Bài 'đại phỏng vấn' tay nhà văn Albania thật tuyệt. Có thể làm bài văn mẫu cho đám nhà văn Yankee mũi tẹt được!
Thí dụ những câu sau đây mà chẳng bảnh sao:
Theo chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa, phải viết thứ văn chương "mùa xuân vĩnh viễn của nhân loại", chữ của Nguyễn Khải trong Gặp Gỡ Cuối Năm [nguyên văn, une littérature 'printanière']. Kết quả, trong cuốn tiểu thuyết đầu tay của tôi, mưa rơi ngay từ trang đầu tới trang chót.
Được hỏi, khi được Tây in sách, như DTH Mít "nhà mình" thí dụ, ‘phó phướng phông’?, Kadaré trả lời:
Với một nhà văn từ một xứ sở chư hầu của ông Xì, Stalinien, được in sách ở Tây là sống kiếp sống thứ nhì [réincarnation: tái nhập thế].
Trả lời câu hỏi, người ta nhắc hoài đến tên ông ở hành lang Nobel, ‘ông đã làm hồ sơ, và nạp đơn chưa’? [cái này thuổng trang Ngộ độc văn chương của thi sĩ NTT], ông trả lời:
Người ta nhắc nhiều đến tôi, và người ta tiếp tục. Ngày này qua tháng nọ, tôi cũng phải quen thôi. Có vài tay hay được nhắc như vậy, thành thử cũng có bạn.
*
Ismail Kadaré:
« Il n'y a pas trois vérités, il y en a treize, il y ena trente »
Il fut longtemps l'incomparable conteur d'une autre planète aux portes de l'Europe: l'Albanie d'Enver Hodja.
Toujours aussi prolifique, Kadaré revient avec nous sur le grand hiver passé et sur ses préoccupations actuelles.
Propos recueillis par ALEXIS LIEBAERT, photos DEREK HUDSON 

Plus de soixante livres, romans, recueils poétiques, essais, pièces de théâtre: en presque cinquante ans de vie littéraire, Ismaïl Kadaré a expérimenté tous les genres. Mais ce sont d'abord les romans, dès 1963 avec Le Général de l'armée morte, qui ont fait sa renommée internationale, miraculeuse pour un écrivain ayant oeuvré dans l'un des régimes les plus autarciques et ubuesques qui aient été, l'Albanie d'Enver Hodja. Kadaré est resté coincé dans l'étau de Tirana jusqu'en 1990, année où il décida de demander l'asile politique à la France. Rencontre avec l'une des plus grandes figures de la littérature mondiale, dont le dernier roman, L’Accident, est sorti cet été.
Vous vivez maintenant à Paris. Peut-on parler d'un exil ?
ISMAÏL KADARÉ. Non, on ne peut pas parler d'exil. Je partage aujourd'hui ma vie entre Paris et Tirana, moitié-moitié. Pendant une période, en effet, on a pu parler d'exil, mais j'avais annoncé en quittant mon pays que je reviendrais dès que la démocratie serait installée. Quand j'ai quitté l'Allbanie, c'était parce que je pensais que cela contribuerait à accélérer le processus démocratique. C'était pour moi la seule manière d'essayer de faire quelque chose. À cette époque, le pouvoir communiste, effrayé par ce qui se passait en Roumanie, avait promis de changer les choses. Mais ce n'était qu'un leurre. Il me fallait donc trouver d'urgence une caisse de résonance, un espace où m'exprimer pour dénoncer l'hypocrisie du pouvoir, parce qu'on ne pouvait rien dire là-bas: trois lignes, rien que trois lignes critiques, et c'était la prison. Mais je savais en partant que je reviendrais
Ismail Kadaré:
"Không chỉ có ba sự thực, mà có mười ba sự thực, có ba mươi sự thực."
Đã từ lâu, ông là người kể chuyện 'đả biến thiên hạ vô địch thủ' [không một ai so sánh nổi], từ một hành tinh ở ngay cửa ngõ của Âu Châu:  Xứ Albanie của Cha Già Dân Tộc, Đỉnh Cao Chói Lọi Enver Hodja.
Mắn đẻ như luôn luôn mắn đẻ, Kadaré trở lại với chúng ta và cùng với sự trở lại, là một mùa hè lớn lao và những bận rộn hiện thời của ông.
Hơn sáu chục cuốn sách, tiểu thuyết, thi tập, tiểu luận, kịch phẩm, và gần năm chục năm sống và viết. Nhưng chính những tiểu thuyết, từ 1963 và Tướng Âm Binh, một trong số đó, đã đưa ông lên đài danh vọng quốc tế, đúng là một phép lạ, đối với một nhà văn viết ở bên trong một chế độ độc tài, khắc nghiệt, lố lịch, và độc ác nhất, xứ sở Albanie của Enver Hodja. Kadaré bị kẹt cứng tại Tirana mãi đến năm 1990, năm ông quyết định xin tị nạn chính trị tại Pháp.
Sau đây là cuộc gặp gỡ với một trong những khuôn mặt lớn lao nhất của văn chương thế giới. Cuốn tiểu thuyết mới nhất của ông, Tai Nạn, ra mắt vào mùa hè năm nay.
Bi giờ ông sống tại Paris. Liệu chúng ta có thể nói một tí về... lưu vong?
*

Ismail Kadare doesn't need to be dissident to be good
Tớ đếch cần phải làm nhà văn ly khai mà vưỡn viết bảnh như thường.

I'd like to thank my oppressor...
The "no Solzhenitsyn" dispute surfaced in hard print with articles in the Spectator and letters to the TLS. John Carey, chair of the IMB committee, retorted - quite reasonably - that the judges were not commissars: "Our unanimous decision to award the prize to Ismail Kadare was made solely on grounds of literary merit." Saddam Hussein (who has another novel out this year) would have got the same Olympian treatment.
Tớ đếch giống Solz. Tớ còn cám ơn mấy thằng cha bắt bạt tớ nữa!
Và ban giám khảo Booker cũng đâu phải là những chính uỷ!