---

Shostakovich tại Oxford

Hemingway's last words

Ông già bạn tôi có lần nói, viết sao cho càng giản dị thì văn chương càng đẹp. Tôi cười nói, câu này của chú mười một chữ, mà hai mươi hai năm nữa chưa chắc cháu làm được. Ông cười cười, sai bét, cháu đã làm được rồi, mấy cái truyện đầu tay đó. Nhưng những trang viết giản dị, ngây ngô có phần khờ khạo xưa tôi càng sống càng trải đời càng rời xa chúng. Giờ mà viết được vậy, coi bộ khó hơn lên trời.
NNT
Chỉ một câu văn trên, là phải vận đến cả một đoạn, trong một bài viết về Cioran, kẻ mơ tưởng một thế giới mà ở đó, người ta có thể chết chỉ vì một cái dấu phẩy, nhìn ở văn phong như là một cách để hoà giải hồ nghi và cao cả, sau đây, (1) để "thuyết minh".
(1) Cioran
Le style, remède au désespoir?
[Văn phong, thuốc chữa tuyệt vọng?]
par Patrice Bollon [Ký giả, tiểu luận gia]
Trích đoạn bài viết đăng trong Le Magazine Littéraire, số đặc biệt về chủ nghĩa hư vô, Oct-Nov 2006.
Mourir pour une virgule. A la vérité pourtant, il y a bien chez Cioran une voie de surmonter cette contradiction entre la nécessité du scepticisme et celle, parallèle, de la foi; mais peut-être cette « solution" n'est-elle que nostalgique: en revenir à une espèce de monde cynique, et surrtout qui aurait fait du cynisme sa grandeur, comme le XVIIIe siècle français, a pu en donner l'image. Bref, c'est à une sorte de décadence somptueuse qu'en appelle Cioran, et c'est très exactement ce qu'il exprime dans le chapitre central d'Ecartèlement, « L'Amateur de mémoires", l'homme qui, dans les Syllogismes de l'amertume, « rêve d'un monde où l'on mourrait pour une virgule ", voit dans le style une façon de concilier le doute avec la grandeur. « Restent cependant les apparences, écrivait-il déjà en 1949 dans le Précis de décomposition: pourquoi ne pas les hausser au niveau d'un style? C'est là définir toute époque intelligente. " La futilité serait ici la vraie profondeur. Le nihilisme se convertit en fin de compte en un rêve d'esthétisme. Du romantisme adolescent de la négation à une sorte de politique détachée et désabusée de l'Artifice, en passant par la lucidité et le cynisme: tel est l'itinéraire que nous convie à emprunter Cioran, et lui confère son extraordinaire actualité. Quand le « désert» croît, comme le disait Nietzsche, peut-être peut-on en arrêter l'expansion par les fêtes ininterrompues d'une Futilité vraie, érigée en mode de vie de philosophie. Ce nihilisme raisonné, doux, subtil, intelligent, porte de fait le beau nom de « Libertinage »•
*
Cái đám ngu đần, bằng cấp bằng kiếc, cái đám viết ào ào, hết tác phẩm này tới tác phẩm khác bằng giọng huênh hoang khoác lác, chúng có bao giờ viết nổi, chỉ một câu văn?
Như câu trên.
Hay như câu này:
Que serais-je, si je pouvais être. Que dirais-je, si j’avais une voix, qui parle ainsi, se disant moi?
Tôi là gì nếu tôi có thể là gì. Tôi nói gì nếu tôi có một tiếng nói. Ai nói thế, nhận là tôi?
Beckett: Textes pour rien.
*
Lúc Bé Tư mới ra cuốn Cánh đồng bất tận, một ông lão nghe chuyện hỏi tôi NQS ủng hộ lắm hả, cháu có không? Tui nghe chú Sơn Nam có bản photo. Mà lúc này ổng về ở dưới Lăng Ông rồi. Chở chú lại thăm giả chút. Hai người lớn nói chuyện văn chương, tôi mải mê đọc báo. Chỉ nghe thoáng khúc cuối chú Sơn Nam nói “nó muốn đặt tên cho đứa nhỏ là Hiền, Lành gì đó chứ không Thù, Hận,… nghĩ lại không biết tụi mình là con hoang của vụ hiếp dâm nào?” Tôi xin phép hai ông chú ra về trước.
Nhớ Sơn Nam
Anh già [Sơn Nam], anh trẻ [tác giả bài viết] đều cay đắng Cô Tư!
Bài này, viết nhân giỗ đầu Sơn Nam, được ông Việt Xì Tốp Đi Thôi cho 'hai sao', chứng tỏ trình độ thưởng ngoạn và luôn cả "cái tâm" của người viết lẫn người đọc.
Trong một bài tưởng niệm, không ai đem chuyện cũ ra để mà sát muối vào kẻ đã chết!
Nên nhớ Sơn Nam đã từng mắng mỏ Cô Tư là "hỗn", và đề nghị "Đảng" [?] giáo hóa Cô, bắt Cô viết tự kiểm!
Tôi xin phép hai ông chú về trước.
Sao không ở lại nghe tiếp, kể tiếp?

Hỗn

Có một dạo, “Cánh đồng bất tận” của Nguyễn Ngọc Tư gây xôn xao dư luận. Nhà văn nhận xét thế nào về quyển sách này và về tác giả?
-Cô Tư viết hay nhưng hỗn. Văn phong của cổ hơi cà rỡn. Cái nhìn trong “Cánh đồng bất tận” không rộng, nông dân ở đó không nhìn hẹp như thế mà mỗi cái họ đều có lý của họ. Ngọc Tư thông minh, sẽ còn phát triển nữa nhưng cần người chỉ dẫn sau vụ lùm xùm về “Cánh đồng bất tận”.
Sơn Nam
Nguồn
*
Ông già bạn tôi có lần nói, viết sao cho càng giản dị thì văn chương càng đẹp. Tôi cười nói, câu này của chú mười một chữ, mà hai mươi hai năm nữa chưa chắc cháu làm được. Ông cười cười, sai bét, cháu đã làm được rồi, mấy cái truyện đầu tay đó. Nhưng những trang viết giản dị, ngây ngô có phần khờ khạo xưa tôi càng sống càng trải đời càng rời xa chúng. Giờ mà viết được vậy, coi bộ khó hơn lên trời.
*
Chúng ta tự hỏi, trong câu văn trên, cái dấu phẩy mà Cioran mơ tưởng, ở đâu?
Gấu nghĩ, ở sau từ “xưa”:
Ông già bạn tôi có lần nói, viết sao cho càng giản dị thì văn chương càng đẹp. Tôi cười nói, câu này của chú mười một chữ, mà hai mươi hai năm nữa chưa chắc cháu làm được. Ông cười cười, sai bét, cháu đã làm được rồi, mấy cái truyện đầu tay đó. Nhưng những trang viết giản dị, ngây ngô có phần khờ khạo xưa, tôi càng sống càng trải đời càng rời xa chúng. Giờ mà viết được vậy, coi bộ khó hơn lên trời.
Từ xưa này, còn ‘ăn’ với từ xa sau đó.
Bảnh còn hơn cả  đoạn văn mở ra Giã Từ Vũ Khí của Hemingway!
Cũng có chuyện đếm chữ ở trong cả hai.
In the late summer of that year we lived in a house in a village that looked across the river and the plain to the mountains. In the bed of the river there were pebbles and boulders, dry and white in the sun, and the water was clear and swiftly moving and blue in the channels. Troops went by the house and down the road and the dust they raised powdered the leaves of the trees. The trunks of the trees too were dusty and the leaves fell early that year and we saw the troops marching along the road and the dust rising and leaves, stirred by the breeze, falling and the soldiers marching and afterward the road bare and white except for the leaves.
So goes the famous first paragraph of Ernest Hemingway's ''A Farewell to Arms," which I was moved to reread by the recent announcement that what was said to be Hemingway's last novel would be published posthumously next year. That paragraph, which was published in 1929, bears examination: four deceptively simple sentences, one hundred and twenty-six words, the arrangement of which remains as mysterious and thrilling to me now as it did when I first read them, at twelve or thirteen, and imagined that if I studied them closely enough and practiced hard enough I might one day arrange one hundred and twenty-six such words myself.
Joan Didion
Vào cuối mùa hè năm đó, chúng tôi sống trong một căn nhà trong một cái làng nhìn ra sông ra đồng tới tận vùng núi. Ở lòng con sông là đá cuội và đá mòn, khô và trắng trong ánh nắng, và nước sông, trong và chảy nhẹ nhàng, xanh ở trong những dòng rẽ. Những toán quân đi kế bên nhà xuống con lộ và bụi dấy lên phủ lên lá. Thân cây cũng bụi bặm, lá rụng sớm năm đó và chúng tôi nhìn thấy những toán quân đi bộ dọc theo con lộ, bụi dấy lên, và những lá cây, theo làn gió thổi rớt xuống, và những người lính đi bộ, và sau đó con lộ trần trụi, vắng hoe, và trắng toát, ngoại trừ những chiếc lá cây.
Đó là đọan văn trứ danh, hách xì xằng mở ra Giã từ vũ khí, mà tôi, thật xúc động, khi đọc lại, nhân có tin cuốn tiểu thuyết chót của Hemingway sẽ được xb, sau khi ông mất, vào năm tới.
Đoạn văn trên, ấn bản 1929, nếu nhìn thật gần, thì nó như thế này: bốn câu đơn, 126 từ, sự sắp xếp thì là một niềm bí ẩn mà ngay cả bây giờ, đọc lại tôi vẫn cảm thấy như lần đầu đọc nó, vào lúc 12, 13 tuổi, và tưởng tượng, nếu nhìn thật gần, gẩn nữa, gần nữa, thì tôi có thể, nếu trần lực ra mà đánh vật với chúng, thì có một ngày, tôi sẽ sắp xếp được những từ đó, chính tôi!
*
Gỡ bỏ cho nhẹ bớt
Bài viết mới của Cô Tư, thường ra, là có ngay trên Viết Xì Tốp Đi Thôi, và phải là bản "Tư" gửi, kỳ này, bài này, không, có lẽ vị giáo sư kinh tế mê văn miệt vườn bận chuyện tưởng nhớ nhà văn Sơn Nam, đăng hai bài kế nhau, sợ chỏi!
Suy ra, có thể cuộc tình văn chương & kinh tế chắc là đã đến hồi hạ màn, hay nói theo Cô Tư, gỡ ra cho khoẻ, cho nhẹ bớt!

Có lần hỏi thằng nhỏ mấy cái đĩa nhạc cổ lổ sĩ này bán chạy không, nó nói người ta mua nhiều lắm, nhưng chị là trẻ nhất. Lại hỏi tiếp, bộ thấy tôi mệt mỏi già nua lắm sao mà nghĩ nhạc này hợp với tôi. Thằng nhỏ cười, tại em thấy chị ăn mặc rất bình thường, còn không đeo nữ trang. Câu trả lời này làm tôi nhớ mấy giai thoại Thiền kiểu như hai ông đi bên bờ sông, một ông hỏi Đại Niết bàn là gì, sư trả lời, mau. Hỏi, mau gì, ông sư trả lời, xem nước. Hiểu chết liền.
Bữa qua ngồi quán chiều vắng ngắt, ông đồ cổ lại mở cái đĩa hát cổ, cô Ly đổ giọng ca mát rượi ra hè phố, “Cúi xuống/ Vùng non xanh mát/ Và cao tiếng hát cho cơn ưu phiền tan…” bỗng thấy tâm hồn mỏi mệt của mình đang được sự giản dị nào cứu chuộc. Cảm giác gan bàn chân tôi vừa chạm vào mặt đất, hình như tôi vừa tháo giày ra bỏ phứt bên đường.
Nhưng tuổi hai mươi gặp gì cũng thấy ham, cũng đeo mang, cũng hớn hở vơ lấy vào mình, tuổi lỉnh kỉnh những phấn son, tô vẽ và xiêm áo, tuổi hai mươi ấy giờ đâu mà tuổi ba mươi phải gỡ ra gần chết…
*
Hiểu chết liền!
Note: "Viết Xì tốp đi thôi" mới post bài trên, câu văn trên, được sửa lại, là:
Nhưng những trang viết giản dị, ngây ngô có phần khờ khạo đó tôi càng sống càng trải đời càng rời xa chúng. Giờ mà viết được vậy, coi bộ khó hơn lên trời.
Câu sửa lại, dễ đọc hơn, nhưng "thua" câu chưa sửa, theo Gấu!
Thua, cái gọi là hào quang thơ, như Simenon nói. (1)

(1) Why do you think Gogol interested you?
SIMENON:
Maybe because he makes characters who are just like everyday people but at the same time have what I called a few minutes ago the third dimension I am looking for. All of them have this poetic aura. But not the Oscar Wilde kind-a poetry which comes naturally, which is there, the kind Conrad has.
Theo ông, tại sao Gogol lại làm ông quan tâm?
Có thể, bởi vì ông ta tạo ra những nhân vật giống y hệt những con người hàng ngày, nhưng cùng một lúc, họ có cái, lúc nẫy tôi có nói, cái chiều thứ ba mà tôi tìm kiếm. Tất cả họ đều có cái mà tôi gọi là hào quang thơ. Không phải kiểu của Oscar Wilde - một thứ thơ đến một cách tự nhiên, cái thứ mà Conrad có.
The Paris Review Interviews, vol 3

'Nếu không viết, chắc đứt gân máu chết'
NV
Nếu thế, đừng viết! NQT

Văn chương của ông này, ngoài chuyện dơ, cái còn lại, thì là vô hại, như tất cả cái còn lại, là cõi văn Mít ở trong nước, như Gấu đã từng lèm bèm. Đâu phải cứ ỉa đái vào mặt nhà nước thì là… văn chương… Nobel đâu!
Sở dĩ ông ta ở trong nước, mà dám viết, [nếu không thì đứt gân máu mà chết], ấy là vì nhà nước VC coi thường NV, văn chương của ông chẳng là cái gì cả, chẳng ai thèm đọc, chứ không phải chống Kộng, kuội kiệu, gì hết!
Khó lắm, là... văn chương. Ngay cả khi bạn chửi nhà nước, thì cũng dành cho nhà nước một cơ hội đọc bạn.
Viết như Kít, thì ai đọc?
Nhưng, cái thiếu nhất, ở trong văn của tay này, là một tấm lòng nhân hậu, như một lần Gấu đã chỉ ra, khi ông ta viết về những cuộc biểu tình đòi đất của dân Miền Nam. Ông ta viết bằng một giọng vô học, về những người biểu tình, và khốn nạn hơn, còn mượn dịp, để quảng cáo cho một cuốn sách sắp xb của ông!
Lần đó, Gấu phán, văn ông này thua những lá thư của độc giả BBC, từ thành phố Sài Gòn, thua cả những lá thư của một nhà thơ của thành phố, cũng gửi cho BBC, như là những ký sự về nó, và trong đó, tất nhiên, có nói tới những cuộc biểu tình.
*
Trong bài viết “Ba trăm năm sau có ai khóc Tố Như”, Gấu đã ‘cẩn trọng’ mấy ông, mấy bà - chỉ chờ được người đời hỏi đến, là bèn, tôi mà không viết thì ngứa không chịu được, tôi mà không viết thì sặc máu mũi ra mà chết… - là, hãy coi chừng, ngứa thì gãi, gãi không hết, thì đi bác sĩ, coi có phải là di chứng của giang mai, hột xoài.. hay không.
Trường hợp ‘nếu không viết thì đứt gân máu mà chết’, của nhà văn NV này, Gấu sợ rằng do hoả nó bốc lên tận đầu rồi, vì Gấu nhớ, hình như là, có lần trả lời phỏng vấn, về quan niệm của ông đối với phái nữ, ông phán rất hách, chỉ khi nào tôi đưa được khẩu súng của tôi vô trong, thì mới có thể đưa ra nhận xét này nọ…
Cái sự chống nhà nước VC, ở những nhà văn như ông này, đúng là rất ‘cần thiết’, theo Gấu, cho VC, thế mới thảm.
Nó chứng minh, chế độ còn tốt gấp bội, so với đám rác rưởi chống nó!
*
Note: Có vẻ như cú đánh của Gấu đã động ổ...
Hiểu chết liền!
*
Tôi biết có nhiều người thắc mắc, tại sao đến giờ này Công an vẫn chưa bắt tôi?
Tôi là một nhà văn, và tôi viết như một nhà văn có tinh thần trách nhiệm. Tôi không tham gia bất cứ một tổ chức chính trị nào. Có lẽ đó là điều họ không có lý do để bắt tôi.
Thú thật, tôi cũng thường xuyên cảm thấy căng thẳng. Như có một cái thòng lọng treo lơ lửng trên đầu mình.
NV
DTH bảnh hơn nhiều, nếu nói về “Tôi là một nhà văn, và tôi viết như một nhà văn có tinh thần trách nhiệm. Tôi không tham gia bất cứ một tổ chức chính trị nào. Có lẽ đó là điều họ không có lý do để bắt tôi.”. Vậy mà cũng mấy lần suýt mất mạng, nếu không có đàn em báo động.
Phán kiểu này, là ngầm đồng ý với những vụ bắt bớ khác của nhà nước VC.
Tâm địa khốn nạn thì nó đẻ ra những câu nói khốn nạn.
Bất cứ một công dân nào, ở trong nước, cảm thấy đau lòng vì tình trạng hiện nay, đều cảm thấy cái thòng lọng hết, đâu có phải mình ông này. Vả chăng, chẳng có thòng lọng nào hết đâu, với thứ văn như của ông.
Viết dưới giá treo cổ mà còn chưa cảm thấy thòng lọng nữa là!
Có thể ông lầm, như đã từng lầm "đóng đinh trên giường với đóng đinh thập tự thơ", chăng?
*
Cách dấn thân của một nhà văn không giống cách dấn thân như một nhà chính trị
Nguyên Ngọc.
Luận điệu này, Gấu nghe hoài, nghe quen, và cứ nghĩ là đúng, cho tới khi đọc Brodsky, thí dụ Diễn văn Nobel, hay đọc Cao Hành Kiện, thí dụ, Tiếng nói của một cá nhân.
Có thể ông Nguyên Ngọc hiểu cái từ chính trị, khác với hai ông còn lại kia. Hoặc có thể, ông chỉ biết cái thứ chính trị, mà nhờ nó, Miền Bắc chiến thắng cuộc chiến.
Bởi vì cái đúng ngày nào gây họa cho ngày này. Một khi ông không nhận ra, thì cách dấn thân nào, cũng là hỏng cả. Trước đó, vẫn chính thể đó, sau đó, vẫn chính thể đó, thì làm gì có chuyện im hơi lặng tiếng. Trước đó, không im hơi lặng tiếng, vì còn mải hò theo cái ác, bây giờ, im hơi lặng tiếng, dù sao cũng nhẹ tội hơn.
Tôi thực sự tin là, chỉ có mỗi một cách dấn thân, đó là nói đúng về cuộc chiến vừa qua.
Gọi nó là chính trị, hay văn chương, gì cũng được.
Gấu này thực sự tin là, Miền Bắc, qua đám VC nằm vùng, ngụy tạo vụ đầu độc tù Phú Lợi, và từ đó thành lập MTGP, khiến Mẽo hoảng quá nhẩy vô. Người Mẽo không hề có dã tâm ăn cướp Miền Nam. Như hồ sơ mật sau này được khui ra, mà trước đó, Graham Greene, bằng sự bén nhậy, đã ngửi ra, khi trò chuyện với một tay Xịa, và dựa vào đó viết Người Mỹ Trầm Lặng, người Mẽo chỉ mong làm sao kiếm ra được một thằng Mít hoàn toàn Mít, chỉ vì Mít, một anh Mít quốc gia thứ thiệt, đếch theo Pháp, đếch theo VC, và qua anh này, thành lập Lực Lượng Thứ Ba, để ngăn chặn sự bành trướng của CS. Người mà Mẽo kiếm ra được, vào thời điểm đó, là tướng TMT, như Greene viết, và rất không ưa ông tướng này. Theo Greene, tướng TMT là người gây ra vụ nổ tại đường Catinat, một trong chuỗi biến cố, trong có vụ đầu độc tù Phú Lợi, đưa đến cuộc chiến.
Thành thử thảm họa chiến tranh, thảm họa Yankee mũi lõ giầy xéo Miền Nam, thảm họa chất độc mầu da cam… một cách nào đó, là do VC gây nên, khi dụ Mẽo vô.
Chỉ tới khi cuộc chiến chấm dứt, thì thảm họa Yankee mũi tẹt mới bộc lộ ra.
Cái đúng ngày nào [cuộc chiến thần thánh] gây họa ngày này, là vậy. Nói rõ hơn, Miền Bắc đã nói dối về ý nghĩa cuộc chiến. Khi lời nói dối bộc lộ ra, hậu quả khủng khiếp như hiện nay, và theo Gấu, vô phương cứu chữa, cách dấn thân nào thì cũng vứt đi, chỉ trừ ra, dám nhìn thẳng vào sự thực.
Nhưng muốn nói đúng về cuộc chiến, thì trước hết, cũng phải làm một cú tự vấn, như Nguyễn Khải, đi tìm cái tôi đếch có, Tô Hải, tớ là thằng hèn...  ấy là bởi vì anh nào cũng có tí "gì gì" đó, hoặc hào quang kháng chiến Chống Pháp, Chống Mỹ Cứu Nước… với Nguyên Ngọc, thì qua anh hùng Núp, hoặc tí chiến lợi phẩm, có cái nhà ở Miền Nam, có cái xế nhờ Miền Nam, có tí Cù Lao Tràm ở Bạc Liêu… thí dụ, thành ra cái vụ nói đúng này hơi bị khó!
*
Thú thực, Gấu này không hiểu ông NV này có điên, khùng, hay do quá ấu trĩ, khi đưa ra nhận xét về những gì ông ta viết, “Tôi biết có nhiều người thắc mắc, tại sao đến giờ này Công an vẫn chưa bắt tôi? Tôi là một nhà văn, và tôi viết như một nhà văn có tinh thần trách nhiệm. Tôi không tham gia bất cứ một tổ chức chính trị nào. Có lẽ đó là điều họ không có lý do để bắt tôi".
Ông cũng đã từng giới thiệu về ông: Về Việt Nam, thấy trên trán ai có chữ "tự do", là ông!
Nếu sự tình đúng như thế, thì chế độ VC quá tốt, chống đối làm quái gì nữa!
*
Quái lạ là, một ông nhà văn Kít như thế, mà cũng tung cũng hứng!