Lịch sử Việt Nam có một nếp gấp, ngay khi Đàng Trong xuất hiện. Có Đàng Trong một cái là có giấc mơ đổi đời, giấc mơ thoát ra ngoài luỹ tre làng, thoát ra khỏi một miền đất chẳng còn mầu mỡ gì nữa trừ Cái Độc, Cái Bất Nhân, Cái Ác. Thành thử, chúng ta phải coi chủ nghĩa CS, với những giấc mơ tuyệt vời, không tưởng của nó, là giấc mơ giải thoát khỏi cái ác muôn đời của một miền đất, chứ không phải là để đắm chìm mãi vào. Đám Yankee mũi tẹt, qua đám tinh anh của nó, gục ngã trước Cái Ác muôn đời, khi hạ nhục Miền Nam, biến nó thành mảnh đất chiến thắng thay vì mảnh đất giải phóng. Nên nhớ, câu nói của Bùi Tín, một phần, là từ đáy lòng của ông bộc phát ra, chứ không hoàn toàn là chủ trương của Đảng. Sau này, đám VC cố sửa nó, bằng những câu nói khác, thí dụ của Lê Duẩn, Gấu nhớ đại khái, bây giờ là lúc xây dựng cái nhà Mít, thay vì xúm nhau ăn cướp hôi của, qua các chính sách đánh tư sản mại bản, tống đi Kinh Tế Mới, đi tù cải tạo Siberia Mít, nơi Cổng Trời....  hay của Sáu Dân, một triệu người vui, thì có một triệu người buồn....
Không phải tự nhiên mà mấy đấng Cu Sài nhỏ máu ngón tay viết đơn xin vô Nam chiến đấu. Trong hành động đó, có giấc mơ đổi đời, lột xác của người dân quê, đời đời kiếp kiếp, khốn khổ khốn nạn, của cánh đồng xơ xác, của con sông Hồng, trong số đó, có cả anh Chí Phèo, và hậu duệ của anh ta, những đứa con của lò gạch ngày nào.
Thành thử không thể đổ hết tội ác lên chủ nghĩa CS được.

Giấc mộng giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước, phải nói lại, có, kể từ khi có giống dân Mít.
Nó nằm ngay trong huyền thoại Bà Âu Cơ đẻ trăm trứng.
Nàng là giống Rồng, ta là giống Tiên, không ở đời với nhau được.
Ui chao, còn lời nguyền nào cay đắng thê lương hơn, đối với dân Mít?
Gấu bất giác lại nhớ đến một câu của triết gia Tây Glucksmann: Dân Mít [Bắc Kít đúng hơn] bị trời nguyền, luôn phải gây chiến!
Nhưng, chính vì thế mà, cứ có một tên Mít ra đời, là có một giấc mơ giao lưu hòa giải, hợp nhất Đàng Trong, Đàng Ngoài, giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước, Bắc Kít là ông anh, Trung Kít, Nam Kít là hai ông em cùng sống chung trong cái nhà Mít bằng năm bằng mười ngày nảo ngày nào.
Chỉ đến khi có ngày 30 Tháng Tư, tất cả đều đảo lộn. Thiên Sứ biến thành Quỉ Sứ! Kẻ Cứu Vớt biến thành Đao Phủ.
Thành thử không phải tự nhiên mà Bùi Tín nói, chúng ông lấy sạch rồi, chúng mày còn cái gì mà bàn giao?
Trong thâm tâm ông có một tên ăn cướp Bắc Kít, với trái tim ‘thống nhất’, hoặc nói theo Bác, với trái tim để ở Miền Nam!
Hay ông nhà văn Nê Nựu phán, giặc Mẽo vô nhà ta, giết hại, hiếp đáp vợ con ta… bảo sao ta ngồi yên? (1)

Và đúng như cô người làm Rose, trong truyện Y sĩ đồng quê của Kafka khều nhẹ ông chủ của mình, me-xừ Nê Nựu không hề biết trong nhà ông có gì.
Chứng cớ: Đọc bài viết mới nhất về ông, thì rõ, đến ngay vợ con ông mà ông cũng không biết lòng dạ, và khi biết rồi thì chỉ có khóc rống lên, rồi chờ đi!

Nhà văn Lê Lựu: Cái Tết buồn nhất trong đời người

(Ký sự một chuyến đi)
Nguyễn Quốc Trụ

"We come to terms with and reconcile ourselves to reality, that is, try to be at home in the world."
(Qua sông lụy đò,
Hãy cố coi đây là nhà).
Annah Arendt

 ... and when "the future" is uttered, swarms of mice
rush out of the Russian language and gnaw a piece
of ripened memory which is twice
as hole-ridden as real cheese.
After all these years it hardly matters who
and what stands in the corner, hidden by heavy drapes,
and your mind resounds not with a sepharic "doh",
only their rustle.
Life, that no one dares
to appraise,
like that gift horse’s mouth,
bares its teeth in a grin at each
encounter.

What gets left of a man amounts
to a part. To a spoken part. To a part of speech. 

(... Và khi "tương lai" được thốt ra, những đàn chuột nhắt
ùa ra khỏi tiếng Nga, gậm mẩu
ký ức chín ruỗng, lỗ chỗ gấp hai lần miếng phó mát thực.
Sau tất cả những năm tháng đó, đâu hề chi, là ai
hay là cái gì, còn đứng trong xó, che bởi những tấm màn nặng nề,
và trong đầu bạn bạn vang lên, không phải một âm "đô" thần tiên, mà chỉ là những tiếng gậm nhấm.
Cuộc đời mà không ai dám lượng định,
giống như miệng của chú ngựa tặng kia
nhe răng cười mỗi lần
gặp gỡ.

Những gì còn lại của một người dồn
một mảnh. Mảnh ngôn. Mảnh lời.)
     Joseph Brodsky (A Part of Speech).
 

Ta còn để lại gì không
Kể non đá lở, nọ sông cát bồi.
....

Ta van cát bụi bên đường,
Dù nhơ dù sạch đừng vương gót này.
Để ta trọn một kiếp say,
Cao xanh liều một cánh tay vói trời.
Nói chi thua được với đời,
Quản chi những tiếng ma cười đêm thâu.
Tâm linh đốt nén hương cầu,
Nhớ quê rằng rặc ta sầu đó thôi
Bao giờ ta trở về ngôi,
Hồn thơ còn lại luân hồi thế gian.
Một phen đã nín cung đàn,
Nghĩ chi còn mất hơi tàn thanh âm.
   Vũ Hoàng Chương (Nguyện cầu). 

Nhà thơ Nga Joseph Brodsky, trong cuộc hành trình xuyên qua thế kỷ 20, có thời gian làm nghề cắt xẻ xác chết tại một bệnh viện tỉnh. Ông nói với ký giả Mỹ, David Remnick: "Bạn biết không, tôi lại khoái nghề đó. Thật xấu hổ, khi bỏ nghề".
Ông giải thích lý do bỏ nghề, trong một lần trò chuyện với Solomon Volkov. "Đó là một bệnh viện địa phương, và vào mùa hè, họ mang tới một ít trẻ con. Mùa này (lúc đó là tháng Bẩy), trẻ con chết bộn, do ăn uống bậy bạ. Bữa đó, một tay bô hê miêng tới nhà xác, và tôi (Brodsky) đưa cho anh ta hai đứa nhỏ – hai đứa sinh đôi, nếu tôi không lầm. Khi nhìn thấy hai đứa con được cắt xẻ ngon lành, anh ta bỗng nổi điên, và, tay cầm dao, dượt đuổi vòng vòng, giữa mớ tử thi. Một cảnh tượng siêu thực như thế, nhà thơ, thuộc hàn lâm viện Pháp Jean Cocteau cũng phải chào thua!" Sau cùng ông bố tóm được nhà thơ-tên đồ tể, may sao Brodsky vớ được cây búa và khiền vào cổ tay cầm dao, ông bố xuội lơ, ngồi bệt xuống, và cứ thế ôm mặt khóc. Và nhà thơ cảm thấy có một điều gì đó không ổn...
Đó là một trong những lý do ông bỏ nghề.

Lời người giới thiệu: Sau đây là chuyển ngữ, từ bản tiếng Pháp, cuộc phỏng vấn đặc biệt triết gia người Pháp, Michel Foucault, đăng trên tạp chí Nhật Bản, Shukan posuto, số đề ngày 17 tháng Tám 1979. Nhan đề tiếng Nhật: "Nanmin mondai ha 21 seiku minzoku daiidô no zencho da." ("Vấn đề người tị nạn là điềm báo trước cuộc di dân lớn lao mở đầu thế kỷ 21"). Người phỏng vấn: H. Uno. Người dịch ra tiếng Pháp: R. Nakamura.
Người phỏng vấn: Theo ông, đâu là cội nguồn của vấn đề người Việt tị nạn?
Michel Foucault: Việt Nam không ngừng bị chiếm đóng, trong một thế kỷ, bởi những thế lực quân sự như Pháp, Nhật, và Mỹ. Và bây giờ cựu-Miền Nam bị chiếm đóng bởi cựu-Miền Bắc. Chắc chắn, cuộc chiếm đóng Miền Nam bởi Miền Bắc thì khác những cuộc chiếm đóng trước đó, nhưng đừng quên rằng, quyền lực Việt Nam của Miền Nam hiện nay, là thuộc về Việt Nam của Miền Bắc. Suốt một chuỗi những chiếm đóng trong một thế kỷ như thế đó, những đối kháng, xung đột quá đáng đã xẩy ra ở trong lòng dân chúng. Con số những người cộng tác với kẻ chiếm đóng, không nhỏ, và phải kể cả ở đây, những thương gia làm ăn buôn bán với những người bản xứ, hay những công chức trong những vùng bị chiếm đóng. Do những đối kháng lịch sử này, một phần dân chúng đã bị kết án, và bị bỏ rơi.
-Rất nhiều người tỏ ra nhức nhối, vì nghịch lý này: trước đây, phải hỗ trợ sự thống nhất đất nước Việt Nam, và bây giờ, phải đối diện với hậu quả của việc thống nhất đó: vấn đề những người tị nạn.
Nhà nước không có quyền sinh sát - muốn ai sống thì được sống, muốn ai chết thì người đó phải chết - với dân chúng của mình cũng như dân chúng của người – của một xứ sở khác. Chính vì không chấp nhận một thứ quyền như thế, mà [thế giới đã] chống lại những cuộc dội bom Việt Nam của Hoa Kỳ và, bây giờ, cũng cùng một lý do như vậy, giúp đỡ những người Việt tị nạn.
-Có vẻ như vấn đề người Căm Bốt tị nạn khác với của người Việt tị nạn?
Chuyện xẩy ra ở Căm Bốt là hoàn toàn quái đản trong lịch sử hiện đại: nhà cầm quyền tàn sát sân chúng của họ, theo một nhịp độ chưa từng có, chưa từng xẩy ra, chưa từng đạt tới. Và số dân chúng còn lại, lẽ dĩ nhiên, coi như là sống sót, và họ đang sống dưới sự đàn áp của một quân đội chỉ lo việc hủy diệt, và tỏ ra tàn bạo. Hoàn cảnh như vậy không giống Việt Nam.
Ngược lại, điều quan trọng ở đây là sự kiện này: trong những tổ chức, lực lượng đoàn kết tương trợ, được thành lập trên khắp thế giới, nhằm hỗ trợ những người tị nạn vùng Đông Nam Á Châu, người ta đã bỏ qua, không tính tới sự khác biệt về những hoàn cảnh lịch sử và chính trị. Như vậy không có nghĩa là, người ta có thể tỏ ra rửng rưng, không thèm để ý tới những nghiên cứu lịch sử và chính trị của vấn đề người tị nạn, nhưng điều khẩn thiết cần phải làm liền, là cứu những con người đang gặp nguy hiểm.
Bởi vì, vào lúc này, bốn chục ngàn người Việt Nam đang chới với trên biển Đông, trước khi tới được đảo, cận kề với cái chết. Bốn chục ngàn người Căm Bốt đang ngột ngạt tại Thái Lan, và cũng đang cận kề với cái chết. Như vậy là không kém con số tám chục ngàn người đang ngày đêm cận kề với cái chết. Mọi tính toán so đo, về sự cân bằng tổng quát những sứ xở trên trái đất, những khó khăn chính trị và kinh tế đi cùng với sự cứu trợ người tị nạn – tất cả những so đo tính toán như vậy không thể nào biện minh cho việc những nhà nước [trên thế giới] bỏ rơi những con người, ở ngưỡng cửa của cái chết.
Vào năm 1938 và 1939, người Do Thái chạy trốn khỏi Đức Quốc và Âu Châu, nhưng do chẳng có ai đón tiếp họ, cho nên đã có những người trong số đó bị chết. Bốn chục năm đã qua, kể từ đó, không lẽ bây giờ người ta lại đem cái chết đến cho hàng trăm ngàn người?
-Về một giải pháp mang tính toàn cầu đối với vấn đề người tị nạn, những quốc gia gây ra tình trạng này, đặc biệt là Việt Nam, phải thay đổi đường lối chính trị. Nhưng bằng cách nào, theo ông, người ta có thể có được một giải pháp toàn cầu?
Trong trường hợp Căm Bốt, tình hình bi đát hơn là so với Việt Nam, nhưng lại hy vọng có được một giải pháp, trong tương lai gần. Người ta có thể tưởng tượng ra, sự thành lập một chính quyền có thể được dân chúng Căm Bốt chấp nhận, và từ đó, giải pháp ló ra. Nhưng với Việt Nam, vấn đề phức tạp hơn nhiều. Quyền lực chính trị đã được tạo dựng, thế nhưng mà, quyền lực này coi là ngụy (exclure: đuổi, khai trừ) một phần dân chúng, và lẽ dĩ nhiên, những con người bị khai trừ này không muốn điều đó. Nhà nước đã tạo ra một tình trạng là, những con người bị khai trừ bắt buộc phải chọn cái tình thế bấp bênh, hiểm nghèo như là một cơ may sống sót, tức là trao thân cho biển cả quyết định, thay vì ở lại Việt Nam. Rõ ràng là phải tạo áp lực để cho Việt Nam thay đổi đường lối chính trị. Nhưng "tạo áp lực" nghĩa là gì?
Tại Genève, trong hội nghị của Liên Hiệp Quốc về vấn đề người tị nạn, những quốc gia thành viên đã đưa ra áp lực đối với Việt Nam, áp lực theo nghĩa đòi hỏi, yêu cầu, hoặc gợi ý, cố vấn (conseil). Nhà cầm quyền Việt Nam do đó đưa ra một số nhượng bộ. Thay vì bỏ rơi những con người muốn ra đi, trong những điều kiện bấp bênh, và có thể mất mạng, nhà cầm quyền Việt Nam đề nghị xây dựng những trại chuyển tiếp, để gom lại những người muốn ra đi: những người này sẽ ở đây hàng tuần, hàng tháng, và hàng năm, cho tới khi có quốc gia nhận họ.... Nhưng đề nghị này tương tự, lạ lùng làm sao, với những trại cải tạo.
-Vấn đề người tị nạn đã từng xẩy ra nhiều lần trong quá khứ, nhưng, giả dụ như có một khía cạnh lịch sử mới mẻ, trong trường hợp những người Việt tị nạn, theo ông, khía cạnh này mới mẻ này là gì?
Thế kỷ 20 xẩy ra nhiều vụ diệt chủng và bách hại sắc tộc. Tôi nghĩ là, trong một tương lai gần, những hiện tượng này lại tái diễn, dưới những hình thức khác. Bởi vì, thứ nhất, những năm mới đây, con số những nhà nước độc tài cứ tăng lên mà không giảm đi. Bởi vì tự do diễn đạt tư tưởng chính trị là điều không thể có được tại những quốc gia như vậy, và lại chẳng làm sao có được một lực lượng kháng chiến, những con người bị khai trừ bởi chế độ độc tài đành phải chọn cách trốn khỏi địa ngục.
Thứ hai, trong những xứ sở cựu thuộc địa, người ta tạo nên nhà nước bằng cách tôn trọng biên giới như là đã có từ hồi còn thuộc địa, đến nỗi, những sắc dân, những tiếng nói, những tôn giáo cứ thế trộn lẫn vào nhau. Hiện tượng này tạo nên những căng thẳng nghiêm trọng. Trong những xứ sở như vậy, những đối kháng ở trong lòng dân chúng có nguy cơ bùng nổ, đưa đến tình trạng di chuyển một số lượng lớn dân chúng, và sự sụp đổ cơ chế nhà nước.
Thứ ba, những sức mạnh kinh tế tại những xứ sở phát triển, do cần lực lượng lao động từ thế giới thứ ba, và từ những xứ sở đang trên đà phát triển, đã kêu gọi di dân từ Bồ Đào Nha, Algérie, hay Phi Châu. Nhưng, ngày nay, những xứ sở này, do kỹ thuật tiến bộ, đã không cần tới lực lượng lao động chân tay, và lại tìm cách xua đuổi di dân.
Tất cả những vấn đề trên đẻ ra cơn lũ di dân, hàng trăm hàng triệu người. Và thật bi thảm, thật nhức nhối, với những người chết, những vụ sát nhân. Tôi sợ rằng, chuyện xẩy ra tại Việt Nam không chỉ là một tiếp nối của quá khứ, mà nó tạo nên một điềm báo cho tương lai.
Jennifer Tran chuyển ngữ.
VHNT 3.3.2002

Tôi sợ rằng, chuyện xẩy ra tại Việt Nam không chỉ là một tiếp nối của quá khứ, mà nó tạo nên một điềm báo cho tương lai.
Bảnh thật. Biết trước thảm họa của dân Mít mở ra thảm họa của nhân loại.
Post lại, nhân đọc bài viết trên Books, số tháng Giêng & Hai, 2010 về thảm họa Pol Pot.

Trên Tin Văn đã có một bài rồi. Bài mới này, của Simon Leys, dịch từ một bài tiếng Anh, cũng của tác giả, điểm cuốn Vụ án Khờ Me Đỏ, Le Procès des Khmers rouges, của Francis Deron: Một trường hợp tự diệt chủng: Khờ Me Đỏ
Bài viết, nếu đọc theo cái dòng tiên tri như bài của Foucault, có vẻ như tiên đoán sự tự diệt của dân Mít.
TV post và dịch sau.

Un cas d'autogénocide: les Khmers rouges
[Một trường hợp tự diệt chủng: Khờ Me đỏ]
Article de Simon Leys
The Monthly

Qui ne se souvient des dernières lignes du Procès de Kafka? Joseph K., citoyen innocent tombé dans un incompréhensible engrenage de poursuites judiciaires interminables, pour des raisons qui ne lui seront jamais révélées, est finalement emmené dans une carrière abandonnée par deux messieurs à l'apparence de fonctionnaires. Là, avec une sorte de raideur bureaucratique imbécile, sans violence, sans colère et sans un mot, ils entreprennent de l'exécuter. Tandis que l'un des deux messieurs retourne par deux fois un couteau dans son coeur, K. a un dernier sentiment conscient: « C'était comme si la honte allait lui survivre. »
Cette dernière phrase a laissé perplexes bien des lecteurs. Mais c'est cette perplexité même qui laissait perplexe Primo Levi, qui explique dans son court essai sur Kafka : « Cette dernière page me coupe le souffle. Moi, qui ai survécu à Auschwitz, je ne l'aurais jamais écrite, ou pas comme cela: par incapacité ou manque d'imagination, certainement, mais aussi par un sentiment de décence face à la mort (que Kafka méconnaissait ou rejetait); ou peut-être simplement par manque de courage. La célèbre formule, source de tant de discussions, qui clôt le livre comme une pierre tombale ("C'était comme si la honte allait lui survivre") ne présente aucune énigme à mes yeux. De quoi Joseph K. devrait-il avoir honte? Il a honte de maintes choses contradictoires. [ ... ] Je sens pourtant qu'il y a, dans sa honte, un autre élément que je connais bien. À la fin de son douloureux parcours, le fait qu'un tel tribunal corrompu existe et qu'il contamine tout alentour lui fait honte. [ ... ] Après tout, ce tribunal a été créé par l'homme, pas par Dieu, et K., avec le couteau déjà enfoncé dans le cœur, connaît la honte d'être un homme.»