ chỗ phía khách vãng lai tiến về phía mình. Tiếng chân đi ngang cửa gỗ, thông qua khu vườn đến bên hàng hiên, dừng lại trước mặt Hôichi.
- Hôichi! Vẫn cái giọng khỏe, oang oang, cất tiếng gọi. Thế nhưng lần nầy, chàng mù nén thở, im tiếng, châu thân bất động.
- Hôichi! Tiếng quát lần thứ hai lanh lảnh rợn người. Lần thứ ba nó trở nên hằn học.
- Hôichi!
Hôichi vẫn ngồi im như tượng đá. Giọng nói kia không giữ được sự bực bội:
- Không trả lời! Quái! Thằng khốn nạn kia nó biến đi đâu nhỉ?
Tức khắc đã nghe tiếng chân bước thô bạo lên hiên. Tiếng chân xáp gần Hôichi rồi bỗng nhiên khựng lại. Hôichi cảm thấy trống ngực đập thình thịch, người run lẩy bẩy. Bên cạnh, vẫn không có một tiếng động nào.
Thoạt nhiên , cái tiếng nói thô bạo kia bỗng ghé sát bên tai chàng mù:
- Tì bà thì có mà nhạc sĩ tì bà không thấy. Chỉ có hai cái lỗ tai treo ở đây! ... Có tai mà không nghe để trả lời. Chắc muốn trả lời mà không có miệng. Cả người chỉ còn lại cặp tai! ... Được rồi, đến thế này thì ta chỉ còn cách đem cặp tai này cho bề trên để có chứng cứ là ta đã làm đúng mệnh lệnh của ngài.
Chỉ trong một sát na, Hôichi đã cảm thấy hai ngón tay cứng như thép nguội giật lấy tai hắn ta, rồi xoẹt, hai tai đã đứt lìa. Khỏi phải nói chàng mù đau nhói đến tâm can nhưng cắn răng không thốt nửa lời. Tiếng chân kia từ từ bước xuống khỏi hàng hiên, đi qua khu vườn, xa dần về phía cổng hậu rồi mất hút. Hôichi cảm thấy hai bên đầu có cái nước gì nóng nóng đang ròng ròng chảy xuống nhưng vẫn không dám đưa tay lên sờ.
Tờ mờ đất, hòa thượng mới khăn gói về chùa. Đến nơi, cụ đã tức tốc chạy xuống phía hiên hậu liêu. Bỗng sư cụ dẫm lên cái gì nhờm nhớp, trượt chân suýt ngã. Rồi cụ bỗng hoảng hốt vì dưới ánh sáng ngọn đèn lồng, đó là một vũng máu. Nhìn ra thì trên hàng hiên, Hôichi vẫn ngồi chính tọa trong tư thế nhập định, từ vết thương, máu nhỏ xuống nhuộm đỏ cả người.
- Hôichi đó hả ! Sư cụ ngạc nhiên kêu "Trời Phật ơi, làm sao đến nỗi bị thương thế này ? "
Nghe tiếng hòa thượng, Hôichi biết nguy hiểm đã qua, bật lên khóc rồi bù lu bù loa kể sự thể những gì xảy ra đêm qua.
- Tội nghiệp ơi là tội nghiệp !
Hòa thượng không cầm được tiếng than. "Trăm sự cũng tại ta bất cẩn. Viết kinh lên khắp người của ngươi mà lại không viết lên tai. Thấy chỗ tai hẹp, khó viết ta mới cậy thủ kho viết giùm, mà chính ta cũng chẳng chịu kiểm xem hắn có viết cho chưa. Để đến nỗi này là do ta sơ ý... Nhưng có hối cũng đã muộn, điều gấp rút bây giờ là trị liệu cho ngươi chóng bình phục. Hôichi, chớ có buồn nữa, phải vui lên vì kể từ nay, tai qua nạn khỏi rồi. Chắc chắn ma quỉ chẳng còn đến đây hạch sách quấy nhiễu ngươi nữa đâu ."
Nhờ lương y tận tâm, chẳng bao lâu, vết thương của Hôichi đã lành lặn. Câu chuyện kinh dị xảy đến cho chàng mù được đồn đãi nhanh chóng, danh tiếng chàng nổi lên như cồn. Bao nhiêu nhà giàu có cao quí đua nhau tới vùng Akamagaseki để thưởng thức ngón đàn của chàng, thi nhau cho vàng tặng lụa. Chẳng mấy lúc Hôichi trở thành giàu có. Thế nhưng vì câu chuyện quái dị kể trên mà Hôichi mang cái hỗn danh là "chàng Hôichi cụt tai". 

Nguyên tác : Hirai Teiichi dịch Lafcadio Hearn (từ Anh ra Nhật)
Người dịch : Nguyễn Nam Trân (từ tiếng Nhật)
(đã đăng ở Hợp Lưu)
Chú thích
(1) Cuộc thư hùng giữa hai giòng họ quyền thần Taira, (Bình, còn gọi là Heike (Bình gia)) và Minamoto (Nguyên, còn gọi là Nguyên thị (Genji)) thời trung cổ Nhật Bản, cũng giống như những cuộc tranh phong Trịnh Nguyễn, Lê Mạc của ta. Tháng 3 năm 1185, danh tướng Yoshitsune nhà Minamoto đánh tan đoàn chiến thuyền Taira ở Dan no Ura và mở màn cho chính trị mạc-phủ Kamakura. Cả một nhà Taira bị diệt vong, thiên hoàng Antoku (cháu ngoại họ Taira, tuổi hãy còn thơ) cũng chết trong trận thủy chiến. Sinh hoạt của hai giòng họ đã để lại những cổ điển bất hủ như Genji monogatari (Nguyên thị vật ngữ), một tác phẩm phong lưu được coi như truyện Kiều của Nhật, hay anh hùng ca Heike monogatari (Bình gia vật ngữ).

Kết cục của truyện như trên, khác hẳn trong phim, đại khái như sau:
Ngày hôm sau, tất cả triều đình, hồn ma quân cán chính… của cả một miền đất, ban ngày ban mặt, cứ như diễn binh, tới trình diện họ Trịnh, nghe họ Trịnh hát rong kể lại cuộc oan khiên là giải phóng mà biến thành ăn cướp, là trận đánh làm thịt Miền Nam.
Nghe xong, bao nhiêu hồn ma, như được thanh tẩy, cứ thế chìm dần vào “vương quốc bên kia”, từng hồn ma, chờ đến lượt mình đầu thai… 

"Giữa những 30 Tháng Tư", sẽ có một 30 Tháng Tư, là ngày hội Rửa Oan, Thanh Tẩy, Tảo Mộ, Xá Tội, Người Chết Người Sống Gặp Nhau, nghe đọc ca dao, nghe kể chuyện tình bằng nồi ngô khoai, nghe tiếng guốc mộc gõ lạch cạch át tiếng đô la...!
Như cú chót trong phim chàng Hôi Chi Cụt Tai.
Hà, hà!

CULTURE
BOOKS
Stars of the stalls
Booksellers on street corners are a New York institution. But which books are they most likely to be selling - and why?
SIMON AKAM works it out
“Số 1” sách vỉa hè: Graham Greene!
The Quartely from The Economist, Spring, 2010
Ui chao, lại nhớ những kiosques sách cũ; mua, bán, cho thuê những cuốn série noire… tại đường Lê Lợi, hay khu sách cũ Chợ Đũi, gần nhà ông bạn quí HPA...
Coi cái danh sách thì mới lại càng thú: toàn những tác giả GNV mê, râu xồm hay không râu xồm! (1)
(1) Hình ảnh này, từ Sến cô nương, mê liền Dos ngay khi vừa gặp.

Đọc sách: Thành phố “được” suy tàn 

SGTT - Người Do Thái lang thang (Le Juif Errant, như nhan đề một cuốn sách của Eugène Sue – tác giả Bí mật thành Paris), thích cho vay cắt cổ, hay người Thổ hung hiểm giảo hoạt thích dùng thanh gươm cong, chỉ văn học mới tạo ra được những hình ảnh ăn sâu đến vậy. Và cũng chỉ văn học mới giải trừ được các huyền thoại dân gian lan truyền nhiều đời.

Orhan Pamuk của cuốn hồi ký Istanbul (Nguyễn Quốc Trụ dịch, Nhã Nam & NXB Văn Học) là nhà văn của phân tích kỹ càng và của sự giải thích mềm mại; sự chừng mực trong cách nhìn và sự phê phán của ông (nhất là phê phán cách nhìn Istanbul của người phương Tây và sự Tây hoá vô lối của người Thổ Nhĩ Kỳ) thu hút sự ngưỡng mộ cho những người Thổ đặc biệt nhưng ít được biết tới, Ahmet Rasim “nhà bỉnh bút” hay Koçu nhà bách khoa, nhưng không nhận chìm Edward Said vào sự thù ghét hoặc phóng đại sự sai lệch trong tác phẩm quá nhấn mạnh tính “kỳ hoa dị thảo” của Pierre Loti.
Cách nhìn không phi thường về một thành phố phi thường như Istanbul, bờ cõi của cả Đông phương và Tây phương, nơi mọi cái tên đều thuộc vào lịch sử kỳ vĩ của một nền văn hoá: Byzance, Ottoman, Hagia Sophia, pasha (*)… không những tạo ra những góc quay thật đẹp về mùa đông Istanbul, khói phà toả trên mặt vịnh, những con tàu cháy ngoài biển, mà còn tạo ra được một hiệu ứng đặc sắc: ngay cả trong cái kỳ vĩ vẫn có thể tìm ra được điều giản dị của đời thường và sự kỳ lạ của những mẩu tin trên báo chí (chương Đừng vừa đi ngoài đường vừa há hốc miệng ra), miễn là có đầu óc sáng suốt.
Một trong những điều đặc biệt của Istanbul (cuốn sách có quá nhiều điều đặc biệt, tất cả đan cài xâu chuỗi móc xích vào nhau giống như một bức tranh nhiều hoạ tiết phức tạp trong hội hoạ Hồi giáo) là suy nghĩ của Pamuk về sự suy tàn.
Không thể nói là một con người say đắm với thành phố quê hương như Pamuk lại thoải mái và vừa lòng với sự suy tàn cứ ngày ngày diễn ra trước mắt ông, một cách vật chất chứ không hề trừu tượng, lẩy ra từ trong sách vở: chương Phá huỷ dinh cơ của các pasha: nỗi buồn dạo phố mô tả những dinh thự bằng gỗ của Istanbul cứ thi nhau cháy rụi: “Vào những năm cuối thập niên 1950, hầu hết những dinh cơ này bị đốt rụi hoặc phá huỷ, dọn đường cho các khu căn hộ” (tr. 48).
Thế nhưng, những đoạn tả cảnh hay nhất (gồm những câu văn thật dài, nhiều chục dòng không dấu chấm) lại là khi Pamuk đưa cái nhìn chầm chậm theo những đổ nát, hoang phế đế chế, những bức tường không còn đứng vững, những vết nứt, những vỉa hè lát đá vỡ. Với suy tàn cái nhìn ấy ve vuốt, dịu dàng hơn nhiều so với những khi nhìn vào đổi thay cuộc sống và phong tục, hay sự hiện đại hoá. Thành phố Istanbul được suy tàn, chỉ đống đổ nát của một nền văn minh mới có sức mạnh gợi hứng cho một cái nhìn mới, của một con người tự nhận mình “thuộc thế hệ thứ nhất của một nền văn minh mới” thay thế cho những người Ottoman từng chinh phục Byzance.
Chương Chinh phục hay suy tàn? Constantinople trở thành Thổ Nhĩ Kỳ là nơi sự lưỡng lự đẹp đẽ nhất trong trí tuệ Pamuk này được hé lộ và phân tích kỹ càng. Sống ở một thành phố như Istanbul, người ta không được phép không lưỡng lự, nếu muốn xứng đáng với tinh thần thành phố của mình.
Istanbul vẫn cứ là thành phố kỳ lạ ấy, mà Pamuk đã cống hiến toàn bộ tài năng để cảm nhận, và sống, cái thành phố mà Dario Moreno đã phác hoạ thật khái quát và đơn giản đầy hiệu quả bằng một bài hát: “Istanbul, đó là Constantinople… Istanbul đó không còn là châu Âu nữa. Hoặc là Istanbul hoặc là Constantinople”.
Cao Việt Dũng
(*) Pasha: tổng trấn – từ chỉ một giới được kính trọng thời Ottoman. Trong nhiều thập kỷ, các sĩ quan cấp cao của Thổ Nhĩ Kỳ – tự xưng là người bảo vệ truyền thống của đất nước – được gọi là pasha
Nguồn

Crimson Mai
22:48 22-09-2007
Cháu đọc entry của bác từ lúc nó chưa đổi tên cơ, khi còn là "SG mùa này thì cứ triền miên buổi chiều và rả rích đêm khuya" ấy. Nhưng mà quả thực là không biết nói gì thêm, hihi.
Hôm nào cháu viết tặng bác 1 entry nhé, vì cháu rất thích cái nhận xét của bác "cái hồn của văn chương Miền Nam, là ở trong nhạc vàng, nhạc sến"...
*
Cái hồn của văn chương Việt Nam...

D.H Lawrence diễn tả bảnh hơn Gấu nhiều. Ông gọi là "Nỗi Nhớ Bùn" [La nostalgie de la boue].
Gấu thuổng chữ của ông, viết được một đoạn thật là tuyệt vời về Sài Gòn:

"Sao không hát cho những người vừa nằm xuống..."
Đã có một thời, tôi không sao chịu nổi. Chúng rũ rượi, mệt lả. Đầy sũng nước mưa, nước mắt. Chúng gọi tên thảm kịch. Thảm kịch của những cái vô ích. Của cuộc chiến điêu đứng, rồ dại. Chúng gợi tâm trạng nhớ. Nhớ bùn. Nhớ đời sống thảm hại, nhàm chán. Nhớ những kỷ niệm chẳng đáng nhớ. Nhớ ngã tư đường Lê Văn Duyệt-Phan Đình Phùng gần nhà cô bé, khi chưa có tượng Thích Quảng Đức. Cô bé hớt hải chạy ra, hớt hải lắc đầu, rồi lại hớt hải chạy về. Nhớ những ngày nhà cô bé dời lên đường Gia Long. Buổi sáng, cô đưa em đi học trường Kiến Thiết gần khu Chợ Đũi, đưa mắt nhìn người yêu đang chờ đợi trong quán cà phê Tầu ở ngay đầu đường. Khi về, cô tha thẩn giữa những hàng cây nơi vườn Tao Đàn. Mùa Thu theo chiếc lá nhẹ nhàng đậu trên vai cô bé đang mơ mộng, đang trở thành người lớn.
Nhớ, nhớ..."Nếu mai không nở, anh đâu biết Xuân về hay chưa...", em tôi vẫn thường nghêu ngao một mình trước khi bỏ đi.
Như những lời chúc dữ, chúng báo trước một Miền Nam mòn mỏi, suy sụp, trước một Miền Bắc lì lợm, dai dẳng.
Trong mỗi chúng ta đều có một Sài-gòn âm ỉ cháy. Tôi khơi cục than hồng của tôi, để cho Sài-gòn của bạn sáng ngời.

Quen CM, tình cờ, khi đọc entry "SG mùa này thì cứ triền miên buổi chiều và rả rích đêm khuya", trên lưới, nhớ mưa quá, bèn viết tiếp cái entry đó
Nhờ vậy quen CM. Rồi từ CM ra NL.
Không quen, nhưng thấy trong friends list của CM.
Thế rồi một bữa đẹp trời nhận được cái mail, đề nghị dịch Istbanbul, của một tay lạ hoắc. Nhờ CM hỏi giùm, thật không đấy?
CM hỏi NL. Thật đấy.
Thế là dịch.
Tks all.
Quái nhất là cái tay lạ hoắc.
Rất rành về ‘văn phong’ của Gấu!
Để rảnh kể tiếp.

Đón đọc, đón đọc!
Liên tiếp 3 cuốn!

Võ Đình
Đêm Tận Thất Thanh.

Văn Học số Xuân Đinh Sửu [129&130], trong phần Tạp Ghi, ông Nguyễn Quốc Trụ viết: "... rằng sau Auschwitz, 'nếu cá nhân nào đó mà còn làm được thơ thì thật là dã man' (sic), và 'mọi văn hóa sau Auschwitz chỉ là rác rưởi'.
Tôi chưa từng được quen biết, trong lãnh vực văn học, ông Adorno này, nên không lạm bàn rông rài. Chỉ "trộm" nghĩ rằng câu nói của ông [ta] có vẻ như... "vung tay quá trán". Có thể đổi được chăng những câu phê phán này thành... "sau Auschwitz mà còn làm thơ... Trời ơi, Tuyệt!"?  Hay là, "Mọi văn hóa sau Auschwitz là những nhánh kỳ hoa bung lên từ bãi dơ bầy nhầy, ruồi nhặng sâu bọ lúc nhúc, thối um"?
Đêm Tận Thất Thanh  là một nhánh kỳ hoa đó... 

Tôi không may mắn (?) từng đọc tác giả Adorno nói trên....
Loxahatchee, Florida 5-2-97
24 tiếng trước Tết Đinh Sửu, ở Việt Nam
Võ Đình

 Trên đây trích từ bài viết của Võ Đình, ở cuối cuốn Đêm Tận Thất Thanh của "bạn ta" là Phan Nhật Nam. Trong cuốn sách bạn ta tặng, buổi tối tại nhà Nguyễn Đình Thuần. Với lời đề tặng:

Của Ông Sơ Dạ Hương [1] với tình thân 30 năm Nguyễn Quốc Trụ, La Pagode.
CA Oct/28/2003.
PNN ký tên. 

Hai Lúa quả đã từng ngồi với nhà văn người tù hiển hách này ở Quán Chùa, thời gian liền sau khi PNN cho ra lò cuốn đầu tay, Dấu Binh Lửa [?], chắc vậy, vì HL còn nhớ rõ, đây là tác phẩm đầu tay, và chắc đó là lần ra Quán Chùa cũng "đầu tay" [đầu tiên] của chàng, để trình diện.
Lính Mới mà!
Nhớ rõ, đó là thời gian ra đời Thuế Kiệm Ước, và do thuế đó, giá giấy sẽ tăng.
Chàng mừng quá, nói, đại khái:
May quá mình là nhà văn rồi! Có tác phẩm trình diện anh em rồi. Nếu không, thì bỏ mẹ với Kiệm Ước!
Nhớ, bữa đó, "bạn ta" mặc đồ nhà binh, một bộ quân phục kaki mầu vàng. Trông chàng còn trẻ măng!
[1] Sơ Dạ Hương là bút hiệu của Hai Lúa, khi mới tập tành viết.
NKTV
*
Thấy Gió O làm số Giỗ Đầu Võ Đình. Bèn lục cái mẩu trên, tính đóng góp, nhưng mò lại thấy mất tiêu, chắc là do bài viết của bà chủ báo bật mí nhiều chuyện động trời quá.
Trước giờ, Gấu đâu có biết, thí dụ chuyện Nhất Hạnh quen thân Võ Đình, rồi Nhất Hạnh & Cao Thị Ngọc Phượng, rồi Hoàng Bắc khóc Võ Đình….
GNV có bê về Blog 360 plus đây, làm kỷ niệm, bài viết của LTH
*
Trong bài viết của LTH, có nhắc tới bạn Gấu, là Lê Huy Oanh, và đấng con trai của anh.
Gấu đã từng gặp cậu này, một lần, khi ghé nhà, khi đó còn nhỏ, chừng chưa tới 10 tuổi. Không hiểu hai cha con giờ này ra sao.

Sau 1975, bạn ta có sạp bán sách báo cũ ở con phố nổi tiếng phía sau rạp Đại Nam, Gấu Cái, khi đó bán sách chạy trên phố Lê Lợi, mỗi khi khách hỏi sách hiếm quí là phải chạy vô khu phố này để lấy, ở những sạp như của LHO.
Hồi đó, thấy Gấu Cái cực quá, và thấy Gấu lậm Cô Ba nặng quá, anh biểu Gấu, mi nên tự tử đi, như vậy tốt hơn.
Ui chao, nhớ hoài lời khuyên của bạn ta.
Hồi đó, anh có cô vợ còn trẻ măng. Cũng mừng cho anh, sau những cái tin thật chán đời về anh, tại Đài Phát Thanh, hồi đó.
Đàn bà, nhiều lúc chán thật
Nhỉ!
Nhưng không có thì còn chán nữa!

Đây là do vốn liếng quá nghèo nàn, chưa từng nhìn ra cõi thơ thế giới, chưa từng đọc thơ của những nữ thi sĩ, thí dụ, Marina Tsvetaeva, hay Anna Akhmatova của Gấu Mẹ Vĩ Đại [Nga la tư]. Tsvetaeva là nữ sư phụ của Brodsky, Nobel văn chương còn Akhmatova, nữ thần thi ca Nga.

le thi diem thuy trở về thăm xứ Mít:

CHA ĐẺ CỦA VĂN HỌC VIỄN TƯỞNG VIỆT NAM
Ngô Tự Lập
Khoa Quốc tế - Đại học Quốc gia Hà Nội 

Ông Hồ, như ở đây được NTL thổi là cha đẻ của văn học viễn tưởng Mít, thực sự chỉ là một ‘phóng tác gia’. Và những truyện mà Cụ Hồ chôm của người rồi viết lại theo ý của ông, là đều nhằm mục đích chính trị cả.
Miền Nam có HHT được gọi là ông vua thể loại này, chỉ khác, ông cho biết, ông chôm của ai, còn Bác, thì để lại một nghi vấn, hy vọng đời sau có kẻ cố tình lầm, thổi Bác thành cha đẻ của văn học viễn tưởng Mít!
Gấu này, hồi nhỏ đọc Ngọn Cỏ Gió Đùa, của Hồ Biểu Chánh, mê quá, đến khi đọc Những Kẻ Khốn Cùng của Victor Hugo, cứ lầm bầm chửi anh Tây Mũi Lõ thuổng anh Mít Nam Bộ, ấy là vì truyện của HBC tuy phóng tác, mà đặc chất Miền Nam.
Borges cũng đã gặp tình trạng này, khi đọc một bản dịch - dịch chứ không phải phóng tác – và khi đọc nguyên tác, lắc đầu, không hay bằng bản dịch, là vậy. Đây là những phép lạ của ngôn ngữ, và tài năng của người phóng tác.
Trường hợp Bác Hồ, Bác nhắm một ý đồ ở bên ngoài văn chương.
Vào thời đó, Bác cũng không nghĩ đến chuyện thuổng hay không thuổng. Giống trường hợp Khái Hưng, cũng đã từng phóng tác một truyện ngoại, của Langelaan, thành Bóng người trong sương mù, (1) câu chuyện anh lái tầu hoả, được hồn vợ nhập vào một con bướm cứu mạng, khi cố ngăn xe lửa vì cây cầu phía trước đã bị bão đánh sập.
NTL còn thổi Bác thành nhà tiên tri. Không hiểu Bác có tiên tri ra một đất nước băng hoại như hiện nay?
(1)
Lần đó, đi cùng với ông bạn thân. Ông này sau đi với Gấu, xuống Ba Xuyên đưa xác thằng em Gấu về Sài Gòn. Lượt về Gấu đi máy bay C.130 cùng cái xác thằng em, trong chiếc quan tài, ngoài gỗ, trong kẽm. Cũng nhờ tài xoay sở của một ông cố vấn Mẽo tại phi trường Sóc Trăng. Thằng em, sĩ quan Thủ Đức, ra trường biệt phái đơn vị địa phương quân lo an ninh phi trường. Ông bạn, nhà giáo bị động viên, đi xe đò trở về Cần Thơ, nhiệm sở của ông lúc đó. Xe của ông thứ nhì. Xe thứ nhất xơi nguyên một trái mìn VC.
Gấu có kể qua truyện này một hai lần rồi. Nó làm Gấu nhớ tới câu chuyện Bóng Người Trong Sương Mù (2) của Khái Hưng. Hồi nhỏ, đọc truyện này, Gấu hơi bị ấn tượng [thuổng cách nói của VC], nhưng hóa ra rằng thì là, ông thuổng truyện ngoại quốc. Của tay Langelaan, tác giả một truyện ngắn được coi là kinh dị số một của thế kỷ, Con Ruồi  , đã từng được dịch đăng trên tờ Bách Khoa, Sài Gòn, trước 1975.
Gấu tin rằng thì là, thằng em trai của Gấu, đã xúi ông bạn đừng đi chuyến xe đầu.
Cũng như Gấu đã từng mường tượng ra cái chết của thằng em, ngay từ khi nó bị gọi đi Thủ Đức.
Đúng ra, ngay từ khi Gấu chết hụt ở nhà hàng Mỹ Cảnh.
Như thể, Thần Chết, bắt hụt thằng này, thì tóm thằng kia.
Chính vì vậy mà ông bạn HPA không làm sao đọc ra "tầng hầm", của đoạn văn sau đây, bởi thế, ông mới chửi, sao lại có một thằng mê gái thê thảm đến trở thành lố bịch, như mày, hử Gấu?

(2) Truyện này, được dịch qua tiếng Anh, trên art2all.net. Langelaan có truyện Phép Lạ, dân Ky Tô mê lắm, câu chuyện một anh chàng mua bảo hiểm nhân mạng, đi xe lửa, xe lửa bị lật, anh ta giả đò què để hưởng bảo hiểm, sau đó cực ngoan đạo, chờ đến ngày hành hương Lộ Đức, nhận phép lạ. Đến ngày đó, chẳng có phép lạ, mà trở thành liệt luôn, và cũng trong bữa đó, một bé gái bị liệt, lại được hưởng phép lạ, ‘Ta cho con đôi chân của một kẻ không cần đến nó nữa”.
Hồi nhỏ Gấu mê đọc tay này lắm, còn mấy truyện nữa, cũng rất ư ly kỳ, chất nhân bản cao lắm, như truyện Rip, thí dụ, vậy mà bị hậu thế thuổng, sử dụng vào ba cái trò tuyên truyền nhảm nhí, vậy mà còn có tên vẫn thổi lấy thổi để. Chán quá!
Còn một truyện của tay Langelaan ly kỳ lắm, câu chuyện một ông con trai bán linh hồn cho Quỉ, để được hưởng đủ thứ trên đời, rồi sau đó đi tù, rồi đến lúc ra tù [xử tử], Quỉ chờ sẵn ở bên ngoài, thì cũng là lúc ông anh tới chứng kiến ông em đền tội đời, hai bên đấu trí, ông anh cứu thoát linh hồn thằng em, Quỉ thua trí bỏ đi.
Liệu đây cũng là câu chuyện của… NTL?
Làm sao ra ông anh bi giờ đây?

Gấu cũng đã từng bị lừa, như NTL.
Với NTL, thì ông giả đò bị lừa, còn Gấu, bị lừa thực tình, khi đinh ninh Sến cô nương là tác giả Thiên Sứ.
Hoá ra truyện phóng tác.
Phóng tác, nhìn một cách nào đó, thì cũng là một hình thức đạo văn, nếu cố tình không cho biết nguyên tác.

Giấc ngủ mười năm có thể khiến ta liên tưởng đến chuyện Từ Thức, nhưng tôi muốn so sánh nó với Rip Van Winkle của văn hào Mỹ Washington Irving.
NTL

Chắc chắn là Bác thuổng Irving, vì Bác mê Mẽo lắm, như PXA.
Bác đã từng thuổng Mẽo, để viết bản tuyên ngôn độc lập, không nhớ sao?

Trong số những người làm sống lại nhân vật Rip Van Winkle này, có Koestler.
Trong Bóng đêm giữa ban ngày, có anh tù tên là Rip Van Winkle, suốt ngày lảm nhảm câu “Vùng lên, hỡi những nô lệ ở trên thế gian này”, nhưng do bị công an nện nặng quá, bị mát cái đầu, thay vì “Vùng lên…”, thì là, “Tùng lên…” (1)
Gấu nghi, tay NTL này cũng đang ‘giả đò’ là một Rip!
Hay "thực sự"... là?

(1)
Lãng tìm cách tự cứu, tập Yoga, ăn cơm gạo lức muối mè, xa lánh bạn bè, những bức thư của anh thường tận cùng bằng câu, "Bao giờ thì hoà bường?" Không bao giờ anh dùng từ "hoà bình", như sợ hãi, ghê tởm… hoà bường, hoà bường, trong trí tưởng tượng của tôi, người bạn những năm trung học trở thành Rip Van Winkle, nhân vật của Koestler, gã tù nhân khốn khổ suốt ngày lảm nhảm khẩu hiệu ghê gớm nhất thời đại, "Bebout les Damnés de la terre!"; "bebout" thay vì "debout", "Vùng lên hỡi những kẻ trầm luân…" biến thành "Tùng lên, tùng lên…".
Những ngày ở Sài Gòn (1965)