Buổi đầu gặp gỡ Mr. Koestler mới khó chịu làm sao
How Unpleasant to Meet Mr Koestler
By Cynthia Koestler

Tôi sinh ra tại Nam Phi ngày 9 Tháng Năm 1927. Vào cuối tháng Giêng 1948 tôi rời Cape Town, để tới sống với mẹ tôi tại Paris. Đứng trên boong tầu, nhìn mảnh đất từ từ lùi dần, và cuối cùng lẫn vào vùng sương mù cuối chân trời, tôi biết mình sẽ chẳng bao giờ trở lại.
Tại Paris, tôi gia nhập Alliance Francaise để làm quen trở lại và thực tập mớ tiếng Tây của mình. Mặc dù đã trải qua những ngày nghỉ hè tại bờ biển Normandy vào năm 1938, tôi chưa từng biết Paris. Tới mùa xuân, tôi bị cảm cúm, do thời tiết thay đổi. Rồi tôi kiếm được một chân thư ký tại cơ sở làm phim Warner Brothers. Tô

Trong lúc rảnh rỗi, tôi viết một cuốn tiểu thuyết Tới và Đi, Arrival and Departure, và một số tiểu luận, sau được đưa vô The Yogi and the Commissar [Du Già và Chính Uỷ]

Tới và Đi là tập thứ ba, trong một bộ ba tập, trilogy, trong đó, đề tài trung tâm của nó là cuộc xung đột giữa đạo đức và thiết thực [expediency: miễn sao có lợi, thủ đoạn, động cơ cá nhân – khi nào, hoặc tới mức độ nào, thì một cứu cánh phong nhã [vẫn còn có thể] biện minh cho một phương tiện dơ bẩn. Đúng là một đề tài Xưa như Diễm, nhưng nó ám ảnh tôi suốt những năm là một đảng viên CS .

Tập đầu của bộ ba, là Những tên giác đấu, The Gladiators, kể cuộc cách mạng [revolution] của những nô lệ La mã, 73-71 BC, cầm đầu bởi Spartacus, xém một tí là thành công, và cái lý do chính của sự thất bại, là, Spartacus đã thiếu quyết định [lack of determination] – ông từ chối áp dụng luật quay đầu, trở ngược, “law of detours”; luật này đòi hỏi, trên con đường đi tới Không Tưởng, người lãnh đạo phải “không thương hại nhân danh thương hại”, ‘pitiless for the sake of pity’. Nôm na là, ông từ chối xử tử những kẻ ly khai và những tên gây rối, không áp dụng luật khủng bố - và, do từ chối áp dụng luật này khiến cho cuộc cách mạng thất bại.

Trong Bóng đêm giữa ban ngày, tay cựu truởng lão VC Liên Xô Rubashov đi ngược lại, nghĩa là, ông theo đúng luật trở ngược đến tận cùng cay đắng - chỉ để khám phá ra rằng ‘lô gíc không thôi, là một cái la bàn không hoàn hảo, nó sẽ đưa con người vào một chuyến đi đầy dông bão, cuối cùng bến tới biến mất trong đám sương mù.’
Hai cuốn, cuốn nọ bổ túc cho cuốn kia, và cả hai đều tận cùng bằng tuyệt lộ.

Nhập nước Pháp, như là một kẻ xa lạ chẳng ai mời, vào năm 1939, Koestler bắt đầu viết Bóng đêm giữa ban ngày, cuốn sách nổi cộm nhất của ông, và, mặc dù viết trên 30 cuốn sách, với đa số, ông chỉ là tác giả của chỉ một tác phẩm. Bóng đêm vén màn cho độc giả Tây Phương nhìn thấy thành đồng chế độ, những cây cột trụ tâm lý của độc tài CS. Vào năm 1944, Koestler hiểu rằng người Nga sẽ kiểm soát phía đông Âu châu của Berlin, sau chiến tranh. “Chỉ trong hai năm, nó sẽ là một diễn dịch tự nhiên,” ông viết trong nhật ký. “Nếu tôi la lớn lên điều này, chẳng ai tin, và tôi có thể bị tống vô nhà thương điên”. Ông trở thành cây trụ cột của Hội nghị vì Tự do Văn hóa được thành lập bởi bàn tay lông lá của Xịa, vào năm 1950, để chống lại tuyên truyền và ảnh hưởng của Xô Viết.
Tranh cãi sau đó liên quan tới hội nghị, là, liệu đám trí thức, khi khởi sự có biết gì về nguồn tiền trợ cấp. Scammell, tay viết tiểu sử Koestler nghĩ, không. Washington, bằng mọi giá, sẽ không giúp Koestler. Vào lúc đó, Scammell nhận xét, như nhìn rõ tim đen của Mẽo, “Xịa không muốn Chống Cộng ra mặt. Kín đáo, OK”.

Trong Tới và Đi, Arrival and Departure, cuộc xung đột giữa đạo đức và thiết thực được diễn tả bằng thuật ngữ tâm lý. Peter Slavek khởi nghiệp như là một tay cách mạng trẻ tại một xứ sở độc tài Nazi, chẳng có thì giờ nhìn vô cõi riêng tư của mình, ấy là nói về những duyên do thầm kín, thâm sâu đưa đến những hành động của riêng anh ta, do anh ta quyết định. Khi chiến tranh xẩy ra, anh vượt thoát qua một xứ sở Trung Lập [Neutralia, ở đây là Bồ Đào Nha], và phải đối diện với một chọn lựa khó chọn lựa: hoặc theo vị hôn thê qua Mẽo, hay tự nguyện tham gia Lực lượng Đồng minh. Anh đã từng trải qua, và vững trụ, những tù đầy, tra tấn trong quá khứ, nhưng giờ này đứng trước nan đề, anh bị đánh gục, về mặt tâm lý, và bị liệt một cẳng, bởi căn bịnh gọi là "hysterial paralysis", [Koestler cho biết đã từng chứng kiến một cas như vậy, xẩy tới cho một bạn tù của ông ở trong nhà tù Seville].

Ông bắt đầu chuyện học hành của mình, vào buổi hoàng hôn của Đế quốc Áo-Hung, tại một trường mẫu giáo ở Budapest. Bà mẹ đã có một thời gian là bịnh nhân của Freud. Ở Vienna, thời gian giữa cuộc chiến, ông xoay được việc làm thư ký riêng cho Vladimir Jabotinsky, một trong những nhà lãnh đạo đầu tiên của phong trào Zionist. Du lịch Soviet Turkmenistan như là một cảm tình viên CS, trẻ, sôi nổi, ông vớ được Langston Hughes, nhà thơ da đen Mẽo. Chiến đấu tại chiến trường Tây Ban Nha, ông gặp nhà thơ Anh W.H. Auden tại một “bữa tiệc khùng” ở Valencia, trước khi bị tống vô một trong những nhà tù của nhà độc tài Franco. Tại Berlin Weimar, ông rơi vào ổ của tay điệp viên Comintern tai tiếng, Willi Münzenberg, qua tay này, ông gặp những ông Trùm CS Đức của khu vực: Johannes Becher, Hanns Eisler, Bertolt Brecht. Sợ bị Gestapo tóm được trong khi chạy khỏi nước Pháp, ông xin Walter Benjamin chia cho liều thuốc tự tử. Vài tuần sau đó ông chơi luôn, khi nghĩ không thể thoát ra khỏi Lisbon, nhưng không chết (trong khi Walter Benjamin, khi bị lính gác từ chối không cho vượt biên giới Pháp & Tây Ban Nha, chơi liều của ông, và đi luôn).
Trên đường rong ruổi, ông dự bữa ăn trưa với Thomas Mann, nhậu với Dylan Thomas, kết bạn với George Orwell, tán tỉnh Mary McCarthy, và sống trong căn hộ ở London của Cyril Connolly. Năm 1940, Koestler được thả khỏi trại giam của Pháp, một phần là nhờ sự can thiệp của Harold Nicholson và Noël Coward. Thập niên 1950, ông giúp thành lập Hội Nghị Tự Do Văn Hoá, Congress for Cultural Freedom, cùng với Mel Lasky and Sidney Hook. Thập niên 1960, ông chơi LSD với Timothy Leary. Thập niên 1970 ông vẫn còn đăng đàn diễn thuyết, gây ấn tượng những thính giả, trong số có Salman Rushdie trẻ.
*
Về già, qua năm tuổi, tuổi Sửu [bà cụ Gấu mất đúng năm tuổi], giao thừa, thay vì khai pháo, Gấu cảm khái nhìn lại đời mình, cám ơn Ông Trời, ngay vào lúc Gấu ngập ngừng bước vô cõi đọc, cõi sống, cõi viết, đã trang bị cho thằng cu nhà quê Bắc Kít di cư toàn những ông thầy đắt giá: Giả như không đọc Koestler những ngày đó, biết đâu đã “phò” HPNT lên rừng rồi!
Nhớ thời gian viết cho tờ Tin Văn của Nguyễn Ngọc Lương, VC nằm vùng, có lần anh nhìn Gấu ra ý dò hỏi, có vẻ như anh tính dụ Gấu, này về nguồn, lá rụng về cội đi, mày Bắc Kít, cả lò nhà mày Cách Mạng, hay là làm VC nằm vùng quách!
Nhưng khủng nhất, là ông ta ban cho Gấu sư phụ Faulkner!
Ban cho ông Thầy Faulkner, chưa đủ, còn ban thêm cho một nhân vật của ông, và, như Đức Chúa Trời, phán một phát “Hãy Ánh Sáng”, thế là BHD thức giấc, bước ra khỏi những trang sách của Faulkner, và bước vô cuộc đời anh cu Gấu!
Bởi vì, thiếu BHD làm sao viết ra được Những Ngày Ở Sài Gòn, dù đã nhập tâm cách viết ‘độc thoại nội tâm’ với những câu văn dài lê thê ‘bè rau muống’ của sư phụ?
‘Bè rau muống’, hình ảnh này là của tay Lộc, truởng phòng hành chánh UPI, khi anh đọc tập truyện của Gấu.

Albert Camus, 50 năm sau khi mất