Thủ Thiêm

Gấu có những kỷ niệm khủng khiếp về cái đói, khi còn là 1 thằng bé nhà quê Bắc Kít. Có những kỷ niệm, là của ông bố của Gấu. Thí dụ cái chuyện bà nội của Gấu, chồng chết sớm, nuôi đàn con, có nồi thịt, bắt con ăn dè ăn xẻn thế nào không biết, nồi thịt biến thành nồi ròi.

Vợ chồng con cái nhà Gấu, liền sau 30 Tháng Tư 1975:

Đói tàn khốc!

Câu chuyện tiếu lâm về Bác, do Gấu phịa, và kể cho mấy anh quản giáo Đồ Hoà nghe, là vào thời gian Gấu vừa thoát “khổ nạn trong khổ nạn”, ra khỏi tổ trừng giới, được trả về đội, và được đi lao động, và do có tí tiền gia đình gửi cho, bèn mua chức Y tế Đội, tối tà tà đi từng lán, ghi tên trại viên khai bịnh, sáng hôm sau, sau khi chào cờ, đọc tên, dẫn qua khu bệnh xá.

Nhờ lần thăm nuôi đầu tiên, nhờ tiền gia đình gửi cho, cuộc đời tù của Gấu thay đổi hẳn. Buổi tối, Gấu thường la cà mấy lán, dự tiệc trà, thường là do mấy trại viên ban ngày có gia đình thăm nuôi mời. Để đáp lại, Gấu bèn trổ nghề kể chuyện tiếu lâm, quay phim chưởng. Danh tiếng vượt khỏi đội, tới mấy đội khác, rồi tới tai mấy ảnh. Và được mấy ảnh mời, cho ngồi nhậu chung, kể chuyện tiếu lâm.
Câu chuyện về Bác, có thể là còn đầy dư âm những ngày “tù trong tù”, tức những ngày ở tổ trừng giới. Thế là bèn xổ ra, cứ nhè Bác mà thọi! Vì Bác mà nên nông nỗi này!

So với câu chuyện về Bác, của NQL, cùng một một dòng, "hậu quả của hậu quả”, nhưng chuyện của Gấu, thì quá thường, so với của NQL.

Nay xin kể ra đây, cho rảnh nợ!

Trước khi kể Gấu cũng rào đón với mấy Quan quản giáo, đúng hơn, mấy Đấng TNXP, đừng có bắt tội thằng kể, và được OK.

Theo như truyền kỳ, thuở đó, thuở đó, Miền Bắc có một đội banh vô địch, đánh đâu thắng đó, và lần đó, qua Âu Châu dự World Cup, mang được Cup về cho xứ Mít. Trong bữa tiệc chia tay, ông bầu, bị đám báo chí Tây Phương phục rượu, xỉn quá, bèn phụt ra bí quyết:

-Mỗi khi ra trận, tui kêu cả đám cầu thủ tới, dặn một câu... thế là tụi nó đá như điên.

-Câu gì mà ghê thế ?
-Thì biểu tụi nó, tưởng tượng trái banh là đầu Bác H!
*
Bảnh nhất, là mấy anh quản giáo Đỗ Hoà.
Tha cho anh già!
*
Chuyện của NQL, Đóng vai Bác Hồ! (1), theo Gấu, phải những tay mê viết văn, mê tạo ra những nhân vật, tức những mặt nạ, những thế thân... đọc, mới sướng. Bí quyết của nó, là nằm trong giai thoại Trang Tử nằm ngủ hóa Bướm, tỉnh dậy, không biết Bướm là Trang Tử, hay Trang Tử là Bướm.
Về ba thứ này, Borges là bậc thầy!
Như là một độc giả, rồi, như là một tác giả.

Source

Thư tín 1
Saturday, August 23, 2008 1:05 PM 

NQL tả chân quá siêu. Liên minh các chế độ hà khắc tạo ra những con người ẩn ức, để mặc bản năng hướng dẫn, đọc thấy thương, không thấy tục.
*
NQL theo Gấu, cũng một thứ đệ tử Freud, coi libio là lực sáng tạo, thúc đẩy bánh xe lịch sử.
Tuy nhiên, phải nhìn ở tầng cao hơn, và đọc NQL song song với "Ba thằng lăng nhăng" của Tô Hoài, thí dụ, thì mới nhìn ra cái toàn thể. Đây là cuộc chiến giữa vai rớt Mác Xít và vai rớt Libido!
Và đọc đối chiếu với Võ Phiến, chẳng hạn.
Nhân vật VP, sở dĩ theo CS, là muốn huỷ diệt virus libio bằng vai rớt Mác Xít. Khi biết thất bại, ông về thành, từ bỏ con người tập thể, tìm lại con người như một cá thể, viết những truyện ngắn, tìm cách đào sâu cái phần libio như lực đẩy…
Đọc ông khi còn trẻ, Gấu lần ra Zweig, thầy của ông.
VP có những xen thật là khủng khiếp, thí dụ, hai cha con đóng vai Lã Bố, Điêu Thuyền, hay anh chàng cù lần ra đồng, đào miếng đất có bàn chân của bà vợ bỏ đi theo trai, về thờ...
Mailer, mới đây thôi, cũng toan tính giải thích virus Nazi bằng... libido, khi tưởng tượng ra một thời thơ ấu loạn luân của Hitler, trong Lâu Đài ở trong Rừng.

Có Gấu nhà văn, trong số nạn nhân!

[Coi Blog TV]

Thủ Thiêm, Hàm và Gấu.

Hồi đó đó, Hàm dân Hố Nai. Học Sài Gòn. Trọ học bên Thủ Thiêm cho đỡ tốn. Bữa tha hương ngộ cố tri nơi thủ đô người Việt tị nạn, tức Quận Cam, Tiểu Sài Gòn, Gấu quên không hỏi, anh còn nhớ cảm giác buổi sáng đứng chờ phà, ngó sang bên Sài Gòn, khi đó chưa có tượng Đức Thánh Trần; hay những buổi tắm sông, bơi ra tận mấy cái phao nổi lềnh bềnh ở giữa sông, người đầy dầu dơ, từ mấy con tầu mặc tình xả xuống lòng sông Sài Gòn.
Với Gấu, đó là thời gian thần tiên trong đời, được thực thụ đóng vai một anh học trò trọ học. Tiền ăn, tiền học, bà cô từ bên Tây gửi về.
Ấy a, sự tình nó như vầy, sau khi thằng cháu báo tin đậu trung học, bà cô mừng quá, bèn ra lệnh, tháng tháng tới địa chỉ “đó đó” lấy tiền. Ngoài ra, Gấu còn kiếm thêm, trước, làm bồi bàn cho tiệm chả cá Thăng Long, sau, làm trợ giáo, tức kèm trẻ tại gia, khi có được cái bùa lỗ ban là tấm bằng trung học đệ nhất cấp.
[Mảnh bằng này cũng có riêng một huyền thoại ly kỳ về nó, thời gian trọ học ở Thủ Thiêm, và cái địa chỉ đó đó, nơi Gấu tháng tháng đến lãnh lương, cũng là cả một thiên tình sử của Gấu, xin phép để riêng ra, kể sau].
Gấu thi trung học đậu kỳ 2, trong khi bạn bè may mắn hơn, ba tháng hè theo thầy Đoàn Viết Lưu học đệ tam, tới năm học mới, nhảy lên đệ nhị. Gấu theo bạn, không lẽ học một mình, bèn ngày đệ nhị, tối tự học chương trình đệ tam. Cuối năm Gấu đậu ngay kỳ đầu trong khi bạn bè đa số rớt lại, trong có Hàm.
Đậu năm đó, là nhờ Hàm một phần, trong khi anh lại rớt.
Lần đó, Hàm có cuốn bài tập vật lý của tay Georges Ève (?), một trong những bửu bối của đám học trò chúng tôi. Gần như cả năm anh quần quật với nó. Khi còn độ chừng một tuần tới ngày thi, Gấu nói, mày cho tao mượn coi thử.
Gấu lật qua, chú ý đến cách giải của từng trường hợp, từng loại. Vào thi, bài toán quang học y chang một bài trong cuốn bài tập, nghĩa là cách đặt để thấu kính hội tụ, phân kỳ, gương phẳng... y chang, chỉ khác những con số. Gấu giải như máy. Ra khỏi lớp thi sớm nhất, vội đi tìm bạn Hàm để cùng sướng cái sướng trúng tủ!
Gặp, anh lắc đầu, nói ngồi suốt giờ cắn bút, tới hết giờ nộp giấy trắng! Gấu lấy cuốn sách từ trong cặp của anh, lật ra, chỉ đúng bài toán. Anh đứng coi chừng mươi phút, đột nhiên xé nát cuốn sách, ngửa mặt lên trời than, cả năm trời, tao làm đến nát cuốn sách, tại làm sao chỉ trong một tuần mà mày lại có thể làm hết, mà còn nhớ hết mấy trăm bài toán?
Tôi nói với anh, tôi không hề giải một bài tập nào trong đó, mà chỉ coi phương pháp giải, của từng loại.
Sau này, tôi gặp một trường hợp tương tự, xẩy ra với một anh bạn học Toán Đại Cương.
Những ai đã từng học Toán Đại Cương, Đại Học Khoa Học Sài Gòn thập niên 1950, chắc chắn là còn nhớ ông thầy người Pháp Monavon. Ông có bà vợ, nghe nói hai vợ chồng rất mê văn chương Việt Nam, và đã lấy mấy cái bằng tại đại học văn khoa Sài Gòn.
Giáo sư Monavon này có một cái lạ, là, khi vào lớp, nếu ồn quá, là ông không giảng bài. Trong khi giảng, nếu ồn quá, thay vì nói lớn, ông nói thật nhỏ, hay ngưng nói, cho tới khi lớp yên lặng trở lại.
Tôi học ông được một năm. Tới kỳ thi, ông ra bài toán, tôi không biết làm sao mà đặt cây bút lên trên tờ giấy thi, vì không hiểu một tí gì về nó.
Đã có lần tôi viết về nỗi đau này. Do nhà nghèo, không có tiền mua sách bài tập, thành ra không hiểu, thế nào là một bài toán ở Toán Đại Cương, và làm thế nào để giải nó. Suốt năm học, tôi chỉ có tập cours quay ronéo của giáo sư Monavon, trong khi bạn bè có những cuốn như bài tập tiếng Pháp của những giáo sư nổi tiếng như Bouligand chẳng hạn.
Năm sau, Gấu đổi qua học Toán Lý Hoá, trong khi cùng lúc thi đậu vô trường Quốc Gia Bưu Điện. Cũng học song song, hai chương trình một lúc. Nhưng vẫn thèm học Toán Đại Cương.
Bữa đó, gặp anh bạn cũ, vừa xong chứng chỉ Toán Đại Cương. Tôi hỏi, làm hết bài toán hả. Anh lắc đầu, nói, tao không làm được một câu nào hết.
Tôi trố mắt, hỏi lại, vậy sao đậu?
Anh cười, giải thích, tới giờ chót mà tao vẫn chưa giải được câu đầu. Bí quá, tao ghi vô giấy, thưa thầy Monavon, đây là cách giải bài toán của con.
Thế là anh ghi ra, cách thức, phương pháp anh tính giải bài toán.
Vậy mà đậu.
Ông thầy đâu cần anh giải bài toán. Mà là cần, anh biết cách giải nó.
Còn một anh nữa, cũng khoá đó, làm được đủ muời bài, vậy mà  rớt
Ông thầy phê, chó ngáp được đủ mười con ruồi. Không biết mẹ gì về Toán Đại Cương hết. Về học lại năm nữa! 

Sau này, mê văn chương, Gấu ít khi tin ở những bài phê bình đọc sách giới thiệu sách. Cũng đọc, nhưng nếu quan tâm tới một cuốn sách nào đó, một tác giả nào đó, là đích thân tìm đọc, cố tìm cho riêng mình, một cách giải thích.

Gấu áp dụng những bài học toán của ông vào văn chương.
Bài học thứ nhất: Mi phải tìm cho mi, một cách giải, cho dù là sai, về một bài toán.
Đừng bao giờ học toán bằng những bài giải có sẵn.
Bài học thứ nhì: Khi ồn quá, thì nói nhỏ lại [viết ít đi]. Hoặc đừng viết gì hết!
Bài học thứ ba: Học Toán không thôi, là không đủ. Phải mê thêm một, hay vài, thứ khác. Bất cứ thứ gì.
Bài học thứ ba, của giáo sư Monavon, sau này, tôi gặp lại khi đọc Calvino. Ông này nói, tủ sách của bạn, nếu toàn sách văn chương, là... vứt đi!

NQT

Một bạn văn gợi ý:
Về bài học thứ nhất, anh đọc thêm câu của Bacon: Trong khoa học, sai lầm còn tốt hơn là hoang mang.
Về bài học thứ hai, phải đọc ra cõi thâm sâu của lối sống của ông thầy Monavon: Nếu đời loạn, là "Ta Về", theo  kiểu loạn đọc thư của ông Khổng Tử.
Về bài thứ ba: Văn chương, giống như phần lý thuyết, khoa học, là phần thực hành của nó. Lý thuyết không thôi, là không tưởng. Thực hành không thôi, là thằng ngu. Phải hai thằng cộng lại mới được.
Đây cũng là quan niệm về con người hoàn toàn của Marx, mà Bác Hồ thuổng, và sáng tạo thêm ra, là, muốn có xã hội chủ nghĩa, thì phải có con người chủ nghĩa xã hội.
Source

Hồi đó đó, từ Sài Gòn qua Thủ Thiêm, có 1 cái “bac”, tức phà, ở phiá bên trên cột cờ Thủ Ngữ, quá khách sạn Majestic. Ở cột cờ Thủ Ngữ, là bến đò, với những chiếc đò nhỏ, chở vài người khách, khi phà đóng cửa tiệm, hoặc khi quá đông khách… Gấu trọ học ở phía phà, không phải ở phía xóm.

Trời ở nơi nào ta ở đây
Nguyễn Ngọc Tư 

"Wherever I am, Germany is"
Thomas Mann

Gấu ở đâu Mít ở đó!

The Anger of Exile

And I step ashore in a fine rain
To a city so changed
By five years of war
I scarcely recognize
The places I grew up in,
The faces that try to explain.

But the hills are still the same
Grey-blue above Belfast.
Perhaps if I'd stayed behind
And lived it bomb by bomb
I might have grown up at last
And learnt what is meant by home.
Derek Mahon

Giận dữ lưu vong

Và tôi bước xuống bến tầu Xề Gòn
Dưới cơn mưa Xề Gòn thật mịn màng
Về với thành phố quá đỗi đổi thay
30 năm nội chiến từng ngày
Tôi không làm sao nhận ra
Những nơi chốn mà tôi đã từng lớn lên
Những khuôn mặt cố giải thích

Nhưng bến tầu thì vẫn bến tầu
Những ống khói tầu thì vẫn mệt lả
Nơi tôi ném mẩu thuốc cuối cùng xuống dòng sông thì cũng vưỡn còn
Tôi ra đi nơi này vưỡn thế!
Có lẽ nếu tôi đừng đi, và cứ lì ở lại
Và sống với Xề Gòn từng trận hỏa tiễn VC réo ngang đầu
Từng trận B52 rải thảm quanh thành phố
Sau cùng tôi sẽ trưởng thành
Và biết ‘nhà’ nghĩa là cái quái gì